ทีมวิจัยศิริราชพบ กรุ๊ปเลือดลูกผสม ที่หายากมากที่สุดกรุ๊ปหนึ่ง

ทีมวิจัยศิริราชพบ กรุ๊ปเลือดลูกผสม ที่หายากมากที่สุดกรุ๊ปหนึ่ง ในตัวอย่างครึ่งล้าน พบเพียงแค่ 3 คน 

การศึกษาเกี่ยวกับกรุ๊ปเลือดครั้งนี้ ทำให้เราเข้าใจความซับซ้อนของกรุ๊ปเลือดมากขึ้น จากเดิม ที่การตรวจเลือดทั่วไปที่พบกรุ๊ปใหญ่ อย่าง A, B, O,และ AB แต่ในความเป็นจริงแล้วยังมีกรุ๊ปเลือดอีกมากมายที่ยังไม่ถูกค้นพบ 

กรุ๊ปเลือดที่พบในปัจจุบัน

ปัจจุบัน กรุ๊ปเลือถูกจัดออกเป็น 8 กลุ่มหลักๆ ตามโครงสร้างของน้ำตาลและโปรตีนบนผิวเม็ดเลือดแดง โดย A, B และ AB ถูกกำหนดตามรูปร่างของแอนติเจน ซึ่งเป็นโมเลกุลน้ำตาลที่กระตุ้นภูมิคุ้มกัน ส่วนหมู่ O คือกลุ่มที่ไม่มีแอนติเจน A หรือ B 

ขณะที่หมู่เลือด Rh เป็นโปรตีนที่กำหนดความเข้ากันได้ของเลือด และเป็นที่มาของเครื่องหมายบวกหรือลบ

แต่ละกรุ๊ปเลือด จะมีเครื่องหมายระดับโมเลกุลที่ร่างกายเรียนรู้ว่าเป็น “ของตัวเอง” ระบบภูมิคุ้มกันใช้ข้อมูลนี้ในการแยกแยะว่าเลือดแบบไหนเข้ากับเรา และแบบไหนถือว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม หากภูมิคุ้มกันพบเลือดที่มีเครื่องหมายไม่คุ้น อาจปล่อยแอนติบอดีทำลายเลือดนั้นได้ ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมการระบุหมู่เลือดจึงสำคัญต่อการให้เลือด เพราะการรับเลือดผิดหมู่ถึงขั้นเสียชีวิตได้

แต่กรุ๊ปเลือด มีความหลากหลายมากกว่า 8 กลุ่มพื้นฐาน หนึ่งในความหลากหลาย คือ กรุ๊ปเลือด B(A) ซึ่งโดยหลักเป็นหมู่ B แต่มีการกลายพันธุ์ที่ทำให้เอนไซม์สร้างลักษณะคล้ายกับ A เล็กน้อย ซึ่งเป็นปัญหาได้ หากมีการตรวจเลือดผิดขึ้นมา

ปกติแล้ว การตรวจเลือดดู 2 อย่างหลักๆ คือ แอนติเจนบนเม็ดเลือดแดง และแอนติบอดีในพลาสมา ทั้ง 2 ส่วนสำคัญต่อการป้องกันไม่ให้ผู้รับเลือดป่วยจากความไม่เข้ากันของหมู่เลือด แต่ความซับซ้อนคือ บางครั้งผลจากเม็ดเลือดแดงและพลาสมากลับไม่ตรงกัน เรียกว่า “ABO discrepancy” 

การค้นพบเลือดกรุ๊ปใหม่

ผศ.ดร.พญ. เจนจิรา กิตติวรภัทร ภาควิชาเวชศาสตร์การธนาคารเลือด คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมมือกับทีมจากศิริราช ตรวจตัวอย่างเลือดผู้บริจาค 285,450 ราย และตัวอย่างจากผู้ป่วย 258,780 ราย รวมทั้งสิ้น 544,230 ตัวอย่าง โดยเก็บข้อมูลอยู่ 8 ปี 

ในตัวอย่าง พบว่ามีเพียง 396 ตัวอย่าง หรือ 0.15 เปอร์เซ็นต์ที่มี ABO discrepancy และครึ่งหนึ่งต้องตัดออก เพราะเป็นผู้ที่ได้รับปลูกถ่ายสเต็มเซลล์ ซึ่งกรุ๊ปเลือดอาจเปลี่ยนชั่วคราวตามผู้บริจาค ทำให้เหลือตัวอย่างที่มีปัญหาอยู่ 198 ตัวอย่าง ส่วนใหญ่เกิดจากเม็ดเลือดแดงไม่แสดงแอนติเจน A หรือ B ชัดเจน 

โดยพบเพียงหนึ่งรายเท่านั้นที่มีเลือด B(A) และพบผู้บริจาคเพียง 2 รายที่มีเลือด B(A) ทำให้จากตัวอย่าง 500,000 คน เพียง 3 คนเท่านั้นที่มีเลือดกรุ๊ป B(A)

แม้หมู่เลือดนี้จะพบได้น้อยมาก แต่งานวิจัยชี้ว่าอาจยังมีรูปแบบหมู่เลือดแปลกใหม่อื่นๆ ที่ยังไม่ถูกค้นพบ และเน้นย้ำถึงความสำคัญของการตรวจพันธุกรรมในกรณีที่ผลตรวจแบบมาตรฐานให้คำตอบไม่ชัดเจน การศึกษาในอนาคตจำเป็นต่อการทำความเข้าใจผลต่อโครงสร้างและหน้าที่ของเอนไซม์ AB transferase ที่กลายพันธุ์นี้