ผลิตในเมืองจีนแต่ไปทิ้งในชิลี กระแสฟาสต์แฟชันที่มาเร็ว-เลิกใช้เร็ว แล้วเสื้อผ้าที่โลกไม่ต้องการไปไหนต่อ?

ฟาสต์แฟชันกับปัญหาระดับโลก

ทะเลทรายอาตากามา ประเทศชิลี ซึ่งเป็นทะเลทรายที่แห้งแล้งที่สุดในโลก กำลังได้รับผลกระทบอย่างหนัก จากมลภาวะที่เกิดจากฟาสต์แฟชันที่เติบโตรวดเร็วขึ้นเรื่อย ๆ เห็นได้จากภูเขาเสื้อผ้าที่ถูกทิ้งร้างกองมหึมา

ฟาสต์แฟชัน คือ แนวทางในการออกแบบ สร้างสรรค์ และการตลาดของแฟชันเสื้อผ้า ที่เน้นทำให้กระแสแฟชันเข้าถึงผู้บริโภคได้อย่างรวดเร็ว และมีราคาถูกที่สุด

ขณะที่ผลกระทบทางสังคม จากการบริโภคที่ลุกลามในอุตสาหกรรมเสื้อผ้า อาทิ การใช้แรงงานเด็กในโรงงาน หรือการกดค่าแรง ล้วนเป็นที่รู้จักกันดี แต่ผลกระทบร้ายแรงต่อสิ่งแวดล้อม กลับเป็นที่รู้จักน้อยลงเรื่อย ๆ

ภูเขาเสื้อผ้าที่อาจเพิ่มพูนไม่รู้จบ

ชิลี เป็นศูนย์กลางเสื้อผ้ามือสองและเสื้อผ้าที่ขายไม่ออก ซึ่งเสื้อผ้าเหล่านี้ล้วนผลิตในจีนหรือบังกลาเทศ และส่งต่อไปยังยุโรป เอเชีย หรือสหรัฐฯ ก่อนเดินทางมาถึงชิลี ซึ่งจะขายทอดไปยังประเทศแถบลาตินอเมริกา

ในแต่ละปี มีเสื้อผ้าประมาณ 59,000 ตัน ถูกส่งมายังท่าเรืออิกิเกในเขตปลอดอากร อัลโต ฮอสปิซิโอ ทางตอนเหนือของชิลี

บรรดาพ่อค้าจากซันติอาโก เมืองหลวงของชิลี ซึ่งอยู่ห่างออกไปทางใต้ 1,800 กิโลเมตร ต่างเดินทางมาซื้อเสื้อผ้า ขณะที่เสื้ออีกจำนวนมาก จะถูกลักลอบส่งต่อไปยังประเทศอื่น ๆ ในลาตินอเมริกา และเสื้อผ้าอย่างน้อย 39,000 ตัน ที่ไม่สามารถขายได้ จะจบลงด้วยการกลายเป็นขยะในทะเลทรายแห่งนี้

“เสื้อผ้าพวกนี้มาจากทั่วทุกมุมโลก” อเล็กซ์ คาร์เรโน อดีตพนักงานในพื้นที่สินค้านำเข้าของท่าเรือ กล่าว

“เพราะไม่มีใครจ่ายภาษี เสื้อผ้าที่ไม่ได้ขายให้พ่อค้าในซันติอาโก หรือส่งไปยังประเทศอื่น ๆ จะยังคงอยู่ในเขตปลอดอากรเช่นนี้” 

อุตสาหกรรมสิ่งทอก็สร้างน้ำเสีย

ตามรายงานของสหประชาชาติเมื่อปี 2019 พบว่า การผลิตเสื้อผ้าทั่วโลกเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า ในปี 2000-2014 และอุตสาหกรรมนี้ “เป็นต้นตอของน้ำเสียทั่วโลกถึง 20%” โดยการผลิตกางเกงยีนส์ เพียงแค่ตัวเดียว ต้องใช้น้ำถึง 7,500 ลิตร 

“ปัญหา คือ เสื้อผ้าไม่สามารถย่อยสลายเองได้และมีสารเคมี ดังนั้นจึงไม่สามารถฝังกลบในพื้นที่ของเทศบาลได้” แฟรงคลิน เซเปดา ผู้ก่อตั้ง EcoFibra บริษัทที่ผลิตแผ่นฉนวนกันความร้อน โดยใช้เสื้อผ้าที่ไม่ใช้แล้ว กล่าว

