หมู่บ้านในเทือกเขาหิมาลัย ที่ยอมแพ้ต่อ “โลกร้อน”

กลางหุบเขาสูงชันของอัปเปอร์มัสตัง ประเทศเนปาล เคยมีหมู่บ้านเล็ก ๆ ชื่อว่า “ซัมจุง” ตั้งตระหง่านอยู่เหนือระดับน้ำทะเลเกือบ 4,000 เมตร ที่นั่น ผู้คนดำเนินชีวิตเรียบง่ายด้วยการเลี้ยงจามรี เลี้ยงแกะ และปลูกข้าวบาร์เลย์ใต้หน้าผาสูงที่เต็มไปด้วยถ้ำโบราณอายุกว่า 2,000 ปี พวกเขาใช้ชีวิตอย่างสงบตามวิถีชาวพุทธท่ามกลางธรรมชาติอันยิ่งใหญ่

แต่เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไป ภูมิอากาศก็เปลี่ยนตาม หิมะที่เคยปกคลุมยอดเขาค่อย ๆ หายไป ฤดูหนาวไม่มีหิมะตกมาหลายปี ลำธารและบ่อน้ำธรรมชาติที่เคยไหลหล่อเลี้ยงหมู่บ้านกลับแห้งเหือด จนไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อีกต่อไป พืชผลยากจะเติบโต สัตว์เลี้ยงขาดน้ำ บ้านดินที่สร้างตามภูมิอากาศเดิมพังทลายลงเมื่อฝนหลงฤดูกลายเป็นน้ำท่วมเฉียบพลัน

ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในซัมจุงไม่ได้เป็นเพียงเรื่องเฉพาะถิ่น หากแต่เป็นผลสะเทือนจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก ภูมิภาคหิมาลัย ซึ่งรวมถึงเทือกเขาฮินดูคุช เป็นแหล่งกักเก็บน้ำแข็งใหญ่ที่สุดของโลกนอกขั้วโลก และเป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำหลายสายที่หล่อเลี้ยงผู้คนกว่า 1.6 พันล้านชีวิต แต่ภูมิภาคนี้กำลังร้อนขึ้นเร็วกว่าพื้นที่ราบอย่างน่าตกใจ ธารน้ำแข็งกำลังละลายรวดเร็ว พื้นดินที่เคยเยือกแข็งกลายเป็นโคลน

ซัมจุงจึงกลายเป็นหมู่บ้านร้างทีละหลัง ผู้คนต้องจากบ้านเกิด เพื่อไปเริ่มต้นชีวิตใหม่ในพื้นที่ที่มีน้ำเพียงพอ มีถนน และสามารถทำการเกษตรหรือค้าขายได้ พื้นที่แห่งใหม่ที่พวกเขาย้ายไปตั้งถิ่นฐาน อยู่ห่างออกไปเกือบ 15 กิโลเมตร ริมแม่น้ำคาลิกานดากี แม้จะมีความยากลำบากในการสร้างบ้านใหม่จากศูนย์ แต่ที่นั่นอย่างน้อยก็ยังมีน้ำให้ใช้

ชีวิตใหม่ใน "นิวซัมจุง" แตกต่างไปจากเดิม ชาวบ้านบางส่วนหันไปทำงานเกี่ยวกับการท่องเที่ยวในเมืองใกล้เคียง ซึ่งเปิดรับนักเดินทางและผู้แสวงบุญมากขึ้นหลังจากที่รัฐบาลเนปาลเปิดประเทศในทศวรรษ 1990 แต่ความผูกพันกับบ้านเดิมยังคงอยู่ ความคิดถึงยังฝังแน่นในความทรงจำ แม้จะรู้ดีว่าคงไม่มีวันได้กลับไปอีก

กรณีของซัมจุงเป็นเพียงหนึ่งในหลายหมู่บ้านบนเทือกเขาสูงที่ต้องย้ายถิ่นฐานเพราะภัยแล้งและความไม่แน่นอนของภูมิอากาศ ข้อมูลจากองค์กรพัฒนาในภูมิภาคระบุว่า การขาดแคลนน้ำกำลังกลายเป็นวิกฤตถาวร และเป็นแรงผลักดันหลักให้ผู้คนต้องทิ้งบ้านเกิดไป

ในยุคที่โลกกำลังร้อนขึ้นเรื่อย ๆ การมี “น้ำ” เพียงพอ อาจกลายเป็นเงื่อนไขพื้นฐานที่สุดในการอยู่รอดของชุมชน และในท้ายที่สุด มนุษย์อาจไม่ได้เลือกว่าจะอยู่ที่ใดได้ตามใจอีกต่อไป หากแต่อยู่ที่ว่า “ที่นั่น” ยังมีน้ำให้พวกเขาหรือไม่