พิธีแต่งงานแบบดั้งเดิมของกัมพูชา มีที่มาอย่างไร?

พิธีแต่งงานของชาวกัมพูชา หรือที่เรียกกันว่า “Traditional Khmer Wedding” เป็นหนึ่งในขนบธรรมเนียมสำคัญที่สุดในสังคมกัมพูชา ที่เปี่ยมไปด้วยความวิจิตรงดงาม ความเชื่อทางศาสนา และการเคารพบรรพบุรุษ พิธีกรรมต่าง ๆ ถูกสืบทอดกันมานานหลายศตวรรษ โดยได้รับแรงบันดาลใจจากตำนานการแต่งงานระหว่าง เจ้าชายพระทอง (Preah Thong) และ เจ้าหญิงนาค เนียงเนียก (Neang Neak) ซึ่งเป็นรากฐานของคติความเชื่อเกี่ยวกับครอบครัวในสังคมเขมร

ในอดีต พิธีแต่งงานของชาวกัมพูชาจะใช้เวลายาวนานถึง 3 วัน 3 คืน แต่ในปัจจุบันด้วยข้อจำกัดทางเศรษฐกิจและเวลา ครอบครัวส่วนใหญ่จึงย่อเหลือเพียง 1 วันครึ่ง อย่างไรก็ตาม คู่บ่าวสาวยังคงรักษาแก่นแท้ของพิธีกรรมไว้ และแสดงความเคารพต่อวัฒนธรรมอันล้ำค่าของตนอย่างเต็มที่

ลำดับพิธีแต่งงานแบบเขมร 7 ขั้นตอนสำคัญ

1. Hai Goan Gomlom – เริ่มต้นการรวมญาติ

พิธีเริ่มต้นขึ้นเมื่อฝ่ายเจ้าบ่าวพร้อมครอบครัวเดินทางไปยังบ้านเจ้าสาว พร้อมของขวัญมงคลเพื่อแสดงความจริงใจ ทั้งสองฝ่ายจะถูกแนะนำให้รู้จักกันอย่างเป็นทางการ ก่อนจะเข้าสู่การแลกแหวนหมั้น เป็นการประกาศความผูกพันต่อหน้าครอบครัว

2. Sien Doan Taa – ถวายชาระลึกถึงบรรพบุรุษ

คู่บ่าวสาวจะถวายชาต่อดวงวิญญาณของบรรพบุรุษ เพื่อเชิญให้มาร่วมรับรู้และอวยพรในพิธี เป็นการแสดงความกตัญญูและเชื่อมโยงชีวิตใหม่กับรากเหง้าครอบครัว

3. Soat Mun – พรจากพระสงฆ์

พระสงฆ์จะทำพิธีสวดมนต์และพรมน้ำมนต์เพื่ออวยพรให้คู่บ่าวสาวมีชีวิตสมรสราบรื่น เต็มไปด้วยความสุข ความมั่งคั่ง และความปรองดอง

4. Bang Chhat Madaiy – กางร่มถวายบุพการี

พิธีนี้มีความหมายลึกซึ้ง โดยคู่บ่าวสาวจะกางร่มให้พ่อแม่ของตนเอง เป็นสัญลักษณ์ของการตอบแทนพระคุณ และการรับภาระปกป้องครอบครัวในฐานะหัวหน้าครอบครัวรุ่นใหม่

5. Gaat Sah – ตัดผมเชิงสัญลักษณ์

พิธีตัดผมนี้เป็นการแสดงออกถึงการชำระล้างอดีต และเตรียมตัวเข้าสู่ชีวิตใหม่ร่วมกัน โดยมีผู้ใหญ่ทำท่าเป็นการตัดผม และกล่าวคำอวยพร

6. Sompeas Ptem – ผูกข้อมือ ประกาศรักนิรันดร์

ช่วงเวลาสำคัญที่สุดของงาน คู่บ่าวสาวจะนั่งคุกเข่าพร้อมถือดาบทองไว้ในมือระหว่างจับมือกัน แขกและครอบครัวจะทยอยกันผูกด้ายแดงที่ข้อมือทั้งสองฝ่าย ซึ่งสื่อถึงการผูกพันกันตลอดชีวิต ปิดท้ายด้วยการโปรยดอกตาลและคำอวยพรจากผู้ร่วมงาน

