ไทยสร้างกล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบวีกอส แห่งที่ 2 ในมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ จังหวัดนครศรีธรรมราช

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) หรือ สดร. (NARIT) ร่วมกับมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ และหอดูดาวแห่งชาติเซี่ยงไฮ้ เดินหน้าสร้าง “กล้องโทรทรรศน์วิทยุวลัยลักษณ์ 13 เมตร” กล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบวีกอส (VLBI Global Observing System Telescope) แห่งที่ 2 ของไทย ณ ศูนย์สมาร์ทฟาร์ม มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ จังหวัดนครศรีธรรมราช 

ล่าสุดเมื่อวันที่ 22 กันยายน 2568 ได้ติดตั้งจานสะท้อนสัญญาณขนาด 13 เมตรสำเร็จแล้ว ทำให้ความคืบหน้าของโครงการเกิน 80% เตรียมเข้าสู่ขั้นตอนติดตั้งระบบควบคุมและอุปกรณ์รับสัญญาณ ก่อนเปิดใช้งานจริงในปี 2569 ควบคู่กับกล้องโทรทรรศน์วีกอสแห่งแรกที่เชียงใหม่

ความร่วมมือระหว่าง NARIT และหอดูดาวเซี่ยงไฮ้เริ่มตั้งแต่ปี 2560 เพื่อสร้างกล้องโทรทรรศน์วิทยุสำหรับศึกษาด้านภูมิมาตรศาสตร์ (Geodesy) ที่เกี่ยวข้องกับการวัดรูปทรงของโลก ตำแหน่งในอวกาศ สนามแรงโน้มถ่วง และการเปลี่ยนแปลงของโลกเมื่อเวลาผ่านไป กล้องแบบวีกอสใช้เทคนิค VLBI (Very Long Baseline Interferometry) 

โดยเชื่อมโยงการสังเกตการณ์จากหลายจุดห่างกันกว่า 1,000 กิโลเมตร เพื่อวัดค่าการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกและพารามิเตอร์การหมุนของโลกได้แม่นยำถึงระดับ 0.1 มิลลิเมตรต่อปี พร้อมทั้งประยุกต์ใช้กับการติดตามดาวเทียม การคาดการณ์ระดับน้ำทะเล และการประเมินภัยพิบัติธรรมชาติ

กล้องโทรทรรศน์แห่งแรกของไทยสร้างเสร็จและเปิดใช้งานอย่างเป็นทางการที่เชียงใหม่เมื่อเดือนพฤษภาคม 2568 ส่วนกล้องวลัยลักษณ์ที่นครศรีธรรมราชถือว่ามีทำเลเหมาะสม เนื่องจากอยู่บนแผ่นเปลือกโลกซุนดา ขณะที่กล้องเชียงใหม่อยู่บนแผ่นยูเรเซีย 

ระยะห่างกว่า 1,100 กิโลเมตรเป็นไปตามเงื่อนไขที่เหมาะสมสำหรับการทำ VLBI และยังสามารถขยายผลไปสู่งานวิจัยด้านดาราศาสตร์ การติดตามยานอวกาศ รวมถึงการพัฒนาวิศวกรรมสื่อสารของบุคลากรไทย เมื่อเปิดใช้งานแล้ว กล้องทั้งสองแห่งจะเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่าย VLBI ระดับนานาชาติ เชื่อมโยงกับจีนและทั่วโลก

การติดตั้งครั้งล่าสุดมีผู้แทนทั้งสามสถาบันเข้าร่วมสังเกตการณ์ อาทิ ดร. วิภู รุโจปการ ผู้อำนวยการ สดร. ศ.ดร. สมบัติ ธำรงธัญวงศ์ อธิการบดีมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ และ รศ.ดร. วาริท เจาะจิตต์ รองอธิการบดี พร้อมทีมงานร่วมเป็นสักขีพยานในก้าวสำคัญนี้ของวงการดาราศาสตร์วิทยุไทย