รัฐมนตรีคลังย้ำ MOU "แร่หายาก" ไทย-สหรัฐฯ ไม่ผูกพันทางกฎหมาย ช่วยเปิดโอกาสเจรจาการค้า

ที่ประชุมครม. รับทราบ MOU แร่หายาก (Rare Earth )ไทย-สหรัฐฯ รัฐมนตรีคลังชี้เป็นข้อตกลงความเข้าใจร่วมกัน ไม่ผูกพันกฎหมาย เปิดโอกาสไทยเจรจาการค้าต่างตอบแทน 

ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติรับทราบการลงนามบันทึกความเข้าใจ (MOU) ว่าด้วยความร่วมมือในการพัฒนาของห่วงโซ่อุปทานของแร่สำคัญ (แรร์เอิร์ธ) ระหว่างไทยกับสหรัฐฯ โดย MOU ฉบับนี้ เป็นข้อตกลงความเข้าใจร่วมกัน ยันไม่มีผลผูกพันทางกฎหมาย เป็นเพียงกรอบความร่วมมือเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้-ส่งเสริมการลงทุน ช่วยส่งเสริมความมั่นคงและความยั่งยืนในห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญในประเทศไทย โดยเฉพาะในด้านการสำรวจ และการใช้ประโยชน์แร่ธาตุที่มีคุณค่าต่อการพัฒนาอุตสาหกรรม เช่น พลังงานสะอาดและรถยนต์ไฟฟ้า (EV) ด้านกฤษฎีกา ย้ำไทยไม่เสียเปรียบ-ยกเลิกได้ทุกเมื่อ

นายเอกนิติ นิติทัณฑ์ประภาศ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง กล่าวว่า การลงนาม MOU เรื่องแร่หายาก ถือเป็นการเปิดโอกาสให้ประเทศไทย มีโอกาสในการเจรจาต่อรอง ในเรื่องของการค้าต่างตอบแทน โดยสหรัฐอเมริกาได้เปิดช่องทางในเอกสารแนบที่เรียกว่า “appendic ที่ 3” ซึ่งอนุญาตให้ประเทศที่สหรัฐฯ มีความสัมพันธ์ที่ดี สามารถเจรจาต่อรองเพื่อนำสินค้าหรือบริการบางประเภท เพื่อได้รับสิทธิพิเศษ อาจเป็นการยกเว้นจากภาษี 19% ในกรอบใหญ่ หรือ อาจเป็นการลดภาษีในบางส่วนของสินค้าเป็นรายรายการ ซึ่งต้องมีการเจรจาต่อไป และตรงนี้เป็นยุทธศาสตร์ที่ดำเนินการร่วมกับกระทรวงพาณิชย์และภาคเอกชน และที่ผ่านมาได้มีการกรอบการเจรจาหรือ Framework ที่ค่อนข้างเป็นบวกสำหรับประเทศไทย เนื่องจากอาเซียนส่วนใหญ่ภาษีอยู่ในระดับประมาณ 19% ส่วนเวียดนาม 20% หากสามารถเจรจาได้สำเร็จจะช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันให้กับผู้ประกอบการไทย

ส่วนกรณีที่ศาลฎีกาสหรัฐจะตัดสินกรณีภาษีของประธานาธิบดีสหรัฐฯ ในวันที่ 5 พฤศจิกายน 2568 เรื่องภาษีที่เกี่ยวข้องกับการค้าระหว่างประเทศนั้น นายเอกนิติ กล่าวว่า ต้องมีการเตรียมพร้อม ตอนนี้ต้องดูหลาย ๆ มิติ ต้องดูข้อกฏหมายและพัฒนาการต่างๆ ในเรื่องการค้าระหว่างประเทศในยุคปัจจุบันมันหมุนเร็วมาก และการติดตามความคืบหน้า ก็ต้องเป็นกรอบกลยุทธ์ในการเจรจาเช่นเดียวกัน

“ผมขอย้ำว่า ในส่วนนี้เป็นการตกลงร่วมมือ MOU ซึ่งไม่มีข้อผูกพันทางกฏหมาย และที่สำคัญอีกอันหนึ่ง เราสามารถทำกับประเทศใดๆก็ได้ที่มีความชำนาญส่วนนี้”นายเอกนิติ กล่าว

