เจาะลึก! "โควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ - สายพันธุ์เบต้า" สรุปไทม์ไลน์เข้าไทยได้อย่างไร
พูดได้เลยว่า ประเทศไทยกำลังเป็นแหล่งรวมสายพันธุ์โควิด-19 แทบจะทุกสายพันธุ์แล้ว ทั้งสายพันธุ์อู่ฮั่นในการระบาดครั้งแรกทั่วโลก สายพันธุ์อังกฤษ สายพันธุ์อินเดียและล่าสุดสายพันธุ์แอฟริกาที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญต่างนิยามให้สายพันธุ์นี้น่ากลัวที่สุดกว่าทุกๆสายพันธุ์ที่เคยมีในไทย เพราะสายพันธุ์ลดประสิทธิวัคซีนโควิด-19 ได้
วันนี้ TrueID จึงจะพาทุกคนมาไล่เรียงสถานการณ์โควิด-19 สายพันธุ์แอฟริกาใต้ ที่เข้ามาในไทยแล้ว แม้ทางกระทรวงสาธารณสุข จ.นราธิวาส ยืนยันว่าผู้ป่วยที่ติดเชื้อได้หายป่วยแล้ว พร้อมเจาะไทม์ไลน์การติดเชื้อกลายพันธุ์นี้ว่าเข้ามาในประเทศไทยได้อย่างไร
สถานการณ์โควิดกลายพันธุ์ในไทย (21 มิ.ย. 64)
ในประเทศไทยตอนนี้ส่วนใหญ่ยังเป็นสายพันธุ์อัลฟ่า (อังกฤษ) ส่วนสายพันธุ์เดลต้า (อินเดีย) เป็นอันดับรองลงมา แต่พบในแคมป์คนงานเพิ่มขึ้นทั้งแถวนนทบุรี ส่วนภาคใต้เป็นสายพันธุ์แอฟริกาใต้ ซึ่งจำนวนหนึ่งเจอนอกจังหวัดนราธิวาส โดยเป็นจังหวัดในภาคใต้ที่อยู่ใกล้เคียงกัน ส่วนตัวเลขต่างๆ อยู่ระหว่างการตรวจสอบ ไม่ได้ปกปิด ขณะที่สายพันธุ์เบต้า (แอฟริกาใต้) นั้น ดื้อต่อวัคซีนพอสมควร แต่ความสามารถในการแพร่โรคไม่เร็วเท่าอังกฤษและอินเดีย
รู้จักโควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้
โควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ หรือ B.1.351 หรือ 20H/501Y.V2 มีการกลายพันธุ์ในตำแหน่งที่คาดว่ามีผลกระทบต่อการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันมนุษย์ต่อไวรัส และลดประสิทธิภาพการทำงานของวัคซีน แต่ไม่ได้แปลว่าวัคซีนจะใช้ไม่ได้ เพียงแต่ต้องเพิ่มอัตราส่วนประชากรผู้ได้รับวัคซีนให้สูงขึ้นเพื่อเกิดการป้องกันระดับประชากร โดยสายพันธุ์ B.1.351 ที่ระบาดอยู่ในแอฟริกาใต้ สามารถหนีภูมิคุ้มกันได้ดีขึ้น และอาจมีผลต่อการใช้วัคซีนที่พัฒนาโดยสายพันธุ์ดั้งเดิม
พบครั้งแรกในอ่าวเนลสันแมนเดลา เขตปริมณฑลของจังหวัดอีสเทิร์นเคปของแอฟริกาใต้ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2563 ถูกรายงานโดยกระทรวงสาธารณสุขของประเทศแอฟริกาใต้เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2563 จากการวิเคราะห์ รหัสพันธุกรรมชี้ให้เห็นว่าไวรัสกลายพันธุ์ดังกล่าวเกิดขึ้นในบริเวณอ่าว Nelson Mandela แล้วตั้งแต่เดือนกรกฎาคมหรือสิงหาคม 2563
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์สภากาชาดไทย ระบุผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัวว่า สายพันธุ์แอฟริกาใต้นั้นเป็นสายพันธุ์ เจ้าพ่อเบอร์ 1 ส่วนสายพันธุ์อังกฤษที่ระบาดในไทยตอนนี้นับว่าเด็กอนุบาล เพราะสายพันธุ์แอฟริกาใต้นั้นมีความสามารถในการแพร่กระจายโรคได้อย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดอาการรุนแรง และผลจากการศึกษาทางระบาดวิทยาพบว่าสายพันธุ์ดังกล่าวดื้อต่อวัคซีนแทบทุกชนิด
