หมอไม่พอ-คนไข้รอนาน กรณีศึกษา รพ.พรเจริญ เหลือแพทย์ 1 คน

กรณีศึกษาโรงพยาบาลพรเจริญในจังหวัดบึงกาฬ ที่เผชิญกับสถานการณ์ขาดแคลนแพทย์อย่างหนัก จนเหลือแพทย์เพียง 1 คนในการให้บริการ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาการขาดแคลนแพทย์ในประเทศไทย ซึ่งส่งผลกระทบอย่างมากต่อคุณภาพและการเข้าถึงบริการสาธารณสุขของประชาชน โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกลและชนบท 

บทความนี้จะวิเคราะห์สถานการณ์แพทย์ไทยในปัจจุบัน ผลกระทบจากการขาดแคลนแพทย์ รวมถึงแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืน เพื่อให้ระบบสาธารณสุขไทยสามารถตอบสนองต่อความต้องการด้านสุขภาพของประชาชนได้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม

สถานการณ์แพทย์ไทยในปัจจุบัน

จากข้อมูลของแพทยสภา ณ เดือนเมษายน 2566 ประเทศไทยมีแพทย์ที่ยังมีชีวิตและสามารถติดต่อได้ จำนวนทั้งสิ้น 66,685 คน (ชาย 34,953 คน และหญิง 31,732 คน) 

อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาการกระจายตัวของแพทย์ พบความไม่สมดุลอย่างชัดเจนระหว่างเมืองใหญ่และพื้นที่ห่างไกล โดยแพทย์ส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ในกรุงเทพมหานคร (32,198 คน) 

ในขณะที่ต่างจังหวัดมีแพทย์เพียง 34,487 คน ส่งผลให้อัตราส่วนแพทย์ต่อประชากรในกรุงเทพฯ (1:1,674) ดีกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ (1:1,771) และต่างจังหวัด (1:1,841) อย่างมาก 

ความไม่สมดุลในการกระจายตัวของแพทย์ระหว่างเมืองใหญ่และต่างจังหวัดนี้เกิดจากหลายสาเหตุ ทั้งการผลิตแพทย์ที่ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการโดยรวมของประเทศ การกระจายตัวของแพทย์ที่ไม่เท่าเทียมกัน รวมถึงแรงจูงใจในการทำงานของแพทย์ในพื้นที่ห่างไกลหรือชนบทที่ยังไม่เพียงพอ 

ผลกระทบจากการขาดแคลนแพทย์

การกระจายตัวของแพทย์ที่ไม่สมดุล นำไปสู่ปัญหาการขาดแคลนแพทย์ในพื้นที่ห่างไกลและชนบท ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อประชาชนในหลายด้าน 

ประการแรก คือ ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงบริการสาธารณสุข ประชาชนในชนบทมีโอกาสเข้าถึงแพทย์และการดูแลรักษาที่มีคุณภาพน้อยกว่าคนในเมือง 

ประการที่สอง การขาดแคลนแพทย์ยังส่งผลต่อประสิทธิภาพและความรวดเร็วในการรักษา ผู้ป่วยต้องรอคิวนานขึ้น โดยเฉพาะในกรณีฉุกเฉิน อาจไม่ได้รับการดูแลอย่างทันท่วงที 

นอกจากนี้ ภาระงานที่หนักของแพทย์ในพื้นที่ขาดแคลน ยังอาจส่งผลต่อคุณภาพการรักษา ความปลอดภัยของผู้ป่วย และความเหนื่อยล้าของแพทย์เอง

สาเหตุของการขาดแคลนแพทย์

ปัญหาการกระจายตัวของแพทย์ที่ไม่สมดุลเกิดจากหลายปัจจัย ทั้งในแง่ของการผลิตแพทย์ที่ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการ การจัดสรรแพทย์ที่ไม่เหมาะสม รวมถึงแรงจูงใจในการปฏิบัติงานของแพทย์ในพื้นที่ห่างไกล ปัจจัยด้านการศึกษา เช่น จำนวนการผลิตแพทย์ในสถาบันการศึกษา และการกระจายตัวของโรงเรียนแพทย์ ส่งผลโดยตรงต่อจำนวนแพทย์ที่จะกระจายตัวไปยังภูมิภาคต่าง ๆ ในขณะที่การจัดสรรแพทย์หลังสำเร็จการศึกษายังคงเน้นไปที่เมืองใหญ่ 

