การอาบน้ำ เย็นสามารถเพิ่มโดพามีน ฮอร์โมนที่ทำให้รู้สึกดี ได้มากถึง 250%

การศึกษาโดย Sramek และคณะ (2000) ตีพิมพ์ในวารสาร Clinical Science พบว่า การจุ่มร่างกายลงในน้ำเย็นอุณหภูมิ 14 องศาเซลเซียสเป็นเวลา 1 ชั่วโมง ทำให้ระดับ นอร์อิพิเนฟรินในพลาสมาเพิ่มขึ้นประมาณ 530% และ โดพามีนเพิ่มขึ้นประมาณ 250% เมื่อเทียบกับค่าพื้นฐานก่อนการแช่ในน้ำ การเพิ่มขึ้นของสารเหล่านี้สัมพันธ์กับการรู้สึกตื่นตัวและอารมณ์ที่ดีขึ้นในภายหลัง (Sramek et al., 2000)

เมื่อร่างกายสัมผัสกับน้ำเย็นอย่างกะทันหัน ระบบประสาทซิมพาเธติกจะถูกกระตุ้นให้ทำงานอย่างรวดเร็ว ร่างกายเข้าสู่ภาวะเครียดที่ควบคุมได้ (controlled stress) ส่งผลให้เกิดการหลั่งสารเคมีสำคัญสองชนิดคือ นอร์อิพิเนฟริน (norepinephrine) และ โดพามีน (dopamine) เข้าสู่สมอง สารเคมีทั้งสองนี้เกี่ยวข้องกับการเพิ่มสมาธิ พลังงาน แรงจูงใจ และความรู้สึกพึงพอใจผลของการกระตุ้นนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงชั่วครู่ แต่สามารถคงอยู่ได้หลายชั่วโมงหลังจากการอาบน้ำเย็นเสร็จ 

งานวิจัยเพิ่มเติมโดย van Tulleken และคณะ (2022) ในวารสาร Frontiers in Psychology พบว่าการสัมผัสน้ำเย็นเป็นประจำช่วยปรับสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง โดยเฉพาะโดพามีนและเซโรโทนิน ซึ่งส่งผลดีต่ออารมณ์และอาจช่วยลดอาการซึมเศร้าและความวิตกกังวลในบางกลุ่มผู้ทดลอง นอกจากนี้ Huberman (2023) จากมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดยังอธิบายว่า การอาบน้ำเย็นเพียง 1–3 นาทีในน้ำอุณหภูมิประมาณ 10–15 องศา สามารถกระตุ้นโดพามีนได้ในระดับสูง และผลดังกล่าวอาจคงอยู่ได้นานหลายชั่วโมง โดยไม่ส่งผลเสียต่อระบบประสาท

ต่างจากสารกระตุ้นเทียม เช่น คาเฟอีนหรือยาเสพติด การอาบน้ำเย็นเป็นการกระตุ้นที่สอดคล้องกับกลไกธรรมชาติของร่างกาย ช่วยเพิ่มการไหลเวียนโลหิต ลดการอักเสบ และฟื้นฟูระบบประสาทให้ตอบสนองต่อความเครียดได้ดีขึ้น ผู้ที่อาบน้ำเย็นเป็นประจำรายงานว่ามีความตื่นตัวมากขึ้น จิตใจแจ่มใส และอารมณ์มั่นคงขึ้น บางการศึกษายังพบว่า การอาบน้ำเย็นอาจช่วยบรรเทาภาวะซึมเศร้าในผู้ที่มีอาการระดับเล็กน้อยถึงปานกลางได้

วิธีการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน เริ่มจากค่อยเป็นค่อยไป

หากไม่เคยอาบน้ำเย็นมาก่อน ให้เริ่มจากการใช้น้ำอุณหภูมิปกติ แล้วค่อยปรับให้เย็นลงในช่วงท้ายของการอาบน้ำ ประมาณ 30–60 วินาที เพื่อให้ร่างกายได้ปรับตัวกับความเย็น

กำหนดช่วงเวลาเหมาะสม

ช่วงเช้าเป็นเวลาที่เหมาะที่สุด เพราะช่วยให้ร่างกายตื่นตัว เพิ่มพลังงาน และกระตุ้นสมาธิก่อนเริ่มวันทำงาน

ระยะเวลาและอุณหภูมิที่แนะนำ

ผู้เริ่มต้น: เริ่มที่อุณหภูมิประมาณ 15–20 องศาเซลเซียส 30–60 วินาที

ผู้ที่เคยชินแล้ว: ค่อยลดอุณหภูมิลงเหลือ 10–15 องศาเซลเซียส ใช้เวลาประมาณ 1–3 นาที

หากมีอ่างหรือตู้แช่ สามารถฝึกแบบ “cold immersion” ได้โดยแช่ตัวครึ่งลำตัวประมาณ 5–10 นาที สัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง

โฟกัสที่การหายใจ

ระหว่างอาบน้ำเย็น ให้หายใจเข้าลึกและออกช้า การหายใจที่ควบคุมได้ช่วยลดการช็อกจากความเย็นและทำให้ร่างกายเข้าสู่สมดุลได้เร็วขึ้น

อย่าฝืนถ้ามีโรคประจำตัว

ผู้ที่มีโรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง หรือโรคหลอดเลือด ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่ม เพราะน้ำเย็นอาจกระตุ้นหัวใจให้เต้นเร็วและเพิ่มความดันได้ชั่วคราว

ทำอย่างสม่ำเสมอ

• การอาบน้ำเย็นสัปดาห์ละ 3–5 ครั้ง สามารถกระตุ้นระบบประสาทและการหลั่งโดพามีนได้ต่อเนื่อง โดยไม่ต้องทำทุกวัน
• การอาบน้ำเย็นจึงเป็นกิจกรรมง่าย ๆ ที่สามารถนำมาใช้ได้จริงในชีวิตประจำวัน ทั้งช่วยปลุกสมอง กระตุ้นพลังงาน และเสริมสุขภาพจิตใจให้ดีขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