เลิกทาส พระราชกรณียกิจสำคัญ ร.5 นำไทยสู่โลกยุคใหม่

ดร.ญาณินี ไพทยวัฒน์  ผู้เขียนหนังสือทาสไทย  และ อาจารย์ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ( มศว ) มองว่าสิ่งที่ชี้ให้เห็นว่าการเลิกทาสคือพระราชกรณียกิจที่สำคัญจิตกรรมบนเพดานโดมของท้องพระโรงกลาง ภายในพระที่นั่งอนันตสมาคมเป็นภาพแสดงถึงพระราชกรณียกิจและเหตุการณ์สำคัญในราชวงศ์จักรี ตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งโดมด้านทิศใต้ของท้องพระโรงกลาง เป็นภาพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 พระราชทานอภัยทานและทรงเลิกประเพณีทาสในประเทศไทย

ความสำคัญของพระที่นั่งอนันตสมาคม นอกจากทำหน้าที่เป็นท้องพระโรงเพื่อว่าราชการแผ่นดินของพระมหากษัตริย์ ยังถือเป็นสถานที่รับรองแขกบ้าน แขกเมือง ซึ่งดร.ญาณินี มองว่าการเลือกภาพพระราชกรณียกิจของรัชกาลที่ 5 พระราชทานอภัยทานและทรงเลิกประเพณีทาสในประเทศไทย ประดับไว้บนสถานที่สำคัญของประเทศ เชื่อได้ว่าเป็นเพราะ “การเลิกทาส” ถือเป็นการออกกฎหมายที่มีความเป็นสากล และ เท่าทันความเปลี่ยนแปลงของโลกยุคใหม่ในช่วง ศตวรรษที่ 19 

ขณะที่สาเหตุของการเลิกทาส ผู้เขียนหนังสือทาสไทย  มองว่าเกิดจากทั้งปัจจัยภายใน และ ภายนอก  โดยปัจจัยภายนอกมาจากระบบเศรษฐกิจไทยที่เริ่มมีความเปลี่ยนแปลงจากผลพวงของสนธิสัญญาเบาว์ริงที่ทำให้สยามต้องเปิดการค้าขายกับต่างประเทศมากขึ้น และ เปลี่ยนจากระบบเศรษฐกิจแบบยังชีพ ค้าขายส่วนใหญ่ในประเทศ กลายเป็นเศรฐกิจที่มีการขยายตัว และ มีความเป็นทุนนิยมมากขึ้น 

ส่วนปัจจัยภายใน คือ เรื่องของการปรับเปลี่ยน และ ปฏิรูปประเทศให้มีความทันสมัยเป็นที่ยอมรับในสากล ซึ่งการเลิกทาส ในช่วงยุคศตวรรษที่ 19 ถือเป็นประเด็นที่มีความเป็น Global และ เป็นเทรนด์ใหม่ของโลกในยุคนั้น  ซึ่งการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวก็เหมือนกับการพลิกโฉมสยามให้เป็นประเทศที่มีความทันสมัย เท่าทันการเปลี่ยนแปลง  

แม้การเลิกทาสในประเทศไทยจะผ่านมาถึง 118 ปี เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงออก พระราชบัญญัติเลิกทาส ร.ศ. 124 ให้ลูกทาสทุกคนเป็นไท เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2448 ถือเป็นก้าวสำคัญของสังคมไทยนำไปสู่การพัฒนาในหลายด้าน แต่ก็ยังถือเป็นประเด็นที่น่าศึกษา เพื่อฉายภาพให้เห็นสังคมไทยในอดีต รวมถึงเป็นบทเรียนในปัจจุบัน และ อนาคต เพื่อเตือนว่าในสังคมไม่ควรกลับไปเป็นแบบสังคมในอดีตที่มีทาสเป็นหนึ่งในระบบชนชั้นทางสังคม หรือ แม้แต่การทำผิดกฎหมายการค้ามนุษย์ การค้าประเวณี   แต่ควรผลักดันให้สังคมของเราเป็นสังคมที่มีความเท่าเทียม และ มีสิทธิเสรีภาพ

เครดิต : คลังทรัพยากรการศึกษาแบบเปิด