ขณะที่นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค แถลงถึงการตรวจพบผู้ติดโควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ในอ.ตากใบ จ.นราธิวาสว่า ทางสาธารณสุขมีข้อมูลการตอบสนองของวัคซีนในสายพันธุ์นี้อาจไม่ดีเท่าสายพันธุ์อื่นๆ แต่วัคซีนทุกชนิดยังมีความสามารถลดเกิดอาการรุนแรงและการเสียชีวิตได้ ยังมีประโยชน์ในการให้วัคซีนกรณีนี้อยู่ ส่วนความสามารถการกระจายของโรคใกล้เคียงกับสายพันธุ์ที่พบในบ้านเราทั้งอังกฤษ อินเดีย ความรุนแรงของโรคไม่ได้มากกว่าปกติ อย่างผู้ที่ติดเชื้อกลุ่มก้อนนี้ 80 กว่าคนอาการไม่รุนแรง
โควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้เข้าไทยมาได้อย่างไร
สำหรับสายพันธุ์แอฟริกาใต้ที่เกิดขึ้นใน จ.นราธิวาส มีลักษณะใกล้เคียงกับที่พบในมาเลเซีย รวมกับประวัติที่สอดคล้องว่าผู้ป่วยคนแรกมีประวัติสัมผัสญาติที่ลักลอบมาจากมาเลเซีย น่าจะเชื่อได้ว่ามีการติดมาจากมาเลเซีย แต่ก่อนหน้านี้เคยมีการค้นพบสายพันธุ์นี้เข้าไทยอย่างไรบ้าง
วันที่ 14 ก.พ. 64 นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค ระบุว่าชายไทย อายุ 41 ปี ติดเชื้อ เดินทางกลับมาจากแอฟริกา ตรวจพบเชื้อโควิด สายพันธุ์แอฟริกาใต้หลังทำการรับซื้อพลอยในแทนซาเนียนาน 2 เดือนระหว่างที่อยู่ในแทนซาเนียได้ก็เข้าร่วมงานเลี้ยงโดยมีผู้เข้าร่วมงานไม่ได้ใส่หน้ากากอนามัย โดยผู้ป่วยมีโรคประจำตัวเป็น หืดความดันโลหิตสูง แต่สายพันธุ์นี้ยังไม่มีการแพร่ระบาดเป็นวงกว้างในประเทศไทย จากยังคงเป็นการตรวจพบจากผู้ที่เดินทางกลับมาจากต่างประเทศและเข้าสู่สถานการณ์ของรัฐ
วันที่ 16 ก.พ. 64 นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค ระบุว่า โควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ ที่ตรวจพบรายแรกเป็นพ่อค้าพลอยชายไทย พบว่ามีอาการปอดอักเสบรุนแรงที่ด้านขวาล่าง ค่าออกซิเจนในเลือดต่ำลง ปริมาณไวรัสแทบไม่ลดลงเลยหลังรับยาฟาวิพิราเวียร์ ภูมิคุ้มกันก็ขึ้นช้ามาก ต้องรักษาแบบประคับประคอง และต้องเปลี่ยนมาให้ยาเรมดิซีเวีย แต่รักษาดีขึ้นแล้ว และยังตรวจพบสายพันธุ์แอฟริกาใต้เพิ่มอีก 2 ราย ที่เดินทางกลับมาจากต่างประเทศเช่นกัน อยู่ระหว่างการรายงานเข้าในระบบ รวมแล้วพบผู้ติดเชื้อสายพันธุ์แอฟริกาใต้แล้ว 3 ราย ดังนั้น ต้องมีมาตรการควบคุมอย่างเข้มงวดเพื่อไม่ให้สายพันธุ์นี้กระจายในประเทศไทยได้
แต่ทางกระทรวงสาธารณสุขได้รักษาผู้ป่วยติดเชื้อโควิดสายพันธุ์แอฟริกาหายแล้ว เวลานั้นจึงยังไม่มีสายพันธุ์นี้ ระบาดกันเองในประเทศไทย
วันที่ 2 พ.ค. 64 ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยา คลินิกภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์เฟซบุ๊ก Yong Poovorawan เกี่ยวกับโควิด-19 สายพันธุ์อินเดีย กับสายพันธุ์แอฟริกาใต้ โดยระบุว่า สิ่งที่น่าเป็นห่วงอย่างยิ่งขณะนี้ คือการระบาดของ covid 19 ในมาเลเซีย จะพบว่ามีทั้งหมด 5 สายพันธุ์ ใน 5 สายพันธุ์นี้สายพันธุ์ที่ถือว่าจะต้องระวังการแพร่ระบาดอย่างมากคือ สายพันธุ์แอฟริกาใต้ B.1.351 สายพันธุ์แอฟริกาใต้ที่อยู่ในมาเลเซีย เป็นอีกสายพันธุ์หนึ่งที่จะทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดลง ไม่ควรให้สายพันธุ์นี้มาระบาดในประเทศไทยได้
