ไอซ์แลนด์กังวลการล่มสลาย ของ “กระแสน้ำอุ่นแอตแลนติก”

รัฐบาลไอซ์แลนด์ออกประกาศยกระดับ “การล่มสลายของกระแสน้ำอุ่นแอตแลนติก” หรือ Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) ให้เป็น ภัยคุกคามด้านความมั่นคงของชาติและภัยคุกคามต่อการดำรงอยู่ของมนุษย์ (existential threat) อย่างเป็นทางการ หลังนักวิทยาศาสตร์เตือนว่า หากระบบกระแสน้ำขนาดใหญ่ในมหาสมุทรแอตแลนติกนี้หยุดชะงัก อาจส่งผลให้โลกเข้าสู่ “ยุคน้ำแข็งยุคใหม่” ที่จะเปลี่ยนภูมิอากาศของซีกโลกเหนือไปอย่างรุนแรงและถาวร

กระแสน้ำ AMOC หรือ the Atlantic Meridional Overturning Circulation เป็นระบบของกระแสน้ำทะเลที่ไหลเวียนอยู่ในมหาสมุทรแอตแลนติก และนำเอาน้ำอุ่นขึ้นไปยังทิศเหนือ และน้ำเย็นลงมาทางทิศใต้ กระแสน้ำอุ่นนี้มีบทบาทสำคัญต่อสภาพอากาศของยุโรป ทำให้ฤดูหนาวของยุโรปโดยเฉพาะยุโรปตะวันตกไม่หนาวจัดจนเกินไป โดยกระแสน้ำ AMOC จะทำให้น้ำไหลหมุนเวียนจากทิศเหนือสู่ทิศใต้ และย้อนกลับไปเป็นเหมือนวงกลม ยาวๆ ภายในมหาสมุทรแอตแลนติก นำพาเอาความอบอุ่นไปสู่บริเวณต่างๆ ของโลก รวมถึงนำพาเอาสารอาหารที่จำเป็นต่อการดำรงชีพของสิ่งมีชีวิตในทะเลอีกด้วยแต่เมื่อโลกร้อนขึ้นอย่างต่อเนื่อง น้ำแข็งในอาร์กติกและกรีนแลนด์กำลังละลายด้วยอัตราเร่ง น้ำจืดปริมาณมหาศาลจากแผ่นน้ำแข็งเหล่านี้กำลังไหลลงสู่มหาสมุทร และ น้ำจืดเย็นนี้มีแนวโน้มจะรบกวนการหมุนเวียนของกระแสน้ำอุ่น AMOC หากสมดุลนี้ถูกรบกวนจนหยุดนิ่ง  ผลที่ตามมาอาจรุนแรงถึงขั้นเปลี่ยนโครงสร้างภูมิอากาศโลก

นักวิทยาศาสตร์เตือนว่า หาก AMOC ล่มสลายลงจริง โลกอาจเผชิญ “ยุคน้ำแข็งขนาดย่อม” โดยเฉพาะในยุโรปตอนเหนือ ซึ่งจะหนาวเย็นลงอย่างรุนแรง เกิดหิมะตกและน้ำแข็งปกคลุมยาวนานกว่าปกติ ปรากฏการณ์นี้เคยเกิดขึ้นในอดีต ก่อนสิ้นสุดยุคน้ำแข็งครั้งล่าสุดเมื่อราว 12,000 ปีก่อน

โยฮันน์ พัลล์ โยฮันน์สสัน (Johann Pall Johannsson) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสิ่งแวดล้อมของไอซ์แลนด์ให้สัมภาษณ์กับสำนักข่าว Reuters ว่า การยกระดับเรื่องนี้เป็นภัยความมั่นคงแห่งชาติ หมายความว่าหน่วยงานรัฐทุกกระทรวงต้องเตรียมพร้อมและประสานการรับมือร่วมกัน ขณะนี้รัฐบาลกำลังจัดทำ นโยบายเตรียมพร้อมรับภัยพิบัติ (disaster preparedness policy) และประเมินว่าควรมีงานวิจัยเพิ่มเติมหรือมาตรการใดบ้างเพื่อลดความเสี่ยง ความเสี่ยงที่ไอซ์แลนด์ประเมินครอบคลุมหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็น ความมั่นคงด้านพลังงาน อาหาร โครงสร้างพื้นฐาน และระบบคมนาคมระหว่างประเทศ เพราะหากกระแสน้ำอุ่นหยุดไหล โลกจะเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศครั้งใหญ่ ทั้งพายุ หิมะ และการเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำทะเล

นักวิทยาศาสตร์เตือนเพิ่มเติมว่า ผลกระทบไม่ได้จำกัดเฉพาะยุโรปเหนือเท่านั้น หาก AMOC ล่มสลายจริง รูปแบบฝนฟ้าที่โลกพึ่งพามาหลายศตวรรษอาจเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง โดยเฉพาะในภูมิภาคแอฟริกา อินเดีย และอเมริกาใต้ ซึ่งเกษตรกรจำนวนมากอาศัยฝนตามฤดูกาลในการเพาะปลูกเพื่อยังชีพ การเปลี่ยนแปลงนี้อาจส่งผลกระทบต่อความมั่นคงทางอาหารทั่วโลก หากระบบกระแสน้ำที่ขับเคลื่อนอุณหภูมิของโลกหยุดทำงาน โลกอาจเผชิญผลกระทบต่อชีวิตมนุษย์ เศรษฐกิจ และทรัพยากรธรรมชาติอย่างไม่เคยมีมาก่อน

นักวิทยาศาสตร์หลายรายยังเตือนอีกว่า โลกอาจประเมินความเสี่ยงของ AMOC ต่ำเกินไป และหากอุณหภูมิโลกยังคงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง การล่มสลายของกระแสน้ำอุ่นนี้อาจเกิดขึ้นจริงภายใน ไม่กี่ทศวรรษข้างหน้า