งดใช้อินเทอร์เน็ต 2 สัปดาห์ สมาธิฟื้นตัวเทียบเท่าคนอายุน้อยกว่า 10 ปี

งานศึกษาล่าสุดที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการระดับนานาชาติ PNAS Nexus โดยทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยและสถาบันวิจัยในสหรัฐอเมริกา พบว่า การงดใช้อินเทอร์เน็ตผ่านสมาร์ตโฟนเป็นระยะเวลาประมาณ 2 สัปดาห์ สามารถช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพการทำงานของสมองในบางด้านได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะความสามารถในการรักษาสมาธิระยะยาว (sustained attention)

การศึกษานี้เป็นการทดลองแบบสุ่มควบคุม (randomized controlled trial) โดยให้อาสาสมัครติดตั้งแอปพลิเคชันที่บล็อกการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตบนสมาร์ตโฟนเป็นเวลา 14 วัน ขณะที่ยังสามารถใช้งานการโทรและการส่งข้อความได้ตามปกติ นักวิจัยทำการประเมินผู้เข้าร่วมทั้งก่อนและหลังการทดลอง ผ่านแบบสอบถามด้านสุขภาพจิต และแบบทดสอบวัดสมาธิและการใส่ใจในงาน

ผลการศึกษาพบว่าผู้เข้าร่วมมีสมาธิและความสามารถในการจดจ่อดีขึ้นอย่างชัดเจน เมื่อนำคะแนนที่เปลี่ยนแปลงไปเปรียบเทียบกับข้อมูลมาตรฐานด้านการเสื่อมของสมาธิตามช่วงอายุ นักวิจัยระบุว่าขนาดของการฟื้นตัวดังกล่าว ใกล้เคียงกับการย้อนการเสื่อมของสมรรถภาพการรู้คิดที่เกิดขึ้นตามวัยประมาณ 5–10 ปี

การเปรียบเทียบนี้เป็นการอธิบายเชิงสถิติ เพื่อแสดงให้เห็นถึงขนาดของผลลัพธ์ ไม่ได้หมายความว่าเป็นการรักษาโรคสมองเสื่อมทางคลินิก แต่สะท้อนให้เห็นว่าสมองสามารถฟื้นฟูการทำงานบางส่วนได้เมื่อภาระจากการใช้งานดิจิทัลลดลง

ความเสื่อมจากพฤติกรรมดิจิทัลกับโอกาสในการฟื้นฟู

นักวิจัยอธิบายว่า ความเสื่อมของการรู้คิดจากพฤติกรรมการใช้งานดิจิทัลสะสม เช่น การเลื่อนหน้าจออย่างต่อเนื่อง การรับข้อมูลจำนวนมากในเวลาสั้น และการทำงานหลายอย่างพร้อมกันทางดิจิทัล เป็นความเสื่อมในเชิงการทำงาน ไม่ใช่ความเสียหายทางโครงสร้างของสมอง จึงมีโอกาสฟื้นตัวได้เมื่อสิ่งกระตุ้นลดลง

การแจ้งเตือนและการรบกวนอย่างต่อเนื่องทำให้สมองส่วนหน้าหรือ prefrontal cortex ต้องทำงานหนัก ส่งผลต่อการคิดเชิงลึก การวางแผน และการตัดสินใจ การพักจากอินเทอร์เน็ตช่วยให้สมองส่วนนี้ได้ฟื้นตัวและกลับมาทำงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

บทบาทของ Neuroplasticity

กลไกสำคัญที่อยู่เบื้องหลังการฟื้นตัวดังกล่าวคือ ความสามารถในการปรับตัวของสมอง (neuroplasticity) สมองมนุษย์สามารถปรับเปลี่ยนรูปแบบการเชื่อมต่อของเซลล์ประสาทได้ตลอดชีวิต เมื่อภาระจากสิ่งเร้าทางดิจิทัลลดลง สมองจะมีพื้นที่สำหรับการประมวลผลเชิงลึก การเรียนรู้ และการสร้างเส้นทางประสาทที่เคยถูกใช้งานน้อยลง

นอกจากนี้ การงดใช้อินเทอร์เน็ตยังเปิดโอกาสให้เกิดกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาพสมอง เช่น การอ่านหนังสือ การสนทนาแบบเผชิญหน้า และการเคลื่อนไหวร่างกาย ซึ่งล้วนมีส่วนช่วยชะลอความเสื่อมของการรู้คิดในระยะยาว

การประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน

แม้การงดใช้อินเทอร์เน็ตเป็นเวลา 2 สัปดาห์อาจไม่เหมาะกับทุกคน แต่นักวิจัยเสนอว่าการทำดีท็อกซ์ดิจิทัลเป็นช่วง ๆ เช่น การปิดอินเทอร์เน็ตในช่วงสุดสัปดาห์ หรือการงดใช้อุปกรณ์หลังเวลา 20.00 น. สามารถช่วยลดภาระทางการรู้คิดและสนับสนุนสุขภาพสมองได้ในระยะยาว