มัสแตงแห่งเนปาล สวรรค์นักท่องเที่ยว หรือกับดักน้ำท่วม?

ภูมิภาค Mustang ของเนปาล ซึ่งตั้งอยู่ท่ามกลางเทือกเขาหิมาลัย เคยเป็นดินแดนห่างไกลที่เข้าถึงได้ยาก นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่เป็นนักเดินป่าในเส้นทาง Annapurna Circuit และผู้แสวงบุญชาวเนปาลเพียงบางส่วน แต่หลังจากถนนที่สามารถสัญจรได้ตลอดปีสร้างเสร็จเมื่อ 8 ปีก่อน Mustang ก็เปลี่ยนสถานะจากพื้นที่ห่างไกล กลายเป็นจุดหมายการท่องเที่ยวมวลชนอย่างรวดเร็ว การเปลี่ยนแปลงนี้ แม้จะสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจ แต่ก็กำลังนำความเสี่ยงครั้งใหม่มาสู่ภูมิภาคที่เปราะบางทั้งทางธรรมชาติและสังคม

ข้อมูลจากสำนักงานตำรวจภูธร Mustang ระบุว่า ระหว่างเดือนก.ค. 2024 ถึงมิ.ย. 2025 จำนวนนักท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นถึง 49% เมื่อเทียบกับปีก่อนหน้า โดยนักท่องเที่ยวชาวเนปาลเพิ่มขึ้น 52% ขณะที่นักท่องเที่ยวต่างชาติเพิ่มเกือบ 40% จากกว่า 72 ประเทศทั่วโลก กระแสนี้นำไปสู่การสร้างโรงแรม เกสต์เฮาส์ และร้านน้ำชามากมาย ซึ่งหลายแห่งตั้งอยู่ริมแม่น้ำหรือแม้แต่ในพื้นที่ทับซ้อนกับลำน้ำที่ควรใช้เป็นเขตกันชนตามธรรมชาติ เมื่อรวมกับการบังคับใช้กฎหมายผังเมืองที่ยังหละหลวม จึงยิ่งเพิ่มความเสี่ยงต่ออุทกภัย

นอกจากนี้ โรงแรมและสิ่งปลูกสร้างในเมือง Kagbeni และพื้นที่ใกล้เคียงยังมีระบบบำบัดน้ำเสียไม่เพียงพอ ทำให้ของเสียจำนวนมากไหลลงสู่แม่น้ำโดยตรง ก่อให้เกิดปัญหามลพิษทางน้ำ ขณะเดียวกัน สัญญาณจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศก็ปรากฏชัดขึ้นเรื่อย ๆ แม้ Mustang จะอยู่ในเงาฝนของเทือกเขาหิมาลัยและปกติแทบไม่ค่อยมีฝนตกหนัก แต่เมื่อวันที่ 13 ส.ค. 2023 ได้เกิดเหตุน้ำหลากฉับพลันใน Kagbeni ทำลายบ้านเรือน โรงแรม สะพาน รถยนต์ และเสาไฟฟ้างานวิจัยล่าสุดชี้ว่า ความร้อนที่เพิ่มขึ้นในทะเลอาหรับกำลังผลักดันให้มรสุมมีพลังมากขึ้นและพัดเข้าสู่ Mustang ได้ลึกกว่าเดิม ทำให้พื้นที่ที่เคยแห้งแล้งกลับเผชิญฝนตกหนักในฤดูร้อน นักวิจัย Apechhya Aryal เตือนว่า ปริมาณฝนที่เพิ่มขึ้นไม่เพียงพัดพาตะกอนลงมา แต่ยังทำให้ดินถล่มและเชิงเขาไม่มั่นคง ส่งผลต่อชุมชนโดยตรง ขณะเดียวกัน การละลายของน้ำแข็งถาวร (permafrost) และการหดตัวของธารน้ำแข็งก็กำลังคุกคามแม่น้ำ Kali Gandaki แหล่งน้ำหลักของ Mustang ทั้งเพื่อการดื่ม การเกษตร และพลังงาน หาก permafrost หายไป แม่น้ำอาจเผชิญช่วงน้ำแล้งยาวนาน

ด้านนักธรณีวิทยา Shree Kamal Dwivedi อธิบายว่า การละลายของ permafrost จะทำให้ดินด้านล่างอ่อนตัวและถูกกัดเซาะง่าย เมื่อฝนตกแทนหิมะ จึงก่อให้เกิดน้ำท่วมที่ปนตะกอนอย่างหนักเหมือนเหตุการณ์ปี 2023 อย่างไรก็ตาม ผู้ประกอบการท่องเที่ยว Ram Chandra Sedhai มองว่า การท่องเที่ยวยังคงสร้างผลดีต่อ Mustang มากกว่าผลเสีย และภูมิทัศน์เองก็ยังไม่เปลี่ยนไปมากนัก

กรณีของ Mustang สะท้อนให้เห็นถึงความย้อนแย้งของการพัฒนา การท่องเที่ยวช่วยสร้างรายได้และเปิดประตูสู่โลกภายนอก แต่ในขณะเดียวกันก็ทำให้ภูมิภาคเปราะบางต่ออุทกภัย มลพิษ และความเสี่ยงจากสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงเร็วขึ้น การเติบโตอย่างไร้การควบคุมอาจทำให้ Mustang สูญเสียทั้งสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรน้ำ และความปลอดภัยของชุมชนในอนาคต การรักษาสมดุลระหว่างการท่องเที่ยวกับการอนุรักษ์จึงเป็นโจทย์สำคัญที่ต้องตัดสินใจในวันนี้ เพื่อความยั่งยืนในวันข้างหน้า