ไซยาไนด์คืออะไร? อันตราย ผลกระทบ และการตรวจพิสูจน์ทางนิติวิทยาศาสตร์

ไซยาไนด์ สารพิษร้ายแรงที่สังคมต้องรู้เท่าทัน

ไซยาไนด์ (Cyanide) ถูกจัดเป็นหนึ่งในสารเคมีที่มีพิษรุนแรงที่สุด โดยออกฤทธิ์ทำให้ร่างกายไม่สามารถใช้ออกซิเจนได้ ส่งผลให้เกิดภาวะวิกฤตอย่างรวดเร็ว ทั้งยังเกี่ยวข้องกับกระบวนการสืบสวนทางนิติวิทยาศาสตร์ในหลายกรณี ทำให้สังคมให้ความสนใจเมื่อมีข่าวเกี่ยวกับสารชนิดนี้

แม้ไซยาไนด์จะมีความอันตรายสูง แต่ก็มีบทบาทในภาคอุตสาหกรรมบางประเภท จึงจำเป็นต้องควบคุมอย่างเข้มงวดและให้ข้อมูลกับประชาชนอย่างถูกต้อง

ไซยาไนด์คืออะไร และพบได้ที่ไหนบ้าง

ผู้เชี่ยวชาญระบุว่า ไซยาไนด์เป็นสารประกอบเคมีที่มีหมู่ไซยาโน (CN⁻) เป็นองค์ประกอบ พบได้ทั้งในธรรมชาติและอุตสาหกรรม เช่น

• เมล็ดผลไม้บางชนิด มันสำปะหลังดิบ
• การทำเหมืองแร่ทองคำ
• โรงงานผลิตพลาสติก ชุบโลหะ และยาง
• ควันไฟจากการเผาไหม้วัสดุสังเคราะห์

สารนี้ถูกใช้งานได้หลายรูปแบบ เช่น ผง ของเหลว หรือก๊าซ ส่งผลให้มาตรการความปลอดภัยมีความสำคัญมากขึ้น

ทำไมไซยาไนด์ถึงอันตรายกว่าสารพิษทั่วไป

กลไกของไซยาไนด์ทำให้ร่างกายไม่สามารถใช้ออกซิเจนได้ แม้มีออกซิเจนอยู่ในเลือด โดยไปยับยั้งเอนไซม์สำคัญในไมโตคอนเดรีย เซลล์จึงหยุดทำงานอย่างรวดเร็ว

อาการที่พบเมื่อได้รับไซยาไนด์ ได้แก่

 • หายใจเร็ว หน้ามืด ใจสั่น

 • คลื่นไส้ อาเจียน

 • หมดสติอย่างเฉียบพลัน

 • หัวใจหยุดเต้นภายในเวลาอันสั้น หากได้รับปริมาณมาก

ระดับความรุนแรงขึ้นอยู่กับปริมาณและวิธีรับสาร เช่น การกิน การหายใจ หรือการสัมผัสทางผิวหนัง

การตรวจพบไซยาไนด์ในงานนิติวิทยาศาสตร์

สถาบันนิติวิทยาศาสตร์ใช้หลายวิธีตรวจหา ปริมาณ และความเข้มข้นของไซยาไนด์ในร่างกาย เช่น

 • การตรวจเลือด

 • การตรวจสารคัดหลั่งในกระเพาะอาหาร

 • การตรวจเนื้อเยื่อและอวัยวะ

ผลการตรวจสามารถยืนยันได้ว่าผู้ป่วยหรือผู้เสียชีวิตได้รับสารไซยาไนด์จริงหรือไม่ และระดับที่พบมีผลต่อการทำงานของระบบต่างๆ ของร่างกายอย่างไร

อย่างไรก็ตาม การตรวจพบเพียงอย่างเดียวไม่สามารถสรุป “วิธีที่สารเข้าสู่ร่างกาย” ต้องใช้ข้อมูลจากพยานหลักฐานและการสืบสวนประกอบ

กฎหมายและการควบคุมไซยาไนด์ในไทย

ไซยาไนด์เป็นสารเคมีควบคุม การครอบครอง การขนส่ง และการซื้อขายต้องมีใบอนุญาต และอยู่ภายใต้กฎหมายสารเคมีอันตราย มาตรการควบคุมที่เข้มงวดมีเป้าหมายเพื่อ

 • ป้องกันอุบัติเหตุจากการใช้งาน

 • ลดการนำไปใช้ผิดวัตถุประสงค์

 • สร้างระบบติดตามและตรวจสอบในสถานประกอบการ

หน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องต้องตรวจสอบและประเมินความปลอดภัยเป็นประจำ

ไซยาไนด์ในมุมความปลอดภัยสาธารณะ

เจ้าหน้าที่และประชาชนควรรู้ขั้นตอนพื้นฐานเมื่อต้องอยู่ใกล้สารที่สงสัยว่าเป็นไซยาไนด์ เช่น

 • หลีกเลี่ยงการสัมผัสและการสูดดม

 • ออกจากพื้นที่และถ่ายเทอากาศทันที

 • แจ้งหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

 • หากพบผู้มีอาการ ต้องรีบนำส่งแพทย์โดยเร็วที่สุด

โรงงานหรือห้องปฏิบัติการต้องมีระบบระบายอากาศ อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล และการเก็บรักษาที่ปลอดภัย