Heat Index พุ่งระดับ 'อันตราย': ทำไมแค่ร้อนธรรมดา อาจเสี่ยงถึงชีวิต?

เมื่อความร้อนกลายเป็นภัยคุกคามรายวัน

วันที่ 28 เมษายน 2568 ค่าดัชนีความร้อน (Heat Index) ของกรุงเทพฯ และหลายจังหวัดทั่วประเทศพุ่งแตะระดับ "อันตราย" (42.0–51.9 องศาเซลเซียส) กรมอุตุนิยมวิทยาพร้อมหน่วยงานสาธารณสุขต่างเร่งออกประกาศเตือนประชาชนให้หลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมกลางแจ้งช่วง 11.00-15.00 น. พร้อมแนะนำวิธีป้องกันตัวเพื่อหลีกเลี่ยงผลกระทบจากอากาศร้อนจัด

ท่ามกลางอุณหภูมิที่สูงลิ่ว ประเทศไทยตอนบนยังต้องรับมือกับพายุฤดูร้อน ฝนฟ้าคะนอง ลมกระโชกแรง และบางพื้นที่อาจเกิดลูกเห็บตกจากแนวปะทะลมร้อนและลมเย็นที่เคลื่อนตัวปกคลุมพื้นที่ ขณะที่ภาคใต้มีฝนตกหนักและคลื่นลมแรง โดยเฉพาะบริเวณอ่าวไทยและทะเลอันดามัน

ดัชนีความร้อน (Heat Index) ไม่ใช่อุณหภูมิธรรมดา

หลายคนอาจเข้าใจว่าแค่ตัวเลขอุณหภูมิสูงคือตัววัดอากาศร้อน แต่จริง ๆ แล้ว Heat Index คือการผสมผสานระหว่าง "อุณหภูมิ" และ "ความชื้นสัมพัทธ์" ที่สะท้อนระดับความร้อนที่ร่างกายมนุษย์รับรู้จริง เช่น หากอุณหภูมิอยู่ที่ 35 องศาเซลเซียส แต่ความชื้นสูงเกิน 70% ร่างกายอาจรู้สึกร้อนเกินกว่า 45 องศาได้ทันที

เมื่อค่าดัชนีความร้อนสูงกว่า 42 องศาเซลเซียส ร่างกายอาจไม่สามารถระบายความร้อนออกได้อย่างมีประสิทธิภาพ เสี่ยงต่อการเกิดภาวะ Heat Stroke ที่อาจทำให้หมดสติ หรือเสียชีวิตได้ในเวลาเพียงไม่กี่นาที

พายุฤดูร้อน ความแปรปรวนที่ซ้ำเติมภัยร้อน

ขณะที่ประชาชนกำลังรับมือกับอากาศร้อนจัด กรมอุตุนิยมวิทยาก็เตือนถึงการมาถึงของพายุฤดูร้อนในพื้นที่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง โดยมีโอกาสเกิดลมกระโชกแรง ลูกเห็บตก และฟ้าผ่า

พายุฤดูร้อนที่เกิดจากการปะทะกันของอากาศร้อนจัดกับมวลอากาศเย็นจากจีน นอกจากจะทำให้สภาพอากาศแปรปรวนอย่างรวดเร็ว ยังเสี่ยงต่อการเกิดน้ำท่วมฉับพลันและความเสียหายต่อสิ่งปลูกสร้าง การเดินทางผ่านเส้นทางน้ำท่วมซ้ำซากและพื้นที่ลุ่มต่ำจึงควรหลีกเลี่ยงในช่วงนี้

ประเทศไทยร้อนขึ้นจริงหรือแค่รู้สึกไปเอง?

ข้อมูลย้อนหลังจากกรมอุตุนิยมวิทยาแสดงให้เห็นว่า ช่วง 5 ปีที่ผ่านมา (2564–2568) ประเทศไทยประสบกับอุณหภูมิสูงสุดทำลายสถิติหลายครั้ง โดยปี 2567 ถูกบันทึกว่าเป็นปีที่ร้อนที่สุดในรอบ 74 ปี อุณหภูมิสูงสุดแตะ 44.2 องศาเซลเซียสที่จังหวัดลำปาง

แม้ในปี 2568 นี้คาดว่าอุณหภูมิจะรุนแรงน้อยลงเล็กน้อย แต่บางพื้นที่ โดยเฉพาะภาคเหนือและอีสาน ยังคงมีโอกาสแตะระดับ 42–44 องศาเซลเซียสอีกครั้ง

การเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิในแต่ละปี ไม่เพียงสะท้อนถึงผลกระทบจากภาวะโลกร้อนเท่านั้น แต่ยังเน้นย้ำว่า สภาพอากาศสุดขั้วกำลังกลายเป็นเรื่องปกติใหม่ (New Normal) ของประเทศไทย

อนาคตที่ต้องรับมือ กรุงเทพฯ ร้อนถึงจุดเสี่ยง

หากไม่มีการแก้ไขปัญหาการปล่อยก๊าซเรือนกระจกอย่างจริงจัง คาดว่าอุณหภูมิเฉลี่ยทั้งปีของไทยในปี 2613 จะพุ่งสูงถึง 29 องศาเซลเซียส เทียบเท่ากับสภาพอากาศทะเลทรายซาฮาราในปัจจุบัน นั่นหมายถึงคลื่นความร้อนที่เบาที่สุดในอนาคต จะรุนแรงกว่าคลื่นความร้อนร้ายแรงที่สุดในปัจจุบัน

พื้นที่ตั้งถิ่นฐานขนาดใหญ่ทั่วประเทศ รวมถึงกรุงเทพฯ จะต้องเผชิญกับสภาพอากาศที่ "ร้อนเกินกว่าจะอยู่อาศัยได้" ตลอดทั้งปี ผลกระทบต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ และความเป็นอยู่จะยิ่งทวีความรุนแรง โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรเปราะบางที่เข้าไม่ถึงเครื่องปรับอากาศหรือระบบโครงสร้างพื้นฐานที่ช่วยบรรเทาความร้อน

จากวันนี้ถึงวันหน้า ทางเลือกที่ยังมีอยู่

ท่ามกลางความร้อนที่ทำลายสถิติและพายุฤดูร้อนที่ไม่แน่นอน สิ่งสำคัญคือการเตรียมตัวรับมือในระยะสั้นและวางแผนปรับตัวในระยะยาว ทั้งในระดับบุคคลและนโยบายสาธารณะ

วันนี้ สิ่งที่ประชาชนทำได้ทันที คือ

• ดื่มน้ำบ่อย ๆ ไม่ต้องรอให้กระหาย
• หลีกเลี่ยงกิจกรรมกลางแจ้งในช่วงกลางวัน
• ใช้อุปกรณ์ป้องกันความร้อน เช่น หมวกปีกกว้าง ร่ม เสื้อผ้าสีอ่อน
• ติดตามพยากรณ์อากาศ และเฝ้าสังเกตอาการผิดปกติของร่างกายอย่างใกล้ชิด

ในระยะยาว การปรับเมืองให้เหมาะสมกับอากาศร้อน เช่น การเพิ่มพื้นที่สีเขียว, วางแผนผังเมืองใหม่, และพัฒนาระบบเตือนภัยคลื่นความร้อน คือสิ่งที่ต้องเริ่มตั้งแต่วันนี้ ก่อนที่คำว่า "อยู่ไม่ไหว" จะกลายเป็นความจริงในชีวิตประจำวันของเรา