ข้าราชการหนี้ล้นเกิน 1 ล้าน อาจถูกฟ้องล้มละลายและพ้นราชการทันที

ปัญหาหนี้สินข้าราชการลุกลาม ขู่ถึงขั้นพ้นจากตำแหน่ง

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ปัญหาหนี้สินข้าราชการเริ่มกลายเป็นวาระแห่งชาติ ตัวเลขหนี้รวมของข้าราชการไทยทะยานสูงถึง 3 ล้านล้านบาท โดยเฉพาะกลุ่มครูที่ครองสัดส่วนหนี้มากที่สุดเกือบครึ่งหนึ่งของระบบ นอกจากภาระการเงินที่หนักหน่วง สิ่งที่ตามมาอย่างน่ากังวลคือความเสี่ยงทางกฎหมาย โดยเฉพาะกรณีหนี้สินล้นพ้นตัวที่อาจทำให้ข้าราชการต้องสิ้นสุดสถานะการรับราชการอย่างไม่สมัครใจ

เกณฑ์การล้มละลายสำหรับข้าราชการ

ตามกฎหมายล้มละลายของไทย บุคคลใดก็ตามที่มีหนี้สินเกิน 1 ล้านบาท และไม่สามารถชำระคืนได้ภายในกรอบเวลาที่กำหนด อาจถูกเจ้าหนี้ยื่นฟ้องต่อศาลเพื่อขอให้มีคำสั่งเป็นบุคคลล้มละลาย แม้จะยังไม่มีการผิดนัดโดยตรง แต่หากศาลพิจารณาแล้วพบว่ามีหนี้สินล้นพ้นตัวจริง ก็สามารถมีคำสั่งให้เป็นบุคคลล้มละลายได้

ข้าราชการก็ไม่ใช่ข้อยกเว้น หากมีภาระหนี้สูงเกินกว่ากฎหมายกำหนด ก็สามารถตกอยู่ในสถานะนี้ได้เช่นเดียวกับประชาชนทั่วไป

ผลกระทบต่อสถานภาพราชการ

เมื่อศาลมีคำสั่งให้ข้าราชการรายใดเป็นบุคคลล้มละลาย ระเบียบของสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.) และหน่วยงานราชการต่าง ๆ กำหนดไว้ว่าข้าราชการจะต้องพ้นจากตำแหน่งทันทีโดยไม่ต้องรอผลการสอบสวนทางวินัย เพราะสถานะบุคคลล้มละลายถือว่าขัดต่อคุณสมบัติเฉพาะของผู้ดำรงตำแหน่งราชการ

การออกจากราชการในกรณีนี้เกิดขึ้นโดยอัตโนมัติ และไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้แม้อยู่ระหว่างการอุทธรณ์หรือการเจรจาประนอมหนี้

สถานการณ์หนี้สินข้าราชการไทย ตัวเลขที่ไม่ควรมองข้าม

จากข้อมูลล่าสุดปี 2025 ข้าราชการไทยมีจำนวนรวมประมาณ 3 ล้านคน โดยกว่า 68% มีหนี้สินอยู่ หนี้เฉลี่ยต่อข้าราชการหนึ่งคนอยู่ที่ราว 1.95 ล้านบาท ซึ่งถือว่าเป็นระดับความเสี่ยงตามกฎหมายล้มละลายแล้วในทางปฏิบัติ

กลุ่มข้าราชการครูคือกลุ่มที่มีหนี้รวมสูงที่สุดกว่า 1.4 ล้านล้านบาท หรือประมาณ 45% ของหนี้ในระบบข้าราชการทั้งหมด ส่วนใหญ่กู้เงินจากสหกรณ์ออมทรัพย์ โดยมีเป้าหมายเพื่อซื้อที่อยู่อาศัย ยานพาหนะ และใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน

ทางรอดต้องเริ่มจากความเข้าใจและวางแผนทางการเงิน

แม้จะเผชิญความเสี่ยงสูง แต่ยังมีแนวทางป้องกันที่ข้าราชการสามารถใช้เพื่อหลีกเลี่ยงการล้มละลาย เช่น เข้าร่วมโครงการรวมหนี้ ลดดอกเบี้ย และยืดเวลาผ่อนจากธนาคารของรัฐ การขอประนอมหนี้ หรือการวางแผนบริหารการเงินในระยะยาว

สิ่งสำคัญคือต้องยอมรับว่าหนี้ไม่ใช่เรื่องส่วนตัวอีกต่อไป โดยเฉพาะในบริบทของข้าราชการที่บทบาทหน้าที่เกี่ยวข้องกับความน่าเชื่อถือและจริยธรรมขององค์กร

กฎหมายไม่ละเว้น แม้แต่เจ้าหน้าที่ของรัฐ

กฎหมายล้มละลายและข้อกำหนดราชการแสดงให้เห็นว่าความมั่นคงในตำแหน่งไม่สามารถปกป้องจากภาวะหนี้สินได้ หากขาดการบริหารจัดการที่เหมาะสม ข้าราชการที่เคยมีความมั่นคงทางอาชีพอาจต้องเผชิญกับการออกจากราชการและผลกระทบทางรายได้ในระยะยาว