รับน้อง 2568 เปลี่ยนไป เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนแปลง

รับน้องเปลี่ยนไป เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนแปลง?

ในอดีต กิจกรรมรับน้องถือเป็นส่วนหนึ่งของการเริ่มต้นชีวิตในสถานศึกษาระดับสูง มักถูกใช้เพื่อสร้างความสัมพันธ์ระหว่างรุ่นพี่รุ่นน้อง และเชื่อกันว่าสร้างความสามัคคีภายในกลุ่ม แต่เมื่อสังคมเปลี่ยนไป ความเข้าใจต่อสิทธิ เสรีภาพ และความปลอดภัยก็เปลี่ยนไปด้วย บรรยากาศรับน้องในปี 2568 จึงแตกต่างจากเดิมอย่างมีนัยสำคัญ

กิจกรรมที่เคยเน้นวินัยและลำดับชั้น เริ่มถูกแทนที่ด้วยกิจกรรมเชิงสร้างสรรค์และเน้นความสมัครใจมากขึ้น หลายสถานศึกษานำเสนอรูปแบบใหม่ เช่น กิจกรรมอาสา การทำเวิร์กช็อปร่วมกัน หรือกิจกรรมแลกเปลี่ยนที่ออกแบบมาเพื่อเปิดพื้นที่ให้รุ่นพี่และรุ่นน้องได้มีส่วนร่วมอย่างเท่าเทียม โดยไม่มีความรุนแรงหรือการบังคับแฝงอยู่ในกระบวนการ

แม้ภาพรวมของกิจกรรมในปีนี้จะดูสงบและมีแนวโน้มเชิงบวก แต่ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าวยังไม่ได้แปลว่าโครงสร้างปัญหาเก่าได้หมดไปโดยสิ้นเชิง

ความเปลี่ยนแปลงที่ต้องมองลึกกว่าภาพรวม

รายงานจากสภาองค์กรของผู้บริโภค ปี 2568 ระบุว่า เด็กไทยมากกว่า 40% เคยเผชิญความรุนแรงในสถานศึกษา และมีจำนวนไม่น้อยที่ระบุว่าความรุนแรงเกิดขึ้นในกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการรับน้อง กิจกรรมบางส่วนยังคงจัดขึ้นนอกสายตาของผู้ดูแล โดยเฉพาะการจัดกิจกรรมนอกพื้นที่ เช่น ค่ายหรือกิจกรรมที่ไม่มีแผนชัดเจน อาจกลายเป็นช่องโหว่ให้เกิดพฤติกรรมที่ละเมิดสิทธิหรือกดดันผู้เข้าร่วม

ในขณะเดียวกัน ระบบควบคุมจากผู้บริหารและหน่วยงานด้านการอุดมศึกษาถูกปรับให้เข้มงวดมากขึ้น โดยหลายแห่งกำหนดให้ทุกกิจกรรมต้องมีการเสนอแผนล่วงหน้า มีผู้รับผิดชอบ และมีอาจารย์กำกับดูแล แต่การนำไปปฏิบัติจริงในแต่ละพื้นที่ยังมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน

การเปลี่ยนผ่านจากวัฒนธรรมรุ่นสู่รุ่น

ในช่วงสิบปีที่ผ่านมา ระบบที่เคยใช้เป็นหลักในการรับน้องอย่าง SOTUS เริ่มถูกตั้งคำถามมากขึ้น หลายฝ่ายมองว่าวิธีการที่เน้นลำดับชั้น การเชื่อฟัง และการควบคุม ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ นั้นไม่เหมาะกับค่านิยมของคนรุ่นใหม่ที่เติบโตมาพร้อมแนวคิดเรื่องความเท่าเทียมและการไม่ใช้ความรุนแรง

กิจกรรมที่ดีในวันนี้จึงไม่จำเป็นต้องอ้างความเป็นประเพณีเพื่อดำรงไว้ หากแต่ควรอยู่ภายใต้กรอบที่เปิดกว้าง โปร่งใส และเคารพผู้เข้าร่วมอย่างแท้จริง แนวโน้มกิจกรรมในปีนี้หลายแห่งก็แสดงให้เห็นว่า ผู้จัดกิจกรรมเริ่มมีความเข้าใจมากขึ้นต่อความเสี่ยงที่อาจเกิดจากการใช้วิธีแบบเดิม และพยายามออกแบบกิจกรรมให้เหมาะสมกับผู้เข้าร่วมหลากหลายกลุ่ม

ระบบยังต้องเดินหน้า ตรวจสอบยังต้องชัดเจน

แม้จะยังไม่มีข่าวการรับน้องรุนแรงในปี 2568 แต่บทเรียนในอดีตยังคงเตือนว่าระบบที่ขาดการตรวจสอบและไม่มีการรายงานอย่างเป็นทางการ อาจกลายเป็นพื้นที่ที่ซ่อนปัญหาไว้ การยุติความรุนแรงในกิจกรรมรับน้องจึงไม่ควรขึ้นอยู่กับกระแสสังคมชั่วคราว แต่ควรกลายเป็นส่วนหนึ่งของการปรับวัฒนธรรมองค์กรในสถานศึกษา

สิ่งที่จำเป็นไม่ใช่เพียงการออกแบบกิจกรรมที่ดี แต่ยังรวมถึงระบบที่รับฟังเสียงของผู้เรียน มีช่องทางร้องเรียนที่ปลอดภัย และมีกลไกป้องกันก่อนปัญหาเกิดขึ้น

ข้อสังเกตต่อบทบาทของสถานศึกษา

การจัดกิจกรรมใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับนักเรียนหรือนักศึกษาใหม่ ย่อมมีผลต่อความรู้สึกแรกที่พวกเขามีต่อสถาบัน การเลือกใช้รูปแบบใด ย่อมส่งผลต่อความไว้เนื้อเชื่อใจ ความผูกพัน หรือแม้แต่ความกล้าแสดงออกในระยะยาว

เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป การรับน้องก็ควรปรับตัวให้ทัน โดยไม่จำเป็นต้องละทิ้งสิ่งดีในอดีต แต่ต้องรู้จักแยกแยะว่าอะไรคือคุณค่าที่ควรเก็บไว้ และอะไรคือสิ่งที่ควรถูกทบทวนใหม่อย่างจริงจัง