“ผมอยากเปลี่ยนจุดที่เป็นปัญหา ให้กลายเป็นทางออก” เขากล่าวถึงบริษัทของตัวเอง ที่สร้างขึ้นในปี 2018

เสื้อผ้าที่โลกทิ้ง สู่มือเจ้าของใหม่

รายงานเดียวกันนี้ ยังระบุว่า การผลิตเสื้อผ้าและรองเท้า มีส่วนทำให้เกิดก๊าซเรือนกระจก ถึง 8% และ “ทุก ๆ วินาที สิ่งทอจำนวนหนึ่ง ที่เทียบเท่ารถบรรทุกขยะ ล้วนถูกฝังหรือเผาในที่ใดที่หนึ่งบนโลก”

ไม่ว่ากองเสื้อผ้าจะถูกทิ้งไว้กลางแจ้งหรือฝังไว้ใต้ดิน พวกมันจะสร้างมลพิษต่อสิ่งแวดล้อม ปล่อยมลพิษสู่อากาศหรือช่องทางน้ำใต้ดิน ทั้งนี้ เสื้อผ้าอาจต้องใช้เวลา 200 ปี ในการย่อยสลายทางชีวภาพ และเป็นพิษพอ ๆ กับยางรถยนต์หรือพลาสติกที่ถูกทิ้ง

แต่ก็ใช่ว่าเสื้อผ้าทั้งหมดจะสูญเปล่า คนยากจนที่สุดบางส่วนจากภูมิภาคนี้ ซึ่งมีประชากร 300,000 คน ต่างรื้อกองขยะเพื่อหาเสื้อผ้าแบบที่ต้องการ หรือสิ่งที่สามารถขายได้ ในย่านท้องถิ่นของพวกเขาเอง

โซเฟียและเจนนี่ ผู้อพยพชาวเวเนซุเอลา ซึ่งเดินทาง 350 กิโลเมตร ข้ามไปยังชิลีราวสองสามวันก่อน ก็กำลังค้นหากองเสื้อผ้า ขณะที่ลูกของพวกเขาคลานไปมาบนนั้นด้วยเช่นกัน

พวกเธอกำลังมองหา “เสื้อผ้าไว้ใช้ในฤดูหนาว” เนื่องจากอุณหภูมิตอนกลางคืนในทะเลทรายของชิลี อาจลดลงในระดับที่พวกเธอไม่เคยเจอมาก่อน 

โลกเริ่มตระหนักถึงปัญหา

ชิลี ซึ่งเป็นประเทศที่ร่ำรวยที่สุดในอเมริกาใต้ ขึ้นชื่อเรื่องการบริโภคที่มากเกินความพอดีของคนในท้องถิ่น การโฆษณาฟาสต์แฟชัน “จึงช่วยโน้มน้าวว่า เสื้อผ้าทำให้เราดูน่าดึงดูดยิ่งขึ้น ทำให้เรามีสไตล์ หรือแม้กระทั่งแก้ความวิตกกังวล” โมนิกา ซารินี ผู้ผลิตสินค้าจากเสื้อผ้ารีไซเคิล กล่าว

โรซาริโอ เฮเวีย ซึ่งเปิดร้านรีไซเคิลเสื้อผ้าเด็ก ก่อนจะก่อตั้งบริษัท Ecocitex ในปี 2019 โดยบริษัทของเธอผลิตเส้นด้าย จากเศษสิ่งทอและเสื้อผ้าที่ถูกทิ้งในสภาพที่ย่ำแย่ โดยไม่ใช้น้ำหรือสารเคมี 

เธอบอกว่า “เราบริโภคกันแบบนี้มานานหลายปี แต่กลับไม่มีใครสนใจว่า ขยะสิ่งทอพวกนี้ถูกสร้างมากขึ้นเรื่อย”

“โชคยังดีที่ตอนนี้ ผู้คนเริ่มตั้งคำถามกับตัวเองบ้างแล้ว”

—————

เรื่อง: พัชรี จันทร์แรม

ภาพ: MARTIN BERNETTI / AFP