ตู้คีบตุ๊กตา วงจรเสพติดความพลาด?

เจ้าหน้าที่นครนายกยึด 77 ตู้คีบตุ๊กตา เหตุไม่มีใบอนุญาต ขณะที่ผู้ปกครองเริ่มตั้งคำถาม—เรากำลังปล่อยให้ของเล่นใกล้ตัวเด็กเกินไปหรือเปล่า

มันคือของเล่นเด็ก ๆ ต่อคิว หยอดเหรียญ ลุ้นได้ตุ๊กตาตัวใหญ่—หรือไม่ได้อะไรเลย ฟังดูไม่ใช่เรื่องใหญ่อะไร แต่เมื่อเจ้าหน้าที่จังหวัดนครนายกยึดตู้คีบตุ๊กตาถึง 77 ตู้ จากห้าง ปั๊มน้ำมัน และพื้นที่สาธารณะ เหตุผลคือ ไม่มีใบอนุญาตถูกต้องตาม พ.ร.บ.การพนัน พ.ศ. 2478 (ใช่... กฎหมายที่ยังใช้บังคับอยู่ถึงตอนนี้) ก็อาจถึงเวลาที่เราต้องกลับมาคิดว่า “อะไรบ้างที่เรามองว่าเป็นของเล่น ทั้งที่มันอาจไม่ใช่แค่นั้น”

เส้นบาง ๆ ระหว่างบันเทิงกับมอมเมา

ข้อมูลด้านจิตวิทยาพฤติกรรมระบุว่า เกมอย่างตู้คีบตุ๊กตาออกแบบบนหลักการที่เรียกว่า random reward หรือ “การให้รางวัลแบบไม่แน่นอน” มันคือกลไกเดียวกับที่ใช้ในเครื่องสล็อต สิ่งที่เกิดขึ้นคือ สมองจะหลั่งสารโดปามีน เมื่อเรารู้สึกว่า “อาจจะได้” มากกว่า “ได้แน่นอน” มันคือกลไกที่ทำให้ผู้เล่นกลับมาเล่นซ้ำ และเมื่อกลุ่มเป้าหมายคือเยาวชน—ที่ยังไม่ได้พัฒนา self-control เต็มที่ คำถามที่ควรถามไม่ใช่ “มันสนุกไหม” แต่ควรเป็น “มันปลอดภัยพอหรือยัง”

ของเล่นไม่ผิด แต่ต้องมองเกมให้ลึกกว่า?

• ไม่มีใครแสดงตัวเป็นเจ้าของตู้
• ไม่มีใบอนุญาต
• ไม่มีการจำกัดพื้นที่ หรือเวลาการใช้งาน
• ไม่มีแม้แต่ป้ายเตือนเรื่องพฤติกรรมเสี่ยง

คำว่า “มอมเมาเยาวชน” ที่ผู้ปกครองใช้

อาจฟังดูแรงเกินไปสำหรับบางคน แต่ถ้าเราปล่อยให้พื้นที่เด็กเต็มไปด้วยเครื่องที่ออกแบบให้เสพติด โดยไม่มีการควบคุมใด ๆ เลย แล้วเด็กจะมีพื้นที่แบบไหนที่โตขึ้นอย่างปลอดภัย?

สิ่งที่ควรคิดต่อจากตู้ 77 ตู้นี้

เราไม่จำเป็นต้องห้ามตู้คีบตุ๊กตาทั้งหมด แต่อาจถึงเวลาที่ต้องชวนสังคมคิดว่า

• พื้นที่สาธารณะที่ใกล้เด็ก ควรมีมาตรฐานแบบไหน?

• เครื่องเล่นแบบสุ่มควรมีใบอนุญาตจริงจังหรือไม่?

• เรามีระบบเตือนหรือควบคุมให้ผู้ปกครองเข้าใจพฤติกรรมเสี่ยงพวกนี้พอหรือยัง?

เพราะถ้าสิ่งที่เรามองว่าเป็น “ของเล่น” กำลังกลายเป็นพื้นที่ที่ทำให้เด็กคุ้นชินกับการเสี่ยงและพลาด มันอาจไม่ใช่เรื่องเล็กที่ควรปล่อยผ่านอีกต่อไป