เปิดสาเหตุ ทำไมคนไทยลงทุนเพื่อเกษียณน้อย?

        ที่ผ่านมารัฐบาลพยายามส่งเสริมให้คนไทยหันมาออมและลงทุนเพื่อประโยชน์ในช่วงวัยเกษียณมาอย่างต่อเนื่อง  แต่ปัจจุบันยังพบว่าสัดส่วนของผู้ที่หันมาออมเพื่ออนาคตนั้นยังมีจำนวนน้อย ดังนั้นเราจึงจะมาสำรวจพฤติกรรมของคนไทยในการออมและลงทุน  ผ่านระบบภาษีในช่วงที่ผ่านมา และแรงจูงใจภาษีส่งผลกระทบต่อพฤติกรรมการลงทุนระยะยาวของคนไทยอย่างไร?

คนไทยลงทุน-ออมแบบไหน?       

        ผลการศึกษาของ ดร.อธิภัรท มุทิตาเจริญ อาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ได้ทำการศึกษาข้อมูลผ่านหัวข้อ  “ภาษีกับการลงทุนระยะยาวของคนไทย: คนไทยลงทุนแบบไหน และแรงจูงใจภาษีส่งผลอย่างไร”  ซึ่งศึกษาร่วมกับนายทรงวุฒิ บุรงค์ จากกรมสรรพากร  โดยวิเคราะห์ข้อมูลภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา เพื่อมุ่งศึกษาสิทธิประโยชน์ภาษีในด้านการส่งเสริมการลงทุนระยะยาวของคนไทย โดยการศึกษาจะครอบคลุม เฉพาะผู้ยื่นแบบภาษีฯ ซึ่งประมาณ80% มีรายได้หลักจากการจ้างงาน และเป็นการลงทุนผ่านระบบภาษีเท่านั้น  

        ทั้งนี้ ข้อมูลที่ใช้เป็นปี 2018 แต่ตัวเลขผู้เสียภาษีในปัจจุบันไม่ได้เปลี่ยนแปลงจาก 2 ปีที่ผ่านมา ซึ่งมีผู้ยื่นแบบภาษี ภ.ง.ด.90,10 ประมาณ 10 ล้านคน แต่งานวิจัยนี้ครอบคลุมผู้ยื่นแบบ 8 ล้านคน และในจำนวนนี้มีผู้ที่ต้องจ่ายภาษีราว 4 ล้านคน 

       โดยผู้เสียภาษีมีการใช้สิทธิประโยชน์ทางภาษีเพื่อการออมและการลงทุนค่อนข้างมาก และเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา โดยสัดส่วนผู้เสียภาษีมีการใช้สิทธิประโยชน์ทางภาษีเพิ่มจาก 52% ในปี 2007 เป็น 63% ในปี 2018 และอัตราการออมผ่านระบบภาษีอยู่ที่ประมาณ 10% ของรายได้ในปี 2018 เพิ่มขึ้น 32% ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา 

CR:Pixabay
การออมยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามระดับรายได้ 

        ผลการศึกษาข้างต้นยังพบด้วยว่า อัตราการออมยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามระดับรายได้ แต่สิ่งที่ค่อนข้างน่ากังวลคืออัตราการออมของผู้ที่มีรายได้น้อยและปานกลางต่ำกว่าของผู้ที่มีรายได้สูงอย่างชัดเจน โดยอัตราการออมของกลุ่ม Quintile ที่ 5 อยู่ที่ 15% สูงกว่าของ Quintile 1-3 เกือบ 2 เท่า  ซึ่งในงานศึกษาแบ่งผู้รายได้ออกเป็น 5 Quintile  คือ Quintileที่ 1 มีรายได้น้อยกว่า 26,000 บาท/เดือน Quintile ที่2 มีรายได้ตั้งแต่ 26,000-34,000 บาท/เดือน Quintileที่3 มีรายได้ตั้งแต่ 34,000-45,000บาท/เดือน Quintile ที่4 มีรายได้ตั้งแต่ 45,000-66,000 บาท/เดือน และ Quintile ที่5 มีรายได้มากกว่า 66,000 บาท/เดือน 

