ผู้ไม่มีรายได้ประจำ อาชีพอิสระ ต้องยื่นภาษี ปี2565 อย่างไร?
ผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำ อาชีพอิสระ ถึงแม้จะมีรายได้เป็นครั้งคราว แต่ถ้ามีรายได้ถึงเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนด ก็ต้องยื่นภาษีประจำปี
อย่างไรก็ตาม คำว่า “ผู้ไม่มีรายได้ประจำ” มีความหลากหลายทางอาชีพ ดังนั้น ก่อนยื่นแบบภาษีเงินได้ต้องรู้จักตัวเองก่อนว่าเป็นผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำประเภทไหน เนื่องจากการคำนวณหักค่าใช้จ่ายต่าง ๆ และการคำนวณภาษีมีความแตกต่างกัน โดยหลัก ๆ ได้แก่
- ฟรีแลนซ์ เช่น เขียนบทความ ช่างภาพ กราฟฟิกดีไซน์ สอนพิเศษ แปลภาษา
- อาชีพอิสระ เช่น ขายของออนไลน์ นักร้อง นักดนตรี นักแสดงภาพยนตร์
- วิชาชีพอิสระ ได้แก่ นักบัญชี นักกฎหมาย วิศวกร สถาปนิก ช่างประณีตศิลป์ และการประกอบโรคศิลป์
ฟรีแลนซ์
เงินได้จากงานฟรีแลนซ์มักเข้าข่ายเป็นเงินได้ตามมาตรา 40(2) แห่งประมวลรัษฎากร และหากมีรายได้เกิน 60,000 บาทต่อปี (กรณีโสด) หรือมีรายได้เกิน 120,000 บาทต่อปี (กรณีสมรส)ต้องยื่นภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา
เมื่อฟรีแลนซ์ได้รับค่าจ้างจะถูกหักภาษีเงินได้ ณ ที่จ่ายทุกครั้ง ซึ่งยังไม่ใช่ภาษีที่จะต้องชำระที่แท้จริง และต้องนำรายได้ทั้งหมดมารวมคำนวณภาษีเงินได้ตามอัตราก้าวหน้า หากคำนวณภาษีได้มากกว่าที่ถูกหัก ณ ที่จ่ายไว้ก็ต้องจ่ายภาษีเพิ่ม แต่ถ้าน้อยกว่าก็สามารถขอคืนภาษีได้
ที่สำคัญฟรีแลนซ์ต้องขอหนังสือรับรองการหักภาษี ณ ที่จ่าย (ใบ 50 ทวิ) จากผู้ว่าจ้างทุกครั้ง เพื่อใช้เป็นเอกสารประกอบการยื่นภาษีและประโยชน์ในการขอเครดิตภาษีที่ถูกหักไป
จากนั้นฟรีแลนซ์ต้องตรวจสอบเรื่องค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนซึ่งสามารถหักจากเงินได้พึงประเมินเพื่อคำนวณหารายได้สุทธิ และนำรายได้สุทธิดังกล่าวไปเป็นฐานในการคำนวณภาษีต่อไป
โดยค่าใช้จ่ายของฟรีแลนซ์สามารถหักแบบเหมาได้ 50% ของเงินได้ สูงสุดไม่เกิน 100,000 บาท และหากมีเงินได้ทั้งจากงานฟรีแลนซ์และเงินเดือน ให้นำเงินได้ทั้ง 2 ประเภทรวมกันแล้วหักค่าใช้จ่ายแบบเหมาได้ 50% สูงสุดไม่เกิน 100,000 บาทเช่นกัน
อาชีพอิสระ
ผู้ที่มีอาชีพอิสระ เช่น ขายของออนไลน์ นักร้อง นักดนตรี และผู้มีรายได้จากการทำเกษตร รายได้จากการขายของชำ และรางวัลจากการชิงโชค เป็นต้น ซึ่งเข้าข่ายเป็นเงินได้ตามมาตรา 40(8) แห่งประมวลรัษฎากร ก็มีหน้าที่เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา โดยต้องยื่นภาษีเมื่อมีรายได้เกิน 60,000 บาทต่อปี (กรณีโสด) หรือมีรายได้เกิน 120,000 บาทต่อปี (กรณีสมรส)
จากนั้นตรวจสอบว่ามีค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนภาษีอะไรที่หักได้บ้าง โดยอาชีพอิสระสามารถเลือกหักค่าใช้จ่ายได้ 2 แบบ ได้แก่
- หักค่าใช้จ่ายตามจริง
การหักค่าใช้จ่ายตามจริงเหมาะกับผู้ที่มีต้นทุนสูง เพราะจะทำให้สามารถหักค่าใช้จ่ายได้สูงตามไปด้วย ซึ่งเมื่อหักค่าใช้จ่ายไปแล้ว เงินได้สุทธิที่ต้องนำมาคำนวณภาษีก็จะลดลงตามไป โดยวิธีนี้ต้องจัดเก็บรวบรวมบัญชีรายรับรายจ่ายพร้อมหลักฐาน เช่น ใบเสร็จรับเงิน ให้ครบถ้วน เพื่อง่ายต่อการตรวจสอบ และลดความสับสนเมื่อยื่นภาษี
- หักค่าใช้จ่ายแบบเหมา 60%
(สำหรับนักแสดง นักร้อง นักดนตรี และนักกีฬาอาชีพ มี 2 ขั้น คือ เงินได้ส่วนที่ไม่เกิน 300,000 บาท หักได้ 60% และเงินได้ส่วนที่เกิน 300,000 บาท หักได้ 40%)
การหักค่าใช้จ่ายแบบเหมาเหมาะกับผู้ที่มีต้นทุนต่ำ ทำให้สามารถหักค่าใช้จ่ายได้สูงกว่าต้นทุนที่แท้จริง โดยไม่ต้องเก็บหลักฐานเพื่อพิสูจน์ค่าใช้จ่ายอีกด้วย
วิชาชีพอิสระ
ผู้มีวิชาชีพอิสระ 6 อาชีพ ได้แก่ นักบัญชี นักกฎหมาย วิศวกร สถาปนิก ช่างประณีตศิลป์ และการประกอบโรคศิลป์ ก็มีหน้าที่เสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ซึ่งเงินได้จากวิชาชีพดังกล่าวเข้าข่ายเป็นเงินได้ตามมาตรา 40(6) แห่งประมวลรัษฎากร ผู้มีวิชาชีพอิสระกลุ่มนี้ต้องยื่นภาษีเมื่อมีรายได้เกิน 60,000 บาทต่อปี (กรณีโสด) หรือมีรายได้เกิน 120,000 บาทต่อปี (กรณีสมรส)
จากนั้นตรวจสอบว่ามีค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนภาษีอะไรที่หักได้บ้าง โดยวิชาชีพอิสระเลือกหักค่าใช้จ่ายได้ 2 แบบ ได้แก่ หักตามจริง (ต้องมีหลักฐานค่าใช้จ่ายครบถ้วน) และหักแบบเหมา 30 - 60% (ไม่ต้องมีหลักฐานค่าใช้จ่าย) โดยการประกอบโรคศิลป์ หักค่าใช้จ่ายแบบเหมาได้ 60% ของค่าตอบแทนที่เรียกเก็บหรือหักค่าใช้จ่ายตามจริง ส่วนวิชาชีพอิสระอื่น ๆ หักค่าใช้จ่ายแบบเหมาได้ 30% ของค่าตอบแทนที่เรียกเก็บหรือหักค่าใช้จ่ายตามจริง
ทำหลายอาชีพต้องยื่นภาษีตอนไหนบ้าง ?
สำหรับผู้ที่มีรายได้จากช่องทางต่างๆ จะต้องยื่นภาษีตามประเภทเงินได้ของตัวเอง ตามเงื่อนไข ดังนี้
รอบแรก: ยื่นภาษีกลางปี ยื่นช่วงเดือนก.ค.- ก.ย. ของปีนั้นๆ (แบบ ภ.ง.ด. 94) เป็นการยื่นสรุปรายได้ในช่วงครึ่งปีแรก (ม.ค.-มิ.ย.) โดยรอบนี้จะสามารถใช้ค่าลดหย่อนได้ครึ่งหนึ่ง เช่น ค่าลดหย่อนส่วนตัว 60,000 บาทจะเหลือ 30,000 บาท
รอบสอง: ยื่นภาษีสิ้นปี กำหนดยื่นช่วงเดือน ม.ค.- มี.ค. ของปีถัดไป (แบบ ภ.ง.ด. 90) จะเป็นการยื่นสรุปทั้งปีที่ผ่านมา โดยนำเงินได้ทุกประเภทตั้งแต่เดือนม.ค.- ธ.ค. ของปีนั้น รวมคำนวณและนำภาษีที่ชำระไปแล้วตาม ภ.ง.ด. 94 มาเป็นเครดิตภาษีหักลบได้
ทั้งนี้ ถ้าผู้ที่มีรายได้จากการขายสินค้าต่างๆ อาจต้องจ่าย "ภาษีมูลค่าเพิ่ม" ด้วย ในกรณีที่มีรายได้ (ก่อนหักค่าใช้จ่าย) เกิน 1.8 ล้านบาทต่อปี ต้องจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มหรือ VAT โดยเสียภาษีอยู่ที่ 7% ของรายได้ ที่สำคัญคือ จะต้องจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มภายใน 30 วัน หลังจากมียอดขายเกิน 1.8 ล้านบาท (พืชผลทางการเกษตร สัตว์ ตำราเรียน ส่วนใหญ่ได้รับการยกเว้น ไม่ต้องจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่ม)
1.เข้าใจประเภทรายได้
ถึงแม้จะเป็นผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำเหมือนกัน แต่ไม่ได้หมายความว่าการคำนวณภาษีจะเหมือนกัน เพราะผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำแต่ละประเภทอาจมีการหักค่าใช้จ่ายในอัตราที่แตกต่างกัน จึงต้องรู้ว่าตัวเองอยู่ในกลุ่มผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำประเภทไหน
2.จดบันทึกข้อมูลรายได้ ค่าใช้จ่ายให้ครบถ้วน
ขึ้นชื่อว่าผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำ หมายถึง การรับรายได้ไม่สม่ำเสมอ จึงควรจดบันทึกข้อมูลอย่างละเอียดพร้อมเก็บเอกสารหลักฐานทางการเงินทั้งรายได้และค่าใช้จ่าย เพื่อใช้ตรวจสอบสถานะค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในการประกอบอาชีพ เพื่อทำให้การยื่นภาษีเป็นไปด้วยความเรียบร้อย
3.คำนวณสถานะเงินได้สุทธิเป็นประจำ
ผู้ที่ไม่มีรายได้ประจำ สามารถใช้สิทธิในการลดหย่อนภาษีได้ เช่น การลดหย่อนจากการลงทุนในกองทุนรวม RMF หรือ SSF หรือประกันชีวิตที่มีความคุ้มครอง 10 ปีขึ้นไป ดังนั้น ควรคำนวณสถานะเงินได้เป็นประจำเพื่อทำให้สามารถแบ่งเงินมาลงทุนสำหรับลดหย่อนภาษีได้ถูกต้อง และเป็นไปตามแผนเพื่อประหยัดภาษีและสร้างความมั่นคงในยามเกษียณ
ข้อมูล : SCB