ด้านนายธนกร วังบุญคงชนะ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม กล่าวว่า ที่ผ่านมาประเทศไทยไม่มีเหมืองแร่หายาก และจากข้อมูลเบื้องต้น ยังไม่มีแหล่งที่มีศักยภาพในเชิงพาณิชย์ การลงนาม MOU นี้จะช่วยส่งเสริมความมั่นคงและความยั่งยืนในห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญในประเทศไทย โดยเฉพาะในด้านการสำรวจ และการใช้ประโยชน์แร่ธาตุที่มีคุณค่าต่อการพัฒนาอุตสาหกรรม เช่น พลังงานสะอาดและรถยนต์ไฟฟ้า (EV)

ความร่วมมือนี้เป็นประโยชน์ในการสร้างสภาพแวดล้อมที่มีเสถียรภาพ สำหรับการลงทุนทั้งในและต่างประเทศ ที่จะช่วยให้ไทยรับประโยชน์จากการแลกเปลี่ยนข้อมูลและถ่ายทอดเทคโนโลยีต่างๆ และสร้างโอกาสใหม่ ๆ ในการลงทุน

นายธนกร ยืนยันว่า บันทึกความเข้าใจฉบับนี้ ไม่มีข้อผูกมัดทางกฎหมาย และหากจะมีการลงทุนในประเทศไทยจริง ผู้ประกอบการจะต้องปฏิบัติตามกฎหมายและระเบียบของไทยรวมถึงมาตรการในการป้องกันผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนด้วย

ด้านนายปกรณ์ นิลประพันธ์ เลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา ชี้แจงว่า สำหรับข้อกังวลในสังคมเกี่ยวกับเรื่องนี้นั้น ทางครม. นัดพิเศษเมื่อวันที่ 23 ต.ค.ที่ผ่านมาได้มีข้อห่วงกังวลในเรื่องนี้เช่นเดียวกัน ซึ่งการดำเนินการต่าง ๆ จะต้องเป็นไปตามกฏหมายไทย กรณีที่สหรัฐฯจะเข้ามาลงทุนในไทย เช่นเดียวกับกรณีที่ไทยจะไปลงทุนในสหรัฐฯ จะต้องปฏิบัติตามกฏหมายสหรัฐฯเช่นเดียวกัน

พร้อมย้ำว่า MOU ฉบับนี้ยกเลิกเมื่อไหร่ก็ได้ และในขณะนี้ยังไม่ได้เริ่มกระบวนการตามMOU ฉบับนี้ หากมีการดำเนินตาม MOU นี้แล้ว ทางกระทรวงอุตสาหกรรมจะต้องพิจารณาตามระเบียบและกฏหมายไทยต่อไป

ส่วนประเด็นความแตกต่างระหว่างประเทศและการตีความคำศัพท์ทางกฎหมายในเอ็มโอยูฉบับนี้ นายปกรณ์ อธิบายว่า ความหมายเชิงกฎหมายและสถานะของ MOU ใช้คำว่า “participant” (ผู้ภาคี) คือผู้ที่มีความร่วมมือกันในการดำเนินเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ส่วนกรอบในการตกลงยึดตามหลักการทำธุรกิจขององค์การการค้าระหว่างประเทศ (WTO) คือ ความเท่าเทียมกัน

เพราะฉะนั้นใน MOU นี้เขียนไว้ชัดเจนว่า participant มีสิทธิ์ที่จะลงทุน ที่จะสำรวจในแต่ละประเทศ และที่สำคัญที่สุดต้องเป็นไปตามหลักกฏหมายภายในของแต่ละประเทศ MOU ฉบับนี้เขียนชัดเจนว่า ไม่มีผลผูกพันธ์ตามกฏหมายระหว่างประเทศ จึงไม่เป็นหนังสือสัญญาตามมาตรา 178 แต่เป็นเรื่องของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศระหว่างไทยกับสหรัฐอเมริกาที่จะร่วมมือกันพัฒนาแร่สำคัญ (critical Mineral) ซึ่งรวมถึงแรร์เอิร์ธด้วย