การสูญเสียการรับรู้กลิ่น สัญญาณเตือนระยะแรกของโรคอัลไซเมอร์

โรคอัลไซเมอร์เป็นภาวะสมองเสื่อมที่พบได้บ่อยที่สุดในผู้สูงอายุ โดยทั่วไปอาการที่คนส่วนใหญ่นึกถึงมักเกี่ยวข้องกับความจำ เช่น การลืมเหตุการณ์ใกล้ตัว ลืมชื่อบุคคล หรือสับสนเรื่องเวลาและสถานที่ อย่างไรก็ตาม งานวิจัยในช่วงหลายปีที่ผ่านมาได้ชี้ให้เห็นว่า การสูญเสียการรับรู้กลิ่น (olfactory dysfunction) อาจเป็นสัญญาณเริ่มต้นของโรคอัลไซเมอร์ที่เกิดขึ้น เร็วกว่าปัญหาด้านความจำ

ความสัมพันธ์ระหว่างการดมกลิ่นกับสมอง

ระบบการรับรู้กลิ่นมีความเชื่อมโยงโดยตรงกับสมองส่วนลิมบิก (limbic system) ซึ่งเกี่ยวข้องกับความจำ อารมณ์ และการเรียนรู้ โดยเฉพาะสมองส่วน entorhinal cortex และ hippocampus ซึ่งเป็นบริเวณแรก ๆ ที่มักเกิดการเสื่อมในผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์

เมื่อเซลล์ประสาทในบริเวณเหล่านี้เริ่มเสื่อมลง ความสามารถในการแยกแยะหรือจดจำกลิ่นจะลดลง แม้ว่าผู้ป่วยจะยังไม่มีอาการความจำเสื่อมที่ชัดเจนก็ตาม

การศึกษาหลายชิ้นพบว่า ผู้ที่มีความสามารถในการดมกลิ่นลดลงมีความเสี่ยงสูงขึ้นในการพัฒนาไปสู่ภาวะสมองเสื่อมหรือโรคอัลไซเมอร์ในอนาคต โดยเฉพาะงานวิจัยจาก มหาวิทยาลัยโคลัมเบีย (Columbia University) ประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งทำการติดตามกลุ่มตัวอย่างผู้สูงอายุเป็นระยะเวลาหลายปี พบว่า ผู้ที่ทำคะแนนการทดสอบการรับรู้กลิ่นได้ต่ำ มีโอกาสพัฒนาไปเป็นโรคอัลไซเมอร์สูงกว่าผู้ที่มีการรับรู้กลิ่นปกติอย่างมีนัยสำคัญ และความผิดปกติของการดมกลิ่นนี้สามารถตรวจพบได้ ล่วงหน้าหลายปีก่อนที่อาการด้านความจำจะปรากฏอย่างชัดเจน

นอกจากนี้ งานวิจัยอื่น ๆ ยังสนับสนุนว่าการสูญเสียการรับรู้กลิ่นไม่ได้เป็นเพียงผลจากความชราตามวัยเท่านั้น แต่เป็นสัญญาณของการเปลี่ยนแปลงทางระบบประสาทที่เกี่ยวข้องกับการสะสมของโปรตีนผิดปกติในสมอง ซึ่งเป็นลักษณะสำคัญของโรคอัลไซเมอร์

ความสำคัญต่อการวินิจฉัยระยะแรก

การวินิจฉัยโรคอัลไซเมอร์ในระยะเริ่มต้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวสามารถวางแผนการดูแล ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต และเริ่มการรักษาเพื่อชะลอการดำเนินของโรคได้เร็วขึ้น แม้ว่ายังไม่มียาที่สามารถรักษาให้หายขาด แต่การดูแลตั้งแต่ระยะเริ่มต้นสามารถช่วยคงคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยได้นานขึ้น

ด้วยเหตุนี้ นักวิจัยจึงเสนอให้การทดสอบการรับรู้กลิ่น ซึ่งเป็นการตรวจที่ไม่รุกล้ำร่างกาย มีต้นทุนต่ำ และทำได้ง่าย ถูกนำมาใช้เป็นหนึ่งในเครื่องมือคัดกรองความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์ในอนาคต