พรบ.อากาศสะอาดผ่านสภาแล้ว จะประกาศใช้เมื่อไหร่ จะทันก่อนฝุ่นระลอกใหม่ไหม ?

ในที่สุด หลังจากตั้งแต่ถูกเสนอ และอยู่ในสภามาหลายรัฐบาล วันที่ 21 กันยายน 2568 ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร ก็ได้ผ่านร่างกฎหมายพระราชบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ในวาระที่ 3 ด้วยคะแนนเสียงเห็นด้วย 309 เสียง 

ถือว่า ร่าง พรบ.นี้อยู่ในการพิจารณาชั้นสภาผู้แทนราษฎร ยาวนานถึง 1 ปี 9 เดือน  นับแต่สภารับหลักการวาระหนึ่งเมื่อ 17 มกราคม 2567 และนับเป็นเวลานานกว่า 5 ปี ตั้งแต่ที่มีการลงชื่อโดยประชาชน เสนอกฎหมายครั้งแรกในปี 2563

แล้วขั้นตอนต่อไปเป็นอย่างไร ? เราจะมีกฎหมายนี้ ก่อนฝุ่น PM 2.5 มารอบใหม่หรือไม่ ? 

สำหรับขั้นต่อไป คือการส่งร่างนี้ ให้ สว.พิจารณาอีก 3 วาระ ภายใน 30 วัน แต่ขยายได้ไม่เกิน 30 วัน เท่ากับว่ามีเวลา 30-60 วัน แต่การประชุมสมัยนี้จะปิดในวันที่ 30 ตุลาคมนี้ ร่างกฎหมายจึงต้องนำไปพิจารณาในสมัยประชุมหน้า ที่จะเปิดในวันที่ 12 ธันวาคม 2568 หรือในอีกเกือบ 2 เดือนข้างหน้า 

ทำให้เมื่อถามว่า มีโอกาสไหม ที่ ร่าง พรบ.นี้จะประกาศใช้ก่อนฝุ่นระลอกใหม่ ที่มักมาในช่วงหน้าหนาว หรือตั้งแต่ธันวาคม - มกราคมที่จะถึงนี้นั้น ก็เรียกได้ว่า การพิจารณาของ สว.นั้น จะเป็นไปพร้อมๆ กับการเกิดฝุ่น ซึ่งหากผ่านได้ในช่วงนี้ ก็จะเป็นหมุดหมายอันดี ต่อการแก้ปัญหา

แต่ถึงอย่างนั้น ในการพิจารณาของส่วน สว.นั้น ยังต้องจับตาว่า สว. และกรรมาธิการ จะมีการแก้ไขเนื้อหาในกฎหมายอีกหรือไม่ เนื่องจากร่างกฎหมายฉบับนี้ มีจำนวนเกือบ 300 มาตรา และมีส่วนเข้าข่าย พรบ.ที่เกี่ยวกับการเงิน เพราะมีการจัดต้องกองทุนอากาศสะอาดด้วย 

ซึ่งหากมีการแก้ไข ก็ต้องส่งกลับไปให้ สส.พิจารณาว่าเห็นชอบกับการแก้ไขหรือไม่ และเมื่อเห็นชอบ นายกฯ จึงจะสามารถทูลเกล้าฯ และประกาศเป็นกฎหมายได้ 

แต่อีกประเด็นหนึ่งที่ต้องจับตา และลุ้นกันนั้น คือ สัญญาณของการยุบสภา ซึ่งหากเกิดการยุบสภาในระหว่างกระบวนการพิจารณายังไม่เสร็จ ร่างกฎหมายจะตกไป แต่ก็อาจกลับมาได้หาก นายกฯ ชุดใหม่ นำมาพิจารณาต่อ แต่ในสมัยรัฐบาลของอดีต นายกฯ เศรษฐา ที่มีการยืดเยื้อของการเลือกแคนดิเดตนายกฯ ก็ไม่ได้นำร่าง พรบ.นี้ มาพิจารณาต่อในสมัยรัฐบาลใหม่ 

แล้วร่างกฎหมายนี้ มีเนื้อหาอะไรบ้าง ? จะทำให้เมืองปลอดฝุ่น อากาศสะอาดได้อย่างไร ? 

พ.ร.บ.ฉบับนี้ เป็นผลจากการบูรณาการร่างทั้งหมด 7 ฉบับ ของพรรคต่างๆ และภาคประชาชน โดยเนื้อหานั้น จะมีการลงโทษชัดเจนแก่ผู้ก่อมลพิษ โดยการยึดหลักการผู้ก่อมลพิษต้องเป็นผู้จ่าย (Polluter Pays Principle) พร้อมมาตรการจูงใจการปรับพฤติการ มีการเข้าถึงข้อมูลต่างๆ ร่วมกัน รวมถึงชื่อของผู้ก่อมลพิษและผลิตภัณฑ์ที่เป็นต้นเหตุ 

มีการกำหนดกลุ่มเปราะบาง เช่น ผู้สูงอายุ เด็ก และผู้ป่วยเรื้อรังที่ได้รับผลกระทบจะได้รับสิทธิชดเชยเยียวยา รักษาและตรวจสุขภาพฟรีกับโรงพยาบาลรัฐอย่างทั่วถึง

กระจายอำนาจ ให้นายก อบจ. ซึ่งมาจากการเลือกตั้งของประชาชน เป็นประธานคณะกรรมการอากาศสะอาดจังหวัด และมีอำนาจสั่งตรวจสอบ แก้ปัญหาในพื้นที่ 

ไปถึงจะมี ‘กองทุนอากาศสะอาด ที่ส่วนหนึ่งเป็นค่าธรรมเนียมจากผู้ก่อมลพิษ สามารถนำเงินไปใช้เยียวยา และใช้แก้ไขปัญหาฝุ่น โดยลดขั้นตอนการเบิกจ่ายตามระบบราชการด้วย