ไขข้อสงสัย "แพ้ยา-ผลข้างเคียงจากการใช้ยา" ต่างกันอย่างไร หากรุนแรงอันตรายเสี่ยงเสียชีวิต

ปัจจุบันพบว่าคนไทยที่เจ็บป่วยจำนวนไม่น้อยมีอาการแพ้ยา และผลข้างเคียงจากการใช้ยา นับเป็นปัญหาของระบบสาธารณสุข โดยผลข้างเคียงจากยา กับ การแพ้ยา เป็นภาวะที่เกิดขึ้นได้ หลังจากที่มีการใช้ยาเหมือนกัน แต่มีลักษณะอาการแตกต่างกัน ดังนี้

โดยผลข้างเคียงจากยา พบได้บ่อยกว่าอาการแพ้ยา เกิดจากกลไกการทำงานของยาที่มีต่อร่างกาย สามารถเกิดขึ้นได้จากยาทุกชนิด อาการมีตั้งแต่ ไม่รุนแรงไปจนถึงอาการที่รุนแรง ขึ้นอยู่กับ ชนิดของยา อายุ โรคประจำตัว ปริมาณการใช้ยา หรือการใช้ยาสมุนไพรหรือผลิตภัณฑ์อาหารเสริมอื่นร่วมด้วย 

ผลข้างเคียงจากยาส่วนใหญ่ อาการจะไม่ค่อยรุนแรง เช่น ปากแห้ง ง่วงซึม ปวดท้อง ท้องเสีย ปวดกล้ามเนื้อ หรือปัสสาวะบ่อย ส่วนมากจะค่อยๆดีขึ้นและหายได้เองหลังหยุดใช้ยา ในกรณีรุนแรงบางกรณี ยาอาจส่งผลกระทบต่ออวัยวะในร่างกาย เสี่ยงเสียชีวิตได้ แต่พบได้น้อย 

ส่วนการแพ้ยา เป็นผลมาจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายตอบสนองต่อศาลบางชนิดในตัวยาผิดปกติไป สามารถเกิดขึ้นได้จากยาและสมุนไพรทุกชนิด โดยอาจเกิดในครั้งแรกที่ใช้ หรือ เกิดเมื่อใช้ยาชนิดเดิมซ้ำได้

ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง คือ คนในครอบครัวมีประวัติแพ้ยา ผู้ที่ใช้ยาในปริมาณมาก ใช้ยาซ้ำ หรือใช้ยาติดต่อกันเป็นเวลานาน ทั้งนี้ การแพ้ยาจะพบได้น้อย เช่น มีอาการผื่นคัน ผิวลอก ปากบวม หน้าบวม หายใจไม่สะดวก หากแพ้รุนแรงเสี่ยงเสียชีวิตได้

ส่วนจะรู้ได้อย่างไรว่าเกิดการแพ้ยา หากเป็นการแพ้ยาแบบฉับพลัน มักจะแสดงภายใน 1 ชั่วโมงหลังจากใช้ยา ถือว่าเป็นอาการแพ้รุนแรง ที่ส่งผลกระทบต่อระบบการทำงานของอวัยวะในร่างกายหลายส่วน ได้แก่

การแพ้ยารุนแรงทางผิวหนัง จะมีอาการ ผื่นแดง คัน ผื่นสีเข้มหรือผื่นตุ่มน้ำพอง เจ็บ แสบ บริเวณผิวหนัง เจ็บบริเวณเยื่อบุอ่อน เช่น ตา ช่องปาก และอวัยวะเพศ

การแพ้ยารุนแรงมีผลต่อระบบทางเดินหายใจ จะหายใจลำบาก เวียนศีรษะ ชีพจรอ่อน หรือ เต้นเร็ว มีอาการชัก และหมดสติ

ส่วนการแพ้ยารุนแรงาที่มีผลต่อระบบการทำงานของไต จะเกิดการอักเสบของไตอาจทำให้มีไข้สูง มีอาการบวมทั่วร่างกาย มีเลือดในปัสสาวะ

ส่วนอาการอื่นๆ จากการแพ้ยารุนแรง เช่น อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ตับอักเสบ อาจมีอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน หรือท้องเสีย

ทั้งนี้ อาการแพ้ยาขึ้นอยู่กับภูมิคุ้มกันของแต่ละคน หากอาการรุนแรงสามารถทำให้เสียชีวิตได้ โดยเฉพาะอาการแพ้ยาแบบฉับพลัน ผู้ที่เกิดอาการแพ้ยาในลักษณะข้างต้น ควรหยุดใช้ยาและไปพบแพทย์ทันที 

ข้อมูล : โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์

ภาพ : ทีมกราฟิก TNN