ตำรวจสายลับกับภารกิจเงียบ ทำไมต้องใช้เวลานานก่อนลงมือจับกุม

เจาะเบื้องหลังภารกิจลับของตำรวจสายลับในคดีอาญา เหตุใดต้องใช้เวลาหลายเดือนก่อนปฏิบัติการจริง พร้อมอธิบายหน้าที่และกฎหมายที่เกี่ยวข้องอย่างละเอียด

ความเงียบที่เต็มไปด้วยการจับตา

การจับกุมผู้ต้องหาในคดีอาญาไม่ใช่เรื่องที่เกิดขึ้นโดยฉับพลัน โดยเฉพาะในคดีที่มีความซับซ้อน เช่น การฟอกเงิน การยักยอก หรืออาชญากรรมที่แฝงตัวในรูปแบบของกิจกรรมปกติ การลงมือโดยไม่มีข้อมูลที่รอบด้านอาจทำให้พลาดเป้าหมาย หรือทำให้คดีล้มในชั้นศาล

ในสถานการณ์เช่นนี้ ตำรวจสายลับกลายเป็นฟันเฟืองสำคัญของกระบวนการสืบสวน ด้วยภารกิจแฝงตัวเข้าไปอยู่ในพื้นที่จริงเพื่อเก็บข้อมูลลึกที่ไม่สามารถเข้าถึงได้จากภายนอก งานเหล่านี้ต้องอาศัยความเงียบ ความอดทน และการรอจังหวะอย่างระมัดระวัง

สายลับในเครื่องแบบพลเรือน

ตำรวจสายลับไม่ใช่ตำแหน่งที่มีปรากฏในสายงานทั่วไป แต่เป็นเจ้าหน้าที่ที่ได้รับการฝึกเฉพาะทาง และสังกัดอยู่ในหน่วยปฏิบัติการเฉพาะกิจ เช่น กองปราบปราม กองบังคับการปราบปรามการทุจริต และ บก.ปอท. ซึ่งมีภารกิจในการรับมือกับอาชญากรรมที่ซ่อนอยู่หลังหน้าฉาก

หน้าที่ของตำรวจสายลับคือการสืบหาข้อมูลโดยไม่ให้เป้าหมายรู้ตัว ต้องสามารถเข้าไปในพื้นที่จริง ร่วมกิจกรรมหรืออยู่ใกล้ชิดกับกลุ่มเป้าหมายในระยะยาว โดยไม่เผยตัวตน เพื่อรวบรวมข้อมูล พฤติกรรม ความสัมพันธ์ รวมถึงธุรกรรมทางการเงินที่อาจเกี่ยวข้องกับการกระทำความผิด

ภารกิจนี้ต้องอาศัยทักษะสูง ทั้งในด้านการสังเกต จิตวิทยา และการควบคุมตัวเอง เพราะการแฝงตัวโดยผิดพลาดเพียงเล็กน้อย อาจทำให้ภารกิจล้มเหลวทันที

ทำไมต้องใช้เวลาหลายเดือน

ในคดีที่ซับซ้อนอย่างการฟอกเงินหรือการยักยอกทรัพย์ หลักฐานเพียงชุดเดียวไม่เพียงพอที่จะขออนุมัติหมายจับจากศาลได้ ตำรวจจึงต้องใช้เวลานานในการสืบสวน รวบรวมข้อมูล และวิเคราะห์ความเชื่อมโยงของพฤติกรรมและบุคคลต่างๆ ในเครือข่าย

การเฝ้าติดตามเป้าหมายในระยะยาวทำให้เห็นพฤติกรรมซ้ำ หรือรูปแบบการเคลื่อนไหวของเงินที่ผิดปกติ ซึ่งสามารถใช้เป็นหลักฐานสนับสนุนในการขอหมายค้นหรือหมายจับได้อย่างชอบธรรม

ในหลายกรณี การวางแผนสืบสวนใช้เวลาต่อเนื่อง 6 ถึง 12 เดือน เพื่อให้แน่ใจว่าหลักฐานมีความแน่นหนาเพียงพอ และสามารถเชื่อมโยงเครือข่ายทั้งหมด ตั้งแต่ต้นทางของเงินจนถึงปลายทางที่ใช้จ่ายอย่างผิดกฎหมาย

กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการแฝงตัว

การแฝงตัวของตำรวจในคดีอาญาอยู่ภายใต้การควบคุมของกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาและกฎหมายเฉพาะทางที่เกี่ยวข้อง ซึ่งกำหนดกรอบอำนาจไว้อย่างชัดเจน เพื่อป้องกันไม่ให้เจ้าหน้าที่ใช้อำนาจโดยพลการ และเพื่อรักษาสิทธิของผู้ถูกกล่าวหา

โดยเฉพาะใน ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 237 ถึง 241 ได้กำหนดขั้นตอนสำคัญไว้ ได้แก่

