โนเบลการแพทย์2025 เป็นของการค้นพบ ความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนปลาย

3 นักวิทยาศาสตร์ คว้ารางวัลโนเบล จากการศึกษา "ความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนปลาย" ซึ่งอาจนำไปสู่การวางรางฐานรักษามะเร็งแบบใหม่ในอนาคต

นักวิทยาศาสตร์ทั้ง 3 คน ประกอบด้วยคนอเมริกัน 2 คน และญี่ปุ่น 1 คน ได้แก่  แมรี อี.บรังเคา เฟรด แรมส์เดล และ ดอกเตอร์ชิมง ซากางุจิ ได้คันพบการทำงานเกี่ยวกับ ความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนปลาย หรือพูดง่ายๆ คือ เป็นกลไกร่างกายที่จะช่วยป้องกันไม่ให้ภูมิคุ้มกันทำงานผิดปกติ จนไปโจมตีเนื้อเยื่อของตัวเอง แทนที่จะโจมตีเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมจากภายนอก

เข้าใจระบบภูมิคุ้มกัน

ปกติแล้ว ระบบภูมิคุ้มกันมีหลายกลไกซ้อนกัน เพื่อสังเกตและต่อสู้กับแบคทีเรีย ไวรัส และสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย ยกตัวอย่างเช่น T cells ซึ่งทำหน้าที่หลักในการจดจำและกำจัดเชื้อโรคที่ก่อให้เกิดการติดเชื้อ 

แต่ปัญหาจะเกิดขึ้นหากบางเซลล์ทำงานผิดพลาดอาจก่อให้เกิดการโจมตีและทำลายตัวเอง แทนที่จะทำลายศัตรู ผลคือ กลายโรคภูมิคุ้มกันทำลายตัวเอง 

ในเคสปกติ นักวิจัยเคยเชื่อว่า สาเหตุที่ภูมิคุ้มกันไม่พลาดโจมตีเซลล์ของตัวเอง เพราะเซลล์ภูมิคุ้มกันจะผ่านกระบวนการเติบโตที่เรียกว่า “ความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนกลาง” หรือ central immune tolerance แต่ในความเป็นจริง ระบบภูมิคุ้มกันของเรากลับซับซ้อนกว่านั้นมาก

เพราะไม่ใช่แค่มีความอดทนที่ภูมิคุ้มกันส่วนกลางเท่านั้น แต่ยังมี "ความทนทานของภูมิคุ้มกันส่วนปลาย" หรือ peripheral immune tolerance ด้วย ซึ่งการค้นพบนี้ เป็นของ นักวิทยาศาสตร์ทั้ง 3 คนนี้

จุดเริ่มต้นของการค้นพบ

การค้นพบเริ่มต้นจากดร.ซากางุจิซึ่งเป็นศาสตรจารย์อาวุโส มหาวิทยาลัยโอซาก้า ประเทศญี่ปุ่น เป็นคนแรกที่บ regulatory T cells หรือ T-regs เมื่อปี 1995

ต่อมาในปี 2001 นักวิทยาศาสตร์อเมริกัน 2 คน พบจุดเปลี่ยนสำคัญ คือมีการกลายพันธุ์ในยีน Foxp3 ซึ่งเกี่ยวข้องกับโรคภูมิคุ้มกันตัวเอง ดร.ซากางุจิ เชื่อมโยงการค้นพบทั้งหมด ทำให้พบว่า ยีน Foxp3 ควบคุมการพัฒนา T-regs ซึ่งทำหน้าที่เหมือน “ยามรักษาความปลอดภัย” ตรวจสอบและควบคุม T cells ตัวอื่นไม่ให้ทำงานเกินไป

ทำไมเรื่องนี้จึงสำคัญ?

ประธานคณะกรรมการโนเบล กล่าวว่า การค้นพบของพวกเขามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความเข้าใจของเราเกี่ยวกับการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน และอธิบายได้ว่าทำไมเราทุกคนถึงไม่ป่วยเป็นโรคภูมิคุ้มกันตัวเองร้ายแรง หากกลไกที่ยังทำงานอยู่

ขณะที่แถลงการณ์ของกรรมการโนเบล ระบุว่า การค้นพบนี้เปิดทางให้กับศาสตร์แขนงใหม่ด้านภูมิคุ้มกันส่วนปลายและกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาวิธีรักษาโรคมะเร็งและโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง

โดยผู้ชนะทั้ง 3 คน จะได้รับเงินรางวัลร่วมกัน มูลค่า 11 ล้านโครนาสวีเดน หรือเกือบ 38 ล้านบาท

ทั้งนี้ รางวัลโนเบลสาขาการแพมย์ เป็น รางวัลโนเบลชิ้นแรกของปี 2025 ประกาศโดยคณะกรรมการที่สถาบันคาโรลินสกาในกรุงสต็อกโฮล์ม รางวันสาขาอื่นๆ จะทยอยประกาศออกมา จนถึงวันที่ 13 ตุลาคม จะประกาศรสงวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร์ เป็นรางวัลสุดท้าย  ก่อนพิธีมอบรางวัลในวันที่ 10 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันครบรอบการเสียชีวิตของ Alfred Nobel ผู้ก่อตั้งรางวัลโนเบล