วันที่ 12 พ.ค. 64 จากกรณีคลัสเตอร์ใหม่ที่จังหวัดจันทบุรี ในกลุ่มชาวแอฟริกัน ที่ทำธุรกิจค้าขายพลอย ซึ่งถือเป็นคลัสเตอร์ติดเชื้อกลุ่มใหญ่ โดยระบุว่าส่วนใหญ่เป็นชาวกินี ถึง 90 % ชาวไทย 7% แอฟริกา 2% มาลี 1 % จากการตรวจหาเชื้อ 992 ราย พบติดเชื้อ 137 ราย โดยสายพันธุ์โควิดที่ตรวจพบนั้นไม่ใช่สายพันธุ์แอฟริกาใต้
วันที่ 22 พ.ค. 64 กลุ่มพันธมิตร COVID-19 Network Investigations (CONI) ซึ่งประกอบด้วย นักวิทยาศาสตร์ที่สังกัดสถาบันในไทยและต่างประเทศ ที่ได้รับการประสานจากกระทรวงสาธารณสุขให้ร่วมสืบสวนคลัสเตอร์ ที่อ.ตากใบ จ.นราธิวาส ซึ่งได้รับข้อมูลว่าอาจเป็นคลัสเตอร์ติดเชื้อต่อเนื่องในประเทศไทยจากผู้ลักลอบเข้าเมือง ล่าสุดได้รายงานผลการตรวจสอบพบว่า เป็นสายพันธุ์แอฟริกาใต้
วันที่ 22 พ.ค. 64 เพจเรือนจำจังหวัดนราธิวาส ได้ชี้แจงกรณีที่เกิดขึ้นว่า เรือนจำจังหวัดนราธิวาส ขอเรียนว่า ณ ปัจจุบัน ทั้งเจ้าหน้าที่และผู้ต้องขัง ได้หายป่วยทั้งหมด ไม่มีติดเชื้อเพิ่มแต่อย่างใด ทั้งนี้เรือนจำยังคงถือปฏิบัติตามมาตรการเฝ้าระวังป้องกันการแพร่ระบาดโรคโควิด-19 ของกรมราชทัณฑ์และกระทรวงสาธารณสุขโดยเคร่งครัด อย่างต่อเนื่อง เพื่อเฝ้าระวังป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ดังครั้งก่อนซ้ำอีก จึงประชาสัมพันธ์มาเพื่อทราบโดยทั่วกัน
วันที่ 23 พ.ค.64 เวลา 09.00 น. นายอายุตม์ สินธพพันธุ์ อธิบดีกรมราชทัณฑ์ เปิดเผยจากกรณีที่มีสื่อมวลชนหนึ่งเผยแพร่ข้อมูลผ่านออนไลน์ว่า “มีการพบโควิด สายพันธุ์แอฟริกา เกิดขึ้นเป็นคลัสเตอร์ในเรือนจำจังหวัดนราธิวาส” นั้น กรมราชทัณฑ์ ขอเรียนว่า ข้อมูลดังกล่าวไม่เป็นความจริงแต่อย่างใด เนื่องจากในปัจจุบัน เรือนจำจังหวัดนราธิวาส ไม่พบผู้ติดเชื้อโควิด-19 แม้แต่รายเดียว ทั้งเจ้าหน้าที่และผู้ต้องขังที่เคยติดเชื้อได้รับการรักษาจนหายหมดทุกรายแล้วและไม่ปรากฏยอดผู้ติดเชื้อเพิ่ม
วันที่ 23 พ.ค.64 เวลา 11.43 น. สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนราธิวาส ตรวจพบสายพันธุ์แอฟริกาใต้ในผู้ป่วย COVID- cluster อ.ตากใบ จ.นราธิวาส พบเชื้อสายพันธุ์แอฟริกา จำนวน 3 ราย โรงพยาบาลตากใบได้ทำการตรวจภูมิคุ้มกัน ขณะนี้ผู้ป่วยจำหน่าย กลับบ้านแล้วทั้ง 3 ราย
วันที่ 23 พ.ค.64 เวลา 13:12 น. นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค แถลงถึงการตรวจพบผู้ติดโควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ในอ.ตากใบ จ.นราธิวาสว่า กรมควบคุมโรครับแจ้งพบผู้ติดแอฟริกาใต้ 3 ราย ในอ.ตากใบ จ.นราธิวาส โดยเป็นการระบาดในกลุ่มผู้ติดเชื้อ 83 ราย พบการระบาดจากชายไทย อายุ 32 ปี ทำธุรกิจส่วนตัว ทั้งนี้ ใน 83 ราย ไม่มีผู้เสียชีวิต และรักษาหายแล้ว 16 ราย อยู่ระหว่างการรักษา 67 ราย และพบว่า มี 3 ราย เป็นเชื้อกลายพันธุ์สายพันธุ์แอฟริกาใต้ ซึ่งขณะนี้รักษาหายแล้ว