 “ประกันชีวิต” ยังเป็นช่องทางการออมที่คนเลือก

        สัดส่วนของผู้มีการลงทุนระยะยาวผ่านระบบภาษี (LTF RMF และกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ) อยู่ที่ประมาณ 20%-30% เท่านั้นของผู้เสียภาษีรายได้น้อยและปานกลาง ซึ่งสัดส่วนดังกล่าวต่างจากของผู้มีรายได้สูงราว 70% อย่างชัดเจน โดยมีข้อสังเกตที่น่าสนใจคือในกลุ่มรายได้ปานกลาง เลือกที่จะมีการลดหย่อนภาษีเพื่อการ “ประกันชีวิต” เพียงอย่างเดียว ซึ่งสะท้อนว่าคนรายได้ปานกลางมีการออมเงิน แต่อาจจะให้ความสำคัญต่อการลงทุนเพื่อการเกษียณไม่มากนัก  

        ดังนั้นจากงานศึกษาชี้ว่าในกลุ่มผู้ที่มีการลดหย่อนแต่ละประเภท สัดส่วนการลงทุนใน LTF ต่อรายได้สูงกว่าการลงทุนอื่นๆ อย่างชัดเจนตลอดอายุการทำงาน ในขณะที่ RMF จะเริ่มทวีความสำคัญหลังอายุ 50 ปี สอดคล้องกับเงื่อนไขผูกพันการลงทุนของRMF ที่ผ่อนคลายมากขึ้นเมื่อเข้าใกล้อายุ 50 ปี เช่น สามารถลงทุนไม่เกิน 5 ก็สามารถขายหน่วยลงทุนได้โดยไม่เสียภาษี เนื่องจาก RMF กำหนดเงื่อนไขว่าเมื่อครบอายุ 55 ปีสามารถขายหน่วยลงทุนที่ถืออยู่ได้โดยเสียภาษี  

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

 แชร์ 7 วิธีเก็บเงินง่ายๆ เปลี่ยนเศษเงินเป็นเงินเก็บตอนสิ้นปี

 3 ช่องทางออมเงินให้ผลตอบแทนคุ้มค่ากว่าหยอดกระปุก

 4 ประโยชน์การทำประกัน ที่มีดีมากกว่าลดหย่อนภาษี

ผลตอบแทนจากการออม-ลงทุน รัฐเก็บภาษีซ้ำซ้อน?

        การออมและการลงทุนทุกประเภทจะมีภาษีเข้ามาเกี่ยวข้อง โดยทั่วไปรายได้ของคนไทยที่จัดสรรเพื่อการออมจะไม่ได้รับการยกเว้นภาษี และผลตอบแทนที่ได้จากการออมจะถูกจัดเก็บภาษี ซึ่งอาจมองได้ว่ารัฐเก็บภาษีซ้ำซ้อน (Doubletaxation) จากทั้งรายได้ตอนแรกก่อนการออมและผลตอบแทนจากการออม แต่รัฐมีวิธีการชดเชยการเก็บภาษีซ้ำซ้อนนี้แตกต่างกันไปในแต่ละสินทรัพย์ ตัวอย่างเช่น 1) ดอกเบี้ยจากบัญชีเงินฝากธนาคารพาณิชย์จะได้รับการยกเว้นภาษีหากมีมูลค่าต่ำกว่า 20,000 บาทต่อปี และผู้ออมสามารถเลือกเสียภาษีหัก ณ ที่จ่าย 15% หากมีมูลค่าเกินเกณฑ์ดังกล่าว และ2) ผู้ลงทุนในกองทุนรวมสามารถเลือกเสียภาษีหัก ณ ที่จ่าย10% สำหรับเงินปันผลที่ได้รับ และได้รับการยกเว้นภาษีเมื่อมีรายได้ Capital gains จากการขายหน่วยลงทุน เป็นต้น

