ทำความรู้จัก! แซนโฎนตา ประเพณีของชาวเขมร วัฒนธรรมที่ยังคงอยู่ หนึ่งปีมีครั้งเดียว
แซนโฎนตา ประเพณีของชาวเขมร วัฒนธรรมที่ยังคงอยู่ ซึ่งเป็นประเพณีหนึ่งที่มีความสำคัญและปฏิบัติสืบทอดติดต่อกันมายาวนาน นับเป็นพัน ๆ ปีของชาวเขมร รวมทั้งคนไทยสายเชื้อเขมรด้วย โดยจะแสดงออกถึงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ คล้ายประเพณีโบราณของชาวไทยอีสานอย่างวันบุญข้าวประดับดิน หรือบุญประเพณีสารทเดือนสิบของชาวใต้ หรือเทศกาลตรุษจีนของคนไทยเชื้อสายจีน สะท้อนให้เห็นความรัก ความผูกพัน ความกตัญญูรู้คุณของสมาชิกในครอบครัวเครือญาติ และชุมชน
โดยวันแซนโฎนตา ปี 2564 จะประกอบพิธีกรรมตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี ซึ่งเมื่อถึงวันนั้น ลูก หลาน ญาติ พี่น้องที่ไปประกอบอาชีพ หรือตั้งถิ่นฐานอยู่ที่อื่น ไม่ว่าจะใกล้ หรือไกลจะต้องเดินทางกลับมารวมญาติ เพื่อทำพิธีแซนโฎนตาเป็นประจำทุกปี โดยปี 2564 เช่นเดียวกันที่อาจจะได้เห็นคนเขมรที่อยู่ไทย พร้อมใจเตรียมตัวเดินทางไปร่วมงานดังกล่าว
แซนโฎนตา หมายถึง?
มารู้จักประวัติ วันสำคัญของแซนโฎนตา ซึ่งเป็นภาษาเขมร โดยเมื่อแยกความหมายออกมา คำว่า "แซน" หมายถึง การเซ่น การเซ่นไหว้ การบวงสรวง ส่วน "โฎนตา" หมายถึง การทำบุญให้ปู่ย่า ตายาย หรือ บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ดังนั้น ประเพณีแซนโฎนตา จึงหมายถึง ประเพณีการเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ ที่นับได้ว่าเป็นประเพณีสำคัญที่คนไทยเชื้อสายเขมร มีการสืบทอดกันมาเป็นระยะเวลานาน
ทั้งนี้ ประเพณีแซนโฏนตาจึงจะเป็นการอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผีบรรพบุรุษ ปู่ย่า ตายาย พ่อแม่ จุดมุ่งหมายรองของการออกกุศโลบายของบรรพบุรุษ คือ การแสดงถึงความกตัญญูกตเวทีของลูกหลานที่แสดงต่อผู้มีพระคุณที่ล่วงลับไปแล้ว และเพื่อให้ลูกหลาน ญาติมิตรจะได้มารู้จักกันสร้างความสามัคคี สร้างสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน เป็นที่พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ได้พบปะใกล้ชิดกันอีกครั้ง
โดยเสน่ห์ของประเพณีดังกล่าว ลูกหลานจะเตรียมทำอาหาร ทั้งคาวและหวาน และข้าวของที่ได้จากการเตรียมไว้ก่อนหน้านี้ มาจัดวางสำหรับลงในกระเชอที่เรียกว่า กันจือเบ็น(กระเชอเบ็น) ซึ่งจะมีการจัดวางอย่างสวยงามไม่ว่าจะเป็น ข้าวต้ม ปลา ไก่ เนื้อหมู วัว ย่าง ผลไม้ ผัก ขนมนมเนย อาหารแห้งต่าง ๆ ที่จำเป็น
จากนั้นจะอัญเชิญวิญญาณของบรรพบุรุษ มากินของเซ่นโดยทั่วกัน เมื่อทำพิธีเสร็จแล้วลูกหลานญาติพี่น้องก็จะนำอาหารเครื่องเซ่นต่าง ๆ มารับประทานร่วมกัน เป็นการสร้างปฏิสัมพันธ์ในหมู่ลูกหลาน ญาติมิตร เพราะหนึ่งปีมีครั้งเดียว ลูกหลานที่ไปอยู่หมู่บ้านอื่นหรือต่างจังหวัดจะได้รู้จักคุ้นเคยกัน และนี่คืออีกหนึ่งประเพณีสำคัญที่ทรงคุณค่าทั้งทางสังคมและทางจิตใจที่
ขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมแซนโฎนตา
1. การเตรียมอุปกรณ์เครื่องเซ่นไหว้
2. การเซ่นไหว้ศาลปู่ตาประจำหมู่บ้าน
3. การเซ่นไหว้ศาลพระภูมิประจำบ้าน
4. การประกอบพิธีกรรมแซนโฏนตาที่บ้าน
5. การประกอบพิธีกรรมบายเบ็น
6. การประกอบพิธีกรรมที่วัด
ข้อมูล : สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดศรีสะเกษ
ภาพ : ข่าวสด