• มาตรา 237 ว่าด้วยการขออนุมัติหมายค้น เจ้าหน้าที่ต้องแสดงเหตุอันควรเชื่อได้ว่ามีสิ่งของที่เกี่ยวข้องกับคดีอยู่ในสถานที่หนึ่งสถานที่ใด และการค้นนั้นจำเป็นต่อการได้มาซึ่งพยานหลักฐาน
• มาตรา 238 – 239 กำหนดว่าการขอหมายจับจะกระทำได้ก็ต่อเมื่อมีพยานหลักฐานชัดเจนว่า บุคคลใดบุคคลหนึ่งน่าจะเป็นผู้กระทำความผิด และมีเหตุอันจำเป็นต้องควบคุมตัว เช่น เกรงว่าจะหลบหนีหรือยุ่งเหยิงกับพยาน
• มาตรา 240 – 241 ระบุว่าการสืบสวนสอบสวนต้องกระทำโดยชอบด้วยกฎหมาย ห้ามล่อให้กระทำความผิด หรือกระทำใดๆ ที่ขัดต่อหลักความยุติธรรม

นั่นหมายความว่า แม้เจ้าหน้าที่จะใช้วิธีการแฝงตัวเพื่อสืบพฤติกรรมของผู้ต้องสงสัยได้ แต่ข้อมูลหรือหลักฐานที่ได้จากกระบวนการนั้น จะถูกนำมาใช้ในศาลได้ ก็ต่อเมื่อได้มาโดยไม่ละเมิดสิทธิขั้นพื้นฐานของบุคคล เช่น ไม่มีการวางกับดัก ล่อให้กระทำผิด หรือดักฟังโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย

การแฝงตัวต้องยึดหลักสุจริตและความจำเป็น

แนวทางปฏิบัติของตำรวจสายลับจึงต้องพิถีพิถันเป็นพิเศษ เจ้าหน้าที่ต้องแสดงให้ศาลเห็นว่า มีเหตุอันควรเชื่อว่าผู้ต้องสงสัยมีพฤติกรรมผิดกฎหมาย และการเข้าถึงข้อมูลโดยวิธีปกติไม่สามารถทำได้ เช่น ผู้ต้องสงสัยไม่ใช้ระบบออนไลน์เปิดเผย ไม่มีหลักฐานเอกสาร หรือมีพฤติกรรมซ่อนเร้น

การแฝงตัวจึงถือเป็น “เครื่องมือสุดท้าย” ที่ใช้เมื่อไม่สามารถเก็บข้อมูลได้จากภายนอก โดยเจ้าหน้าที่ต้องทำบันทึกการปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง เพื่อใช้ประกอบคำร้องขอหมายค้นหรือหมายจับในภายหลัง

ความร่วมมือกับหน่วยงานทางการเงิน

ในกรณีที่ข้อมูลที่ได้จากการแฝงตัวเกี่ยวข้องกับธุรกรรมทางการเงิน หรือการครอบครองทรัพย์สินที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย เจ้าหน้าที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากหน่วยงานอื่นในการตรวจสอบเส้นทางการเงินและยืนยันความผิดปกติ เช่น

สำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน (ปปง.) มีอำนาจตรวจสอบและระงับธุรกรรมที่อาจเกี่ยวข้องกับการฟอกเงิน รวมถึงสามารถใช้ระบบข้อมูลทางการเงินที่ส่งตรงจากธนาคาร

ธนาคารแห่งประเทศไทย เป็นหน่วยงานกำกับดูแลระบบการเงินของประเทศ หากมีธุรกรรมที่เข้าข่ายผิดปกติ เช่น การโอนข้ามบัญชีหลายทอด หรือการใช้บัญชีผู้อื่นเป็นนอมินี เจ้าหน้าที่สามารถร้องขอข้อมูลเพื่อใช้ในการวิเคราะห์พฤติกรรมได้

ในบางกรณี ยังอาจเกี่ยวข้องกับการใช้อำนาจตาม พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน พ.ศ. 2542 โดยตรง ซึ่งให้อำนาจเจ้าหน้าที่เข้าถึงบัญชีทรัพย์สิน หรืออายัดทรัพย์ที่เกี่ยวข้องกับอาชญากรรมทางการเงิน

งานในเงา เพื่อความยุติธรรมในที่แจ้ง

ตำรวจกลุ่มนี้ไม่ใช่เพียงผู้สังเกตการณ์ แต่คือคนที่เข้าไปอยู่ในวงจรของอาชญากรรม เพื่อหาหลักฐานที่จะนำไปสู่การดำเนินคดีอย่างถูกต้องตามกระบวนการ

ภารกิจที่ต้องใช้เวลาหลายเดือน หรือแม้กระทั่งเป็นปี ไม่ใช่เพราะความล่าช้า แต่เป็นความจำเป็น เพื่อให้แน่ใจว่าคดีมีน้ำหนักเพียงพอที่จะดำเนินการต่อได้โดยไม่มีช่องโหว่ และเพื่อให้กระบวนการยุติธรรมสามารถยืนอยู่ได้อย่างมั่นคง

ความเงียบอาจไม่น่าตื่นเต้นในสายตาสาธารณะ แต่ในโลกของการสืบสวน นั่นคือจุดเริ่มต้นของการเปิดโปงความจริงที่ไม่มีใครกล้าแตะ