ไขความลับ "ความรู้สึกเศร้าแบบไม่มีเหตุผล" เกิดจากอะไร?

นพ.เจษฎา ทองเถาว์ แพทย์เฉพาะทางสาขาจิตเวชศาสตร์ จิตแพทย์ประจำ รพ.พระศรีมหาโพธิ์ จ.อุบลราชธานี ได้โพสต์เฟซบุ๊ก "คลินิกสุขภาพจิตนายแพทย์เจษฎา" เกี่ยวกับ ความรู้สึกเศร้าแบบไม่มีเหตุผล เกิดจากอะไรบ้าง?

มีคนไข้คนหนึ่งบอกหมอว่า “หนูไม่ได้ทะเลาะกับใคร ไม่ได้มีเรื่องผิดหวังอะไร แต่พอตื่นมาในบางวัน เหมือนทุกอย่างรอบตัวไม่มีความหมายเลยค่ะ มันเหมือนใจมันเศร้า โดยไม่รู้ว่ากำลังเศร้าเรื่องอะไรอยู่”

มีข้อมูลจาก WHO ระบุว่า ผู้คนกว่า 264 ล้านคนทั่วโลกมีภาวะซึมเศร้า และในจำนวนนี้เกินกว่าครึ่ง ไม่สามารถระบุสาเหตุชัดเจนได้ในช่วงเริ่มต้น ในจิตเวชศาสตร์ เราเรียกอาการแบบนี้ว่า “Sadness without identifiable trigger” ซึ่งสามารถเข้าใจได้ผ่านโมเดล Bio-Psycho-Social คือมองจาก 3 มิติประกอบกันครับ

1. ด้านชีวภาพ (Biological)

- ความไม่สมดุลของสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนิน โดพามีน อาจทำให้สมองแปลความรู้สึกผิดเพี้ยน

- ความผิดปกติของนาฬิกาชีวิต เช่น การนอนผิดเวลา ทำให้ความรู้สึกเศร้าเกิดขึ้นได้ง่ายขึ้น

2. ด้านจิตใจ (Psychological)

 -ภาวะความเครียดสะสมที่ไม่ได้ระบายออก อาจแปรเปลี่ยนเป็นความเศร้าเงียบๆ

 -กลไกจิตใจบางอย่าง เช่น การเก็บกดความเศร้าในอดีต ความผิดหวังที่ไม่ได้รับการเยียวยา

- บุคลิกบางประเภท เช่น คนที่มักคิดมาก คนที่มีบุคลิกเป๊ะทุกอย่าง (perfectionist) อาจรับรู้สิ่งรอบตัวในแง่ลบโดยไม่รู้ตัว

3. ด้านสังคม (Social)

 -ความโดดเดี่ยว ขาดปฏิสัมพันธ์ที่มีความหมาย อาจทำให้คนรู้สึกไร้คุณค่าแบบไม่รู้ตัว

 -การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่มีพื้นที่ปลอดภัย เช่น ครอบครัวที่ตึงเครียด หรือสังคมที่คาดหวังสูงเกินไป

- ขาดความเชื่อมโยงกับเป้าหมายหรือคุณค่าของชีวิต