"ภาวะซึมเศร้าในช่วงเย็น" (Evening Depression) อารมณ์เศร้าที่มาพร้อมกับฟ้ามืด

นพ.เจษฎา ทองเถาว์ แพทย์เฉพาะทางสาขาจิตเวชศาสตร์ จิตแพทย์ประจำ รพ.พระศรีมหาโพธิ์ จ.อุบลราชธานี ได้โพสต์ข้อความลงบนเฟซบุ๊ก "คลินิกสุขภาพจิตนายแพทย์เจษฎา" เกี่ยวกับ

หลายคนพบว่า ช่วงเย็นคือช่วงเวลาที่รู้สึกเหงา เศร้า และดิ่งที่สุดของวัน

แม้จะมีครอบครัว มีงาน มีเพื่อน แต่พอฟ้าจะมืด ใจเราก็เริ่มมืดตาม

"คุณหมอค่ะ ตอนเช้าหนู่ใช้ชีวิตแบบปกติได้ ร่าเริง แต่ตกเย็นมามันดิ่งไปหมดละก็ร้องไห้

มีความเศร้า พยามอดทนแล้วแต่มันไม่ไหวมันไหลออกมาเอง"

ทางจิตเวชมีคำอธิบายให้ปรากฏการณ์นี้ว่า "ภาวะซึมเศร้าในช่วงเย็น" หรือ Evening Depression

ซึ่งเป็นรูปแบบหนึ่งของภาวะซึมเศร้าที่มีรูปแบบของอารมณ์แปรปรวนตามเวลา (diurnal mood variation)

มักเกิดขึ้นตอนที่พลังงานของสมองลดลงตามธรรมชาติช่วงเย็น ผสมกับความรู้สึกโดดเดี่ยวในสิ่งแวดล้อม เช่น หอพัก ห้องสี่เหลี่ยม หรือช่วงเวลาที่เราอยู่คนเดียว

งานวิจัยพบว่า ผู้ป่วยโรคซึมเศร้ากว่า 20-25% มีอาการแย่ลงในช่วงเย็นหรือกลางคืน โดยสาเหตุที่เกี่ยวข้อง อาจเกิดจาก

- ความเงียบและการที่สิ่งเร้าลดลง ทำให้ความคิดลบผุดขึ้นมา

- อารมณ์ที่กดไว้ทั้งวัน พอเย็นแล้วหมดแรงจัดการ อาการจึงหลุดออกมา

- ความรู้สึกโดดเดี่ยวในช่วงเวลาที่หลายคนกลับบ้าน อยู่กับครอบครัว

แล้วเราจะจัดการอย่างไรดี?

1. จัดกิจกรรมเย็นให้มีเป้าหมาย เช่น ทำอาหารเย็น โทรหาเพื่อน ไปออกกำลังกาย

2. ฝึกเจริญสติก่อนนอน เช่น การเขียน gratitude journal สั้น ๆ 3 บรรทัด

5. หากรู้สึกดิ่งทุกวัน ควรพบจิตแพทย์เพื่อรับการประเมิน เพราะอาจเป็นอาการของ Major Depression หรือ Atypical Depression