7. Bongvul Pbopul – รับพรจากคู่แต่งงานที่มีประสบการณ์

คู่บ่าวสาวจะถูกล้อมรอบด้วยคู่สามีภรรยาที่แต่งงานแล้ว เพื่อส่งต่อคำอวยพรและประสบการณ์ชีวิตคู่ เป็นพิธีอันอบอุ่นที่สื่อถึงความต่อเนื่องของสถาบันครอบครัว

ภาพจากเพจ : อาเซียนมองไทย

หลังจากจบพิธีการแบบดั้งเดิม จะมีการจัดงานเลี้ยงฉลองสมรสอย่างยิ่งใหญ่ พร้อมวงดนตรีบรรเลงและอาหารพื้นเมืองต้อนรับแขกผู้มีเกียรติ ถือเป็นช่วงเวลาแห่งความสุขที่แขกทุกคนมีส่วนร่วม

แม้ปัจจุบันกัมพูชาจะเปิดรับรูปแบบพิธีตะวันตกมากขึ้น เช่น งานเลี้ยงสั้นในโรงแรมหรือการแต่งกายแบบสากล แต่คนรุ่นใหม่หลายคู่ก็ยังคงเลือกที่จะรักษาพิธีแต่งงานแบบเขมรไว้ เพราะเห็นคุณค่าทางวัฒนธรรมและสายสัมพันธ์ที่พิธีมอบให้กับครอบครัว

ความพยายามขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก โยงกับดรามา “เคลมชุดไทย”

เพื่ออนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมนี้ รัฐบาลกัมพูชาได้เสนอให้พิธีแต่งงานแบบเขมรขึ้นทะเบียนเป็น มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของ UNESCO โดยคาดว่าจะเข้าสู่กระบวนการพิจารณาภายในปี 2026 นับเป็นอีกก้าวสำคัญในการรักษาอัตลักษณ์ของชาติกัมพูชา

ชาว TikTok ไทยลุกฮือ  Call out  ห่วงกัมพูชาสอดไส้ชุดไทยในเอกสารขึ้นทะเบียน 

อย่างไรก็ตามในโลกโซเชียลของไทย ก็มีการพูดถึงการสอดไส้เคลมชุดไทยในการยื่นขึ้นทะเบียนชุดแต่งงานในครั้งนี้ขึ้นมา  หลังมีผู้ระบุว่า ในเอกสารเตรียมเสนอ “ประเพณีแต่งงานกัมพูชา” ขึ้นทะเบียนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้กับยูเนสโก ปี 2026 มีการใส่ภาพและคำอธิบายที่ชวนให้เข้าใจผิดว่าเป็น ชุดไทย หลุดเข้าไปด้วย 

จนเกิดเป็นกระแสไวรัลใน TikTok มีกลายทำคลิป Call out อธิบายความเป็นมาของชุดไทยที่ถูกพัฒนามาแต่ครั้งโบราณ พร้อมเรียกร้องให้กระทรวงวัฒนธรรมและหน่วยงานเกี่ยวข้องออกมาระบุจุดยืน และเตรียมหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพื่อป้องกันมิให้วัฒนธรรมไทยถูกบิดเบือนและอ้างสิทธิ์ในเวทีโลก

กระทรวงวัฒนธรรมชี้แจงแล้ว “ไม่เกี่ยวกับชุดไทย” กัมพูชาขึ้นทะเบียนแค่งานแต่งงาน 

นายประสพ เรียงเงิน ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) เปิดเผยถึงกรณีนี้ว่า ความเคลื่อนไหวในสื่อสังคมออนไลน์เกี่ยวกับรายงานว่า ประเทศกัมพูชาเตรียมเสนอ “ประเพณีแต่งงาน” ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ และมีข้อกล่าวอ้างว่าจะมีการสอดแทรก “ชุดไทย” ในรายการดังกล่าว จนก่อให้เกิดความวิตกในหมู่ประชาชนบางกลุ่ม ในเรื่องนี้ วธ. โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรมได้มีการตรวจสอบแล้ว พบว่า ข้อมูลดังกล่าวไม่ตรงกับข้อเท็จจริง 

รายการที่ประเทศกัมพูชากำลังจัดเตรียมเสนอคือ “Traditional Khmer Wedding” หรือประเพณีแต่งงานแบบเขมร ซึ่งเป็นวัฒนธรรมที่สะท้อนบริบทท้องถิ่นของกัมพูชาเอง ไม่ได้มีการอ้างอิงถึง “ชุดไทย” หรือการสอดแทรกเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับการแต่งกายแบบไทยแต่อย่างใด

