ศูนย์จีโนมฯเผยเหตุผลทำไม ‘โรคฝีดาษ’ ทำไมถึงคุมระบาดได้ไม่ยาก

วันนี้ ( 7 ส.ค. 65 )ศูนย์จีโนมทางการแพทย์  คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล เปิดเผยผ่านเฟซบุ๊กระบุว่า 

อัตราการแพร่ระบาดของไวรัสฝีดาษลิง (R0, R number, หรือ R naught) สูงหรือต่ำเมื่อเทียบกับไวรัสอื่น?

ไวรัสฝีดาษคน (smallpox) มีค่า R0 ประมาณ 0.9 (0.5-1.3) 

ไวรัสฝีดาษลิงที่ระบาดในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกในปี 1966-1984 คำนวณโดย WHO มีค่า R0 ประมาณ 2.13 (1.5-2.7)

ไวรัสฝีดาษลิงที่ระบาดใหญ่ในยุโรป อังกฤษ อเมริกา ในปี 2022 มีค่า R0 เฉลี่ยประมาณ 1.29

ส่วนโอไมครอนสายพันธุ์ย่อย BA.4/BA.5 ค่า R0 มากกว่า 18

ไวรัสฝีดาษลิงมีค่า R0 ต่ำกว่าไวรัสโคโรนา-19 มาก 

ค่าเฉลี่ยของความน่าจะเป็นของผู้ติดเชื้อรายหนึ่งที่สามารถแพร่เชื้อ (จุลชีพ หรือ ไวรัส) ไปสู่ผู้อื่นได้กี่คน เรียกค่านี้ว่า Reproductive number: R0 หรือ R naught (อ่านว่า อาร์ นอร์ต) ภายใต้เงื่อนไขที่กลุ่มตัวอย่างที่จะนำมาคิดคำนวณมาคำนวณหาค่า R0  ควรเป็นผู้ที่ไม่เคยฉีดวัคซีนป้องกันจุลชีพชนิดนี้มาก่อน

อย่างไรก็ตามหากในกลุ่มตัวอย่างที่เก็บข้อมูล ได้ผ่านการฉีดวัคซีนมาแล้วก็ยังมีวิธีการคำนวณปรับค่า R0 ได้โดย R0 จะมีค่าที่สูงขึ้น

ในกรณีของไวรัสฝีดาษลิง ศาสตราจารย์ ทอม เวนเซเลอร์ส (Tom Wenseleers) ศาสตราจารย์ด้านชีววิทยาวิวัฒนาการ มหาวิทยาลัยเลอเวน (University of Leuven) ประเทศเบลเยียมได้ทำการคำนวณไว้ว่า 

1. ไวรัสฝีดาษคน (smallpox) ในช่วง 2011-2012 มีค่า R0 ประมาณ 0.9 (0.5-1.3) 

2. ไวรัสฝีดาษลิงที่ระบาดสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก ในช่วง 1966-1984 มีค่า R0 ประมาณ 2.13 (1.5-2.7) คำนวณโดย WHO 

3. ไวรัสฝีดาษลิง (monkeypox) 2022 ที่ระบาดในหลายประเทศอยู่ในขณะนี้ R0 มีค่า 1.2-1.3 

ทีมวิจัยที่ร่วมงานกับ WHO ได้คำนวณค่า R0 ของไวรัสฝีดาษลิง 2022 ที่ระบาดไปทั่วโลก พบมีค่าที่แตกต่างกัน สหรัฐอเมริกามีค่า R0  สูงที่สุด (สายพันธุ์ย่อย A.2) ในขณะที่โปรตุเกสมี ค่า R0 ต่ำสุด (สายพันธุ์ย่อย B.1)

1. สหรัฐอเมริกา  R0 มีค่า 1.55 

2. ฝรั่งเศส          R0 มีค่า 1.36

3. เยอรมัน          R0 มีค่า 1.20

4. สเปน              R0 มีค่า 1.18

5. อังกฤษ           R0 มีค่า 1.13

6. โปรตุเกส        R0 มีค่า 1.02

ไวรัสฝีดาษลิง 2022  ค่า R0 เฉลี่ย 1.29

กรณีของไวรัสฝีดาษลิง 2022 ที่มีค่า R0 ประมาณ 1-2 หมายถึงผู้ติดเชื้อไวรัสฝีดาษลิงสามารถแพร่เชื้อไปยังผู้อื่นได้เพียง 1-2 คน ทำให้คาดคะเนได้ว่าจะควบคุมการระบาดของโรคฝีดาษลิงได้ไม่ยาก

สำหรับค่า R0 ของโอไมครอนสายพันธุ์ย่อยคำนวณโดย ศาสตราจารย์เอเดรียน เอสเทอร์มัน (Adrian Esterman) หัวหน้าฝ่ายชีวสถิติที่มหาวิทยาลัยเซาท์ออสเตรเลีย และเป็นอดีตนักระบาดวิทยาของ WHO พบว่า

Omicron BA._1 มีค่า R0 = 8.2

Omicron BA.2   มีค่า R0 = 12

ข้อมูลจาก  : ศูนย์จีโนมทางการแพทย์  

ภาพจาก  : AFP