ย่านาง สมุนไพรคู่ครัวทั่วไทย สรรพคุณ แก้ไข้ ถอนพิษ

ย่านาง เป็นผักที่ปลูกขึ้นเฉพาะถิ่น พบในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของเราเท่านั้น  พืชชนิดนี้มีฤทธิ์เป็นยาเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง แก้เมารถ เมาเรือ แก้เมาสุรา มีการใช้แบบน้ำคั้นเป็นส่วนประกอบของอาหาร ซึ่งในใบย่านางมีวิตามิน แร่ธาตุที่มีประโยชน์มากมายรวมทั้งเส้นใย

คนไทยทุกภาคต่างก็ใช้ย่านางประกอบอาหาร ไม่ว่าจะเป็นซุบหน่อไม้ แกงเปรอะ แกงขี้เหล็ก ทางภาคใต้บางพื้นที่ใช้ยอดอ่อนใส่ในแกงเลียง เป็นต้น ส่วนในตำรับยาพื้นบ้านทุกภาค มีการใช้ย่านางในการรักษาโรคหลายชนิด เช่น นำใบย่านางมาล้างให้สะอาด ขยี้คั้นน้ำทาแก้งูสวัด อาการคันผิวหนัง ตุ่มที่มีอาการออกร้อน เป็นต้น นอกจากนี้ ในตำรับยาห้าราก หรือ เบญจโลกวิเชียร มีสรรพคุณตามบัญชียาจากสมุนไพรว่า บรรเทาอาการไข้ โดยมีรากย่านางรวมทั้งรากชิงชี่ รากเท้ายายม่อม รากมะเดื่ออุทุมพร รากสีฟันคนทา อย่างละเท่าๆ กันเป็นส่วนประกอบ

ด้วยเหตุนี้ สถานการณ์การดื้อยาของเชื้อต่างๆ กำลังเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ การค้นหายาที่มีประสิทธิภาพในการรักษาหรือยับยั้งเชื้อ จึงเป็นเป้าหมายของวงการทางการแพทย์อันดับต้นๆ ซึ่งตำรับยาไทยนั้น ก็เป็นอีกความหวังหนึ่ง ดังเช่น ได้เคยมีการนำตำรับยาห้ารากมาทดสอบฤทธิ์การต้านเชื้อจุลชีพเบื้องต้น พบว่า สารสกัดมีความสามารถในการต้านเชื้อราและเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งสารสกัดด้วยเอทานอลของรากย่านาง และรากเท้ายายม่อม เป็นสารสกัดที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อจุลชีพได้ครอบคลุมมากที่สุด

นอกจากนี้ ได้มีการทดสอบฤทธิ์การยับยั้งเชื้อมาลาเรีย P. falciparum พบว่า สามารถยับยั้งและมีความไวต่อเชื้อเป็นอย่างดี อีกทั้งพบว่า หากใช้สมุนไพรทั้งตำรับพร้อมกัน จะเป็นการลดความเป็นพิษของสารสำคัญได้ดีกว่าการแยกใช้สมุนไพรเดี่ยวๆ

สารสำคัญที่คาดว่าออกฤทธิ์ คือ tiliacorinine และ yanangcorinine ซึ่งพบทั้งในส่วนของลำต้นและราก ถึงแม้ว่าที่ส่วนของรากจะเจอสารสำคัญดังกล่าวมากกว่าส่วนลำต้น หากเราต้องการฤทธิ์นี้ก็น่าจะสามารถใช้ส่วนลำต้นทดแทนกันได้เหมือนกัน ซึ่งคงต้องรอการศึกษายืนยันผลกันต่อไปในอนาคตอันใกล้

หากมีอาการไข้ ใช้ตำรับยาห้าราก ผงแห้ง ครั้งละ 1-1.5 กรัม ละลายน้ำสุก ดื่มวันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร สำหรับบรรเทาอาการ หรืออาจจะใช้รากย่านางสดเคี่ยวกับน้ำ 3 ส่วน ให้เหลือ 1 ส่วน ดื่มวันละ 3-4 ครั้ง ครั้งละครึ่งแก้ว

ขอบคุณข้อมูล : คอลัมน์พืชใกล้ตัว โดย ภญ. ณัฐดนัย มุสิกวงศ์