ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ช่วยปลดล็อกความทรงจำที่เจ็บปวดได้

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา นักประสาทวิทยาเริ่มค้นพบว่า “การออกกำลังกาย” ไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมเพื่อสุขภาพกายเท่านั้น แต่ยังอาจมีบทบาทสำคัญในการ “ปรับเปลี่ยนความทรงจำทางอารมณ์” โดยเฉพาะความทรงจำที่เจ็บปวดจากอดีต เช่น ประสบการณ์สูญเสียหรือเหตุการณ์สะเทือนใจ ซึ่งเป็นต้นเหตุของภาวะ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) ในหลายกรณี

สมองสามารถ “อัปเดต” ความทรงจำได้

งานวิจัยจาก มหาวิทยาลัย Tsukuba ประเทศญี่ปุ่น (University of Tsukuba, Japan) เผยแพร่โดย Japan Science and Technology Agency (JST) ในปี 2024 พบว่า การออกกำลังกายเบา ๆ เพียงวันละ 30 นาทีต่อเนื่อง 4 สัปดาห์ ช่วยให้หนูทดลองสามารถ “ลืม” ความทรงจำแห่งความกลัวได้บางส่วน นักวิจัยระบุว่า การออกกำลังกายกระตุ้นให้สมองหลั่งโปรตีน BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor) ซึ่งช่วยให้สมองเกิดกระบวนการ “ปรับปรุงและเขียนทับ” ความทรงจำ (memory reconsolidation) ทำให้ความทรงจำที่เคยกระตุ้นความกลัวมีพลังทางอารมณ์ลดลง

ผลการศึกษานี้ได้รับการสนับสนุนโดยงานวิจัยอีกชุดหนึ่งจาก มหาวิทยาลัย Bergen ประเทศนอร์เวย์ และ The University of New South Wales, ออสเตรเลีย ที่ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างระดับความฟิตของร่างกายกับจำนวน “ภาพจำแทรกซ้อน” (intrusive memories) หลังเหตุการณ์กระทบจิตใจ ผลปรากฏว่าผู้ที่มีความฟิตร่างกายสูงกว่าจะมีอาการเหล่านี้น้อยลงอย่างมีนัยสำคัญ

การออกกำลังกายช่วยลดพลังของความทรงจำด้านลบ

นอกจากผลต่อร่างกายแล้ว การออกกำลังกายยังส่งผลโดยตรงต่อสมองส่วนที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และความจำ ได้แก่

• Hippocampus ช่วยจัดเก็บและเรียบเรียงความทรงจำใหม่
• Amygdala ควบคุมอารมณ์กลัวและความเครียด
• Prefrontal Cortex  ช่วยให้เหตุผลเข้ามาควบคุมอารมณ์ได้ดีขึ้น

นักวิจัยจาก มหาวิทยาลัย Fudan ประเทศจีน ยังพบว่า การออกกำลังกายแบบแอโรบิก 6 สัปดาห์สามารถเพิ่มการไหลเวียนเลือดในสมองและช่วยลดการตอบสนองของ Amygdala ต่อความทรงจำเชิงลบได้อย่างชัดเจน (Chen et al., 2025, Neuroscience Bulletin)

กล่าวอีกนัยหนึ่ง การออกกำลังกายไม่ได้ “ลบ” ความทรงจำออกจากสมอง แต่ “ลดแรงกระตุ้นทางอารมณ์” ที่ผูกกับมัน ทำให้ผู้คนสามารถจดจำเหตุการณ์เดิมได้โดยไม่เกิดความทุกข์ใจเหมือนก่อน

วิธีนำไปใช้ได้จริง

• เริ่มจากการเดินเร็วหรือปั่นจักรยานเบา ๆ วันละ 30 นาที อย่างน้อยสัปดาห์ละ 3 ครั้ง
• เพิ่มความหลากหลายของการออกกำลังกาย เช่น วิ่งเหยาะ ๆ ว่ายน้ำ หรือโยคะ เพื่อกระตุ้นสมองส่วนต่าง ๆ
• ทำต่อเนื่องอย่างน้อย 4–6 สัปดาห์ เพื่อให้สมองเริ่มเกิดการเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างและการหลั่งสาร BDNF
• ออกกำลังกายกลางแจ้งหรือท่ามกลางธรรมชาติ แสงแดดช่วยกระตุ้นการสร้างเซโรโทนินและวิตามิน D ซึ่งช่วยให้อารมณ์ดีขึ้น
• หากมีประวัติ PTSD หรือความทรงจำรุนแรง ควรทำร่วมกับนักจิตวิทยาหรือผู้เชี่ยวชาญ เพื่อใช้การออกกำลังกายเป็นส่วนหนึ่งของโปรแกรมบำบัด