- สธ.ยืนยันพบติด 3 ราย โควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ เผยต้นตอ-ไทม์ไลน์เชื้อเข้าไทย
- เปิดไทม์ไลน์ต้นตอโควิดสายพันธุ์แอฟริกาใต้ระบาดเข้าไทย
วันที่ 21 มิถุนายน 2564 เวลา 11:52 น. จากกรณีคลัสเตอร์ "ศูนย์มัรกัสยะลา" ที่ตรวจพบเป็น "โควิดสายพันธุ์เบต้า" หรือ สายพันธุ์แอฟริกาใต้ ขณะที่ กลุ่มผู้ติดเชื้อได้กระจายไปแล้ว 12 จังหวัดภาคใต้ ล่าสุด วันนี้ (21 มิ.ย.64) นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ยืนยันว่า การแพร่ระบาดของสายพันธุ์เบต้าในพื้นที่ภาคใต้ ได้ลุกลามออกนอก จ.นราธิวาส แล้ว แต่ยังอยู่ในพื้นที่ภาคใต้ ยังไม่ลุกลามไปยังภาคอื่น
- กรมวิทย์ฯ ยัน "โควิดสายพันธุ์เบต้า" ระบาดออกนอก "นราธิวาส" แล้ว
- ยะลาผวา! ปิดศูนย์มัรกัสยะลา หลังนักเรียนฮาฟิซติดเชื้อแพร่กระจายภาคใต้
- คลัสเตอร์ "ศูนย์มัรกัสยะลา" ติดเชื้อโควิดแล้ว 402 ราย กระจาย 11 จังหวัด
- จุฬาราชมนตรี ประกาศด่วนที่สุด นร.ที่กลับจาก "ศูนย์มัรกัสยะลา" ให้ไปตรวจโควิด
วัคซีนป้องกันโควิดสายพันธุ์แอฟริกาได้
บริษัทโมเดอร์นา อิงค์ประกาศว่า วัคซีนของบริษัทสำหรับฉีดกระตุ้น (booster shot) เพื่อป้องกันโรคโควิด-19 นั้น สามารถเสริมสร้างการตอบสนองของภูมิคุ้มกันต่อไวรัสโควิด-19 สายพันธุ์ B.1.351 และ P.1 ที่พบครั้งแรกในแอฟริกาใต้และบราซิลตามลำดับ โดยข้อมูลขั้นต้นดังกล่าวได้จากการทดลองทางคลินิกที่ดำเนินอยู่ในขณะนี้
โมเดอร์นายังระบุว่า การฉีดกระตุ้นด้วยวัคซีนตัวใหม่ของบริษัทซึ่งเรียกว่า mRNA-1273.351 ยังสามารถเสริมสร้างการตอบสนองของภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์ B.1.351 จากแอฟริกาใต้ได้ดียิ่งขึ้น เมื่อฉีดเพิ่มเติมนอกเหนือจากวัคซีนตัวปัจจุบันของบริษัท
ส่วนศ.นพ.ประสิทธิ์ วัฒนาภา คณบดีคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวถึงกรณีเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์แอฟริกา ว่า ยาฟาวิพิราเวียร์ยังใช้ได้ แต่ยังไม่มีการศึกษาอย่างเป็นทางการว่า มีการตอบสนองแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร จุดสังเกตของเชื้อตัวนี้คือ ติดได้ง่ายขึ้น และอาจจะรุนแรงมากขึ้นด้วย ขอติดตามดูอีกระยะหนึ่ง
ขณะที่ ศ.นพ.มานพ พิทักษ์ภากร หัวหน้าศูนย์วิจัยเป็นเลิศด้านการแพทย์แม่นยำ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล ได้โพสต์เฟซบุ๊กส่วนตัว “Manop Pithukpakorn” ระบุว่าวัคซีนที่ได้ผลกับสายพันธุ์นี้มีแค่ไฟเซอร์ (Pfizer) (และอาจรวมถึง Moderna ด้วย) ที่ 75%, J&J ที่ 64-66% และ Novavax ที่ 60.1% (สำหรับ non-HIV) ส่วน AstraZeneca เหลือแค่ 10.4% สำหรับ Sinovac ถ้าเทียบระดับ antibody ที่ขึ้นหลังฉีดแล้วคาดว่าคงแทบไม่ได้ผลเช่นกัน
ข้อมูลจาก TNN , Manop Pithukpakorn , นพ.ยง ภู่วรววรรณ , ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา , Center for Medical Genomics