        สำหรับการลงทุนเพื่อการเกษียณนั้น รัฐได้ให้สิทธิประโยชน์ทางภาษีต่าง ๆ เพื่อสร้างแรงจูงใจในการลงทุน  โดยรัฐได้ 

1) อนุญาตให้นำเงินลงทุนมาลดหย่อนภาษีได้ ซึ่งทำให้รายได้ที่นำมาลงทุนนั้นเสมือนว่าได้รับการยกเว้นภาษี

2) ยกเว้นภาษีสำหรับเงินได้ต่าง ๆ สำหรับเงินที่กำลังสะสมในกองทุน 

และ 3) ยกเว้นภาษีเมื่อผู้ลงทุนนำเงินสะสมออกมาจากกองทุนเมื่อครบอายุและเกณฑ์อื่น ๆ ที่กำหนด

 แล้วกลุ่มไหนควรได้รับกระตุ้นให้ออมมากที่สุด?

        จากการศึกษาผลกระทบของแรงจูงใจภาษีต่อพฤติกรรมการลงทุนระยะยาว ทางผู้วิจัยพบว่า  แรงจูงใจภาษีสำคัญมากสำหรับผู้ที่มี “รายได้ปานกลาง”  โดยการเปลี่ยนแปลงแรงจูงใจภาษีมีผลสำคัญต่อ “การตัดสินใจ” ลงทุนของผู้มีรายปานกลางมากกว่าผู้มีรายได้สูงอย่างชัดเจน เนื่องจากผู้มีรายได้ปานกลางอาจมีข้อจำกัดด้านสภาพคล่อง (Liquidity constraint) ที่แตกต่างกันตามระดับรายได้  โดยคนรายได้สูง มีแนวโน้มที่จะมีเงินเหลือมากพอที่จะลงทุนได้โดยไม่ต้องห่วงข้อผูกมัดเรื่องการถือหน่วยลงทุน  ในขณะที่คนรายได้ปานกลางมีแนวโน้มที่จะมีสัดส่วนของเงินที่เหลือพอสำหรับการลงทุนระยะยาวต่อรายได้น้อยกว่า  ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงแรงจูงใจภาษีจึงมีผลต่อการตัดสินใจลงทุนของกลุ่มรายได้ปานกลางมากกว่า

        นอกจากนี้ งานวิจัยยังชี้ว่าคนไทยมีการตอบสนองต่อสิทธิ ประโยชน์ทางภาษีแตกต่างกันอย่างชัดเจนในมิติอายุและความรู้ทางการเงิน  โดยแรงจูงใจภาษีมีอิทธิพลสูงต่อการตัดสินใจลงทุนในกลุ่มผู้มี “ความรู้ทางการเงินต่ำ” และในกลุ่มคนอายุน้อย  ทั้งในมิติของความซับซ้อนทางการเงิน และวินัยทางการเงิน  ซึ่งเครื่องมือภาษีมีศักยภาพในการกระตุ้นการตัดสินใจที่จะลงทุนหรือออม

CR:Pixabay

        ดังนั้น รัฐจำเป็นต้องติดตามพฤติกรรมการลงทุนของคนไทยว่าเปลี่ยนไปอย่างไรภายใต้นโยบายใหม่นี้ รวมถึงศึกษาประสิทธิผลของมาตรการภาษี เพื่อให้นโยบายภาษีตอบโจทย์ทั้งการเข้าสู่ "สังคมสูงวัย" และ "ความยั่งยืน" ทางการคลัง เพราะรัฐต้องใช้เม็ดเงินราว 60,000 ล้านบาท สำหรับให้สิทธิประโยชน์ทางภาษีเพื่อการออมและการลงทุน  และต้องใช้ศักยภาพของเครื่องมือภาษีในการกระตุ้นการตัดสินใจลงทุนของกลุ่มคนที่มีแนวโน้มที่จะเป็นกลุ่มเสี่ยง  ในแง่ของการเตรียมความพร้อมทางการเงินหลังเกษียณให้มีการลงทุนเพื่อเกษียณเพิ่มมากขึ้น 

เกาะติดข่าวที่นี่