วิจัยค้นพบสมองของมนุษย์ไม่ได้ถูกออกแบบมาให้ทำงานหลังเที่ยงคืน

บางคนอาจค้นพบตัวเองมีสมาธิจดจ่อกับการทำงานได้ดีในตอนกลางคืน แต่งานวิจัยที่ศึกษาลงลึกไปถึงการทำงานของนาฬิกาชีวิต ชี้ว่า จริงๆ แล้ว ร่างกายและสมองของมนุษย์ ไม่ได้ถูกออกแบบมาให้ตื่นตัวหลังเวลาเที่ยงคืน

นักวิทยาศาสตร์จากมหาวิทยาลัยแอริโซนา สหรัฐฯ ศึกษาเกี่ยวกับ “Mind After Midnight” ซึ่งเตือนว่าการนอนดึกจนถึงช่วงเช้ามืดอาจส่งผลให้สมองทำงานเปลี่ยนไปในลักษณะที่เพิ่มความเสี่ยงต่อพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น ภาวะซึมเศร้า และแม้กระทั่งการทำร้ายตัวเอง

แนวคิดนี้อ้างอิงจากหลักฐานที่เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ว่าสมองของเราทำงานต่างออกไปในเวลากลางคืน โดยเฉพาะเมื่อเราอดนอนหลังเวลาเที่ยงคืนไปแล้ว สมองที่ไม่ได้รับพักผ่อนอย่างเต็มที่ จะจมอยู่กับความคิดด้านลบมากขึ้น มีแนวโน้มจะทำตามแรงกระตุ้นที่เป็นอันตราย และมีเหตุผลหรือการควบคุมตนเองลดลง

การทำงานของสมองตอนที่เราหลับ

อย่างที่รู้กันว่าการนอนหลับเป็นกระบวนการที่จำเป็นในการฟื้นฟูสมอง หากขาดการนอนหลับอย่างเพียงพอ สมองจะไม่สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลกระทบต่อสมรรถภาพทางปัญญาและอารมณ์ของเรา ซึ่งโดยปกติแล้ว การทำงานของสมองขณะนอนหลับแบ่งเป็น 2 ช่วงหลัก คือ ช่วงหลับไม่ฝัน (NREM) และ ช่วงหลับฝัน (REM) เพื่อให้สมองได้จัดการเก็บความทรงจำ และซ่อมแซมเซลล์ หากการนอนหลับไม่เกิดกระบวนการเหล่านี้ ย่อมส่งผลต่อการทำงานอื่นๆ ของร่างกาย

นอนหลังเที่ยงคืน ทำให้นาฬิกาชีวภาพรวน

นักวิจัยเชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงนี้เกี่ยวข้องกับ จังหวะชีวภาพ หรือ circadian rhythm ซึ่งเป็นนาฬิกาภายในร่างกายที่ควบคุมวงจรการนอนหลับและการตื่น รวมถึงมีอิทธิพลต่ออารมณ์ สมาธิ และแรงจูงใจ

ในเวลากลางวัน สมองจะอยู่ในภาวะพร้อมสำหรับความตื่นตัวและการคิดอย่างมีเหตุผล 

แต่ในเวลากลางคืน โดยเฉพาะหลังเที่ยงคืน ระบบชีวภาพของเราจะเปลี่ยนโหมด ซึ่งสอดคล้องกับมุมมองทางวิวัฒนาการ มนุษย์ในอดีตถูกออกแบบให้ตื่นและทำกิจกรรมในช่วงกลางวัน และพักผ่อนในยามค่ำ เมื่อสัตว์นักล่ามีความอันตรายมากกว่า

ตอนกลางคืน สมองของเราจะไวต่อความรู้สึกอันตรายมากขึ้น แต่ในโลกยุคปัจจุบัน กลไกนี้กลับกลายเป็นผลเสีย ทำให้เกิดความวิตกกังวล ความสิ้นหวัง หรือพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น

ในงานวิจัยนี้ยังไดเยกตัวอย่างให้เห็นภาพชัดเจน เช่น คนที่สามารถอดทนไม่ใช้ยาเสพติดได้ในตอนกลางวัน แต่กลับยอมแพ้ต่อสิ่งนั้นในตอนกลางคืน หรือเด็กนักเรียนที่นอนไม่หลับและค่อย ๆ ตกอยู่ในภาวะซึมเศร้าเมื่อไม่มีใครอยู่ข้าง ๆ คอยช่วยเหลือ 

ข้อมูลทางสถิติยังพบว่า อัตราการฆ่าตัวตายสูงที่สุดในช่วงเที่ยงคืนถึงหกโมงเช้า และการใช้ยาเกินขนาดในเวลากลางคืนก็พบมากกว่าช่วงเวลาอื่น ๆ นักวิทยาศาสตร์จึงเสนอว่า การตื่นอยู่หลังเที่ยงคืนควรถูกมองว่าเป็น “ปัจจัยเสี่ยงด้านสุขภาพจิต” ไม่ใช่แค่ตารางเวลานอนที่ไม่ปกติเท่านั้น