นอกจากนี้ ปัจจัยด้านแรงจูงใจในการทำงาน เช่น สวัสดิการ ค่าตอบแทน ความก้าวหน้าในวิชาชีพ และคุณภาพชีวิต ล้วนมีผลต่อการตัดสินใจของแพทย์ในการเลือกพื้นที่ปฏิบัติงานด้วย

แนวทางการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนแพทย์

การแก้ปัญหาการกระจายตัวของแพทย์และการขาดแคลนในพื้นที่ห่างไกล จำเป็นต้องใช้แนวทางที่ผสมผสานและครอบคลุมหลายมิติ 

ในระยะสั้น อาจต้องอาศัยมาตรการเร่งด่วน เช่น การจัดสรรแพทย์เวียนไปยังพื้นที่ขาดแคลน หรือการใช้เทคโนโลยีการแพทย์ทางไกล (Telemedicine) เพื่อให้คำปรึกษาและดูแลผู้ป่วยในพื้นที่ห่างไกล

ในระยะยาว จำเป็นต้องปฏิรูประบบการผลิตและการจัดสรรแพทย์ โดยเพิ่มจำนวนการผลิตแพทย์ให้สอดคล้องกับความต้องการของประเทศ และกระจายโรงเรียนแพทย์ไปยังภูมิภาคต่าง ๆ มากขึ้น 

ในขณะเดียวกัน ควรมีมาตรการจูงใจเพื่อดึงดูดแพทย์ให้ไปปฏิบัติงานในพื้นที่ชนบท เช่น การให้ทุนการศึกษา เงินเดือนและสวัสดิการที่ดี โอกาสในการพัฒนาความก้าวหน้าทางวิชาชีพ รวมถึงการปรับปรุงสภาพแวดล้อมในการทำงานและความเป็นอยู่ในชนบท

นอกจากนี้ การเพิ่มบทบาทของบุคลากรทางการแพทย์สาขาอื่น ๆ เช่น พยาบาล เภสัชกร และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ให้สามารถทำงานร่วมกับแพทย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จะช่วยลดภาระงานและทดแทนการขาดแคลนแพทย์ได้ในระดับหนึ่ง การส่งเสริมให้ประชาชนดูแลสุขภาพตนเองและมีความรู้ด้านสุขภาพ ก็เป็นอีกแนวทางหนึ่งในการลดความต้องการพึ่งพาแพทย์ในระยะยาวด้วย

บทสรุป

ปัญหาการขาดแคลนแพทย์ในประเทศไทย โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกลและชนบท ส่งผลกระทบอย่างมากต่อคุณภาพและความเท่าเทียมในการเข้าถึงบริการสาธารณสุขของประชาชน กรณีศึกษาโรงพยาบาลพรเจริญเป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงความท้าทายในการจัดสรรบุคลากรทางการแพทย์ ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งสถาบันการศึกษา หน่วยงานภาครัฐ และประชาชน ในการร่วมกันผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างอย่างเป็นระบบ

การแก้ไขปัญหานี้จะต้องคำนึงถึงปัจจัยด้านการผลิต การจัดสรร และการสร้างแรงจูงใจให้แพทย์ทำงานในพื้นที่ที่ต้องการ ในขณะเดียวกันก็ควรส่งเสริมบทบาทของบุคลากรทางการแพทย์สาขาอื่น ๆ และการพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพของประชาชน เพื่อสร้างระบบสาธารณสุขที่เข้มแข็ง เป็นธรรม และตอบสนองต่อความต้องการด้านสุขภาพของคนไทยทุกคนได้อย่างยั่งยืน

เรียบเรียง ยศไกร รัตนบรรเทิง บรรณาธิการ TNN 

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

กระทรวงสาธารณสุข. (2566). รายงานข้อมูลบุคลากรในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2566. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข.

สำนักงานวิจัยและพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพ. (2563). การขาดแคลนแพทย์ในประเทศไทย: สถานการณ์ สาเหตุ และข้อเสนอเชิงนโยบาย. นนทบุรี: สำนักงานวิจัยและพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพ.

สภาการพยาบาล. (2567). ความเห็นของสภาการพยาบาลต่อการผลิตพยาบาลหลักสูตร 2 ปีครึ่ง. 

ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ .