เทียบชัดร่างนิรโทษกรรม 5 ฉบับ ใครบ้างได้ประโยชน์?

ขณะนี้ มีร่างกฎหมายนิรโทษกรรมที่เข้าสู่กระบวนการพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรแล้วทั้งสิ้น 5 ฉบับ ซึ่งแต่ละร่างเสนอโดยพรรคการเมืองและภาคประชาชนที่มีมุมมองแตกต่างกัน ทั้งในแง่ช่วงเวลาที่ครอบคลุม ประเภทคดีที่ได้รับการยกเว้น และกลุ่มผู้ที่จะได้รับประโยชน์จากกฎหมาย

เปรียบเทียบสาระสำคัญของแต่ละร่าง

ร่างกฎหมายแต่ละฉบับกำหนดกรอบเวลาการนิรโทษกรรมต่างกัน โดยเริ่มต้นตั้งแต่ปี 2548 หรือ 2549 ไปจนถึงปี 2565 หรือวันที่กฎหมายมีผลบังคับใช้ ขึ้นอยู่กับแนวทางของผู้เสนอร่าง ส่วนใหญ่จะไม่รวมคดีที่เกี่ยวข้องกับการทุจริต การกระทำที่เป็นอันตรายถึงชีวิต คดีส่วนตัว และบางร่างยกเว้นการนิรโทษกรรมในคดีที่เกี่ยวข้องกับเจ้าหน้าที่รัฐหรือการล้มล้างการปกครอง

ร่างภูมิใจไทย โผล่เร่งด่วนกลางสภาฯ

ร่างกฎหมายนิรโทษกรรมฉบับของ พรรคภูมิใจไทย ถูกเสนอเข้าสู่การพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรเมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม 2568 โดยมีลักษณะเป็น ร่างเร่งด่วน ซึ่งเพิ่งถูกบรรจุเข้าระเบียบวาระในวันเดียวกันนั้นเอง สร้างความจับตามองจากหลายฝ่าย เพราะเป็นร่างที่ไม่ได้อยู่ในกระบวนการเตรียมการล่วงหน้านานเหมือนร่างอื่น

สาระของร่างฉบับนี้มีจุดยืนใกล้เคียงกับร่างจากพรรครวมไทยสร้างชาติ โดยเน้นการ นิรโทษกรรมเฉพาะคดีการเมืองในช่วงปี 2548 ถึง 2565 ครอบคลุมผู้ชุมนุมจากหลายกลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย กลุ่ม กปปส. และกลุ่มต้านรัฐประหารบางส่วน

อย่างไรก็ตาม พรรคภูมิใจไทยแสดงจุดยืนชัดว่า จะไม่รวมคดี มาตรา 112 (หมิ่นพระบรมเดชานุภาพ) และไม่ครอบคลุมคดีร้ายแรง เช่น ก่อการร้าย กบฏ ทุจริต ทำให้ถึงแก่ความตาย หรือคดีความผิดส่วนบุคคล โดยระบุเหตุผลว่าร่างนี้ต้องการเสนอแนวทางที่ "สังคมไทยยอมรับได้" และไม่ขยายขอบเขตจนเกิดความขัดแย้งใหม่

จุดเด่นอีกประการหนึ่งของร่างภูมิใจไทยคือการกำหนดให้ คณะกรรมการวินิจฉัยคดีที่เข้าข่ายนิรโทษกรรม ต้องมาจากฝ่ายตุลาการและกระบวนการยุติธรรมโดยตรง เช่น ศาล อัยการ และหน่วยงานสืบสวนสอบสวน โดยไม่มีบุคคลจากฝ่ายการเมืองหรือ ส.ส. เข้ามาเกี่ยวข้อง เพื่อให้กระบวนการพิจารณามีความเป็นกลางและน่าเชื่อถือมากขึ้น

กลุ่มผู้ได้รับประโยชน์

• ผู้ชุมนุมทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย (พธม.), แนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ (นปช.), กปปส., กลุ่มราษฎร และกลุ่มต่อต้าน คสช. ต่างเข้าข่ายได้รับประโยชน์ในบางร่าง

• ผู้ที่ถูกดำเนินคดีจากการแสดงออกทางการเมือง เช่น โพสต์ในโซเชียลมีเดีย หรือการเคลื่อนไหวเชิงสัญลักษณ์

• ผู้ที่ถูกดำเนินคดีจากคำสั่งหรือประกาศของ คสช. เฉพาะในบางร่างที่ครอบคลุมถึงการยกเลิกคำสั่งย้อนหลัง

• ผู้ต้องหาคดี มาตรา 112 หรือคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ มีเพียงร่างของพรรคประชาชนและภาคประชาชนเท่านั้นที่ระบุชัดเจนว่านิรโทษกรรมคดีนี้

• เจ้าหน้าที่รัฐ ส่วนใหญ่ของร่างกฎหมายยังไม่ให้นิรโทษกรรมกับเจ้าหน้าที่ที่กระทำความรุนแรงหรือใช้อำนาจเกินกว่าเหตุ

ข้อสังเกตสำคัญ

การออกแบบร่างกฎหมายแสดงให้เห็นจุดยืนที่แตกต่างกันของแต่ละฝ่าย

• ฝ่ายรัฐบาล ได้แก่ ร่างของพรรครวมไทยสร้างชาติ พรรคครูไทยฯ และพรรคภูมิใจไทย มุ่งเน้นการเยียวยาผู้ชุมนุม แต่ยังคงกันคดีที่ร้ายแรงและคดี ม.112 ไว้

• ฝ่ายประชาชนและพรรคประชาชน มีท่าทีเปิดกว้างกว่า โดยเสนอให้ครอบคลุมทั้งคดี ม.112 และผู้ที่แสดงออกทางการเมือง

• การตีความว่า “ใครได้ประโยชน์” จึงขึ้นอยู่กับร่างที่ผ่านการรับรอง หากร่างที่ไม่ครอบคลุม ม.112 ได้รับความเห็นชอบ ผู้ต้องหาในคดีนี้จะไม่ได้รับการนิรโทษกรรม