ตีกันมานานแล้ว กับประเด็นชุดไทยกับกัมพูชา ใครเป็นต้นตำรับ

อย่างไรก็ตามประเด็นการกล่าวหาว่า “กัมพูชาเคลมชุดไทย” นั้น ไม่ใช่เพิ่งขึ้นแต่อย่างใด ชนวนเหตุเริ่มมาจาก เพจและบูธในกัมพูชา เริ่มนำชุดที่มีลักษณะคล้ายชุดไทยพระราชนิยม เช่น “ชุดไทยบรมพิมาน” ไปจัดแสดงและอ้างเป็นของตนบนโซเชียล แพร่หลายในกลุ่มประกวดและอีเวนต์ต่างประเทศ จนเกิดเป็นกระแสปะทะกันในโลกโซเชียล

คนไทยกล่าวหา ชาวกัมพูชาเริ่มแต่งชุดไทยเพราะละคร "บุพเพสันนิวาส"? 

ช่วงหลายปีที่ผ่านมา ประเด็นเรื่อง “กัมพูชาเลียนแบบชุดไทย” กลายเป็นประเด็นร้อนในสื่อสังคมออนไลน์ของไทย โดยเฉพาะหลังจากที่ละคร “บุพเพสันนิวาส” ออกอากาศครั้งแรกในปี พ.ศ. 2561 กระแสความนิยมในชุดไทยย้อนยุคเพิ่มสูงขึ้น  หนึ่งในกระแสที่ปรากฏคือ ข้อกล่าวหาว่าชาวกัมพูชานิยมแต่งกายเลียนแบบชุดไทย โดยมีคำกล่าวอ้างว่า “เริ่มใส่ชุดไทยก็เพราะละครบุพเพสันนิวาส” - แต่ความจริงมีหลายแง่มุมที่ควรพิจารณาอย่างรอบด้าน

ความนิยมชุดไทยในกัมพูชา บังเอิญ หรือ ตั้งใจ?

ในช่วงหลังจาก บุพเพสันนิวาส ออกฉาย มีภาพของชาวกัมพูชา (โดยเฉพาะวัยรุ่น) แต่งกายด้วยชุดที่ดูคล้ายชุดไทยปรากฏใน TikTok และ Facebook อย่างแพร่หลาย เช่น การห่มสไบ ใช้ผ้าลูกไม้ หรือโพสท่าถ่ายรูปในฉากย้อนยุค 

ชาวเน็ตไทยจำนวนหนึ่งจึงมองว่าเป็นการ "เลียนแบบ" หรือ "เคลมวัฒนธรรม" ขณะที่บางฝ่ายมองว่าเป็นเรื่องของ Soft Power ที่ส่งอิทธิพลข้ามพรมแดน และการแต่งชุดที่ดูคล้ายกันอาจไม่ใช่การจงใจลอกเลียน แต่เป็นผลจากกระแสแฟชั่นย้อนยุคในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ร่วมกัน

 อีกทั้งกระแสนี้ไม่ใช่จำกัดแค่กัมพูชา แต่ได้รับความนิยมอย่างมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แม้กระทั่งสาวๆ ชาวจีนก็ชื่นชอบชุดไทยเป็นอย่างมาก 

สิ่งที่สุมไฟให้ลุกขึ้นกลางโซเชียลจนทำไปสู่การทะเลาะกันคือการนำ “ธงชาติกัมพูชา”  ไปแปะบนรูปบนคลิป  ซึ่งก็ไม่อาจทราบได้ว่าเป็นฝีมือของพวกเกรียนคีย์บอร์ดปั่นเล่นเพื่อความสนุก หรือ หวังผลจะให้สิ่งเผยแพร่ออกไปนั้นกลายเป็นหลักฐานทางดิจิทัลเพื่อหวังผลประโยชน์อ้างสิทธิ์เพื่อเป็นเจ้าของในอนาคตก็ไม่อาจทราบได้  

เรื่องนี้จะจบอย่างไรต้องรอดูกันปีหน้าหาก Unessco ประกาศขึ้นทะเบียนชุดไทยอย่างเป็นอย่างการ ฟีดแบ็กของเพื่อนบ้านเราจะออกมาในทิศทางใด