‘เปิดปัจจัย จีนขาดแคลนพลังงาน’ เมื่อเป้าหมายลดโลกร้อน แลกมาด้วยเศรษฐกิจ?

การขาดแคลนพลังงานกำลังเป็นปัญหาใหญ่ทั่วประเทศจีน ตั้งแต่ระดับอุตสาหกรรม จนถึงระดับครัวเรือน และแม้กระทั่งไฟจราจร ก็ยังไม่มีไฟเพียงพอที่จะเปิดให้ใช้งาน ส่งผลให้วาณิชธุรกิจหลายแห่งประกาศหั่นการคาดการณ์การเติบโตของจีน มหาอำนาจอันดับ 2 ของโลกลงกันเป็นแถว

ส่วนหนึ่งของปัญหาเกิดจาก การที่เศรษฐกิจจีนกลับมากระเตื้องขึ้นอีกครั้ง หลังการล็อกดาวน์อันเนื่องจากการระบาดของโรคโควิด-19 ที่ทำให้ดีมานด์ หรืออุปสงค์ หรือความต้องการในด้านต่าง ๆ เพิ่มสูงขึ้น ในขณะที่ยังคงมีการลงทุนในด้านการขุดเหมืองและการเจาะ ยังคงมีอยู่อย่างจำกัด

ไม่เพียงเท่านี้ วิกฤตพลังงานในจีน ยังเป็นผลจาก "วาระด้านสิ่งแวดล้อม" ของจีนเองด้วย เนื่องจากประธานาธิบดีสี จิ้น ผิง ได้วางแนวทางให้จีนเป็นประเทศเป็นกลางทางคาร์บอน และหวังจะกระตุ้นให้เลิกใช้ถ่านหิน ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานที่มีราคาถูก และเป็นตัวหนุนนำให้เศรษฐกิจของจีนเติบโตอย่างมากในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา

เหตุใดจีนจึงผลิตพลังงานไม่ได้ตามความต้องการ?

ก็สืบเนื่องจากการขาดแคลน "ถ่านหิน" สำหรับประเทศจีนแล้ว ใช้ถ่านหินในการผลิตผลังงานมากกว่า 61% ของการใช้พลังงานทั่วประเทศ แต่ด้วยความที่ปธน.สี ต้องการผลักดันให้ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก เพื่อให้เป็นไปตามเป้า การเป็นการทางคาร์บอน ภายในปี 2060 จึงทำให้การขุดเหมืองถ่านหิน เกิดขึ้นน้อยลง

ขณะที่ความต้องการใช้ไฟฟ้าของโรงงานต่าง ๆ ในจีนกลับมาเพิ่มสูงขึ้น หลังจากที่เริ่มมีคำสั่งซื้อสินค้าจากต่างประเทศเข้ามามากขึ้น หลังการระบาดของโควิด-19 แต่ระบบสาธารณูปโภคกลับไม่สามารถหาซื้อน้ำมันได้เพียงพอ เนื่องจากราคาที่พุ่งสูงขึ้น

การผลิตถ่านหินของจีนเติบโตถึง 6% ในช่วง 8 เดือนแรกของปีนี้ แต่การผลิตไฟฟ้าจากถ่านหิน เพิ่มขึ้นถึง 14% ในช่วงเวลาเดียวกัน จึงส่งผลให้ปริมาณถ่านหินในคลังมีน้อยลง

อีกทั้งพื้นที่ตอนเหนือของประเทศจำเป็นต้องสำรองถ่านหินไว้ใช้สำหรับหน้าหนาวที่กำลังจะมาถึง ที่อาจทำให้เกิดการขาดแคลนพลังงานรุนแรงกว่านี้อีก

เหตุใดรัฐบาลจึงไม่ขอให้ขุดเหมืองถ่านหินให้มากขึ้น?

จริง ๆ แล้วก็มีการขอให้ขุดเพิ่ม แต่มันไม่ได้ง่ายและเร็วขนาดนั้น

คณะกรรมการด้านการพัฒนาและการปฏิรูปแห่งชาติจีน ซึ่งดูแลวาระด้านเศรษฐกิจสำคัญของประเทศ ได้ขอให้ผู้ผลิตช่วยขุดให้มากขึ้น

แต่การจะเปิดเหมืองแห่งใหม่ จำเป็นต้องมีมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมที่เข้มงวดมากขึ้น และต้องมีกฎด้านความปลอดภัยสูง ภายในการผลักดันประเทศสีเขียวของปธน.สี ขณะเดียวกันก็ยังมีรายงานอุบัติเหตุเกี่ยวกับเหมืองมากมาย

และสถานการณ์ก็ยิ่งซับซ้อนหนักขึ้นอีก เมื่อจีนตั้งเป้าหมายลดการใช้ถ่านหินในการผลิตพลังงาน ก็ทำให้สถาบันการเงินหลายแห่งหยุดให้เงินสนับสนุนธุรกิจพลังงานอีกด้วย

แล้วเหตุใดจีนไม่นำเข้าถ่านหิน?

แท้จริงแล้ว จีนเคยเป็นผู้นำเข้าถ่านหินรายใหญ่ แต่หยุดการซื้อจากออสเตรเลียตั้งแต่ปีที่แล้ว อันเนื่องจากปัญหาทางการเมือง ทั้งที่เคยเป็นคู่ค้าสำคัญ นำมาสู่การขาดแคลนครั้งนี้

ขณะที่มองโกเลีย เพื่อนบ้านของจีนซึ่งมีทรัพยากรมากมาย ก็ขายถ่านหินให้น้อยลง อันเนื่องจากการควบคุมพรมแดนอย่างเคร่งครัดของจีนป้องกันการระบาดของโควิด-19

จีนจะหันมาใช้พลังงานทดแทนมากขึ้นได้ไหม?

จีนตั้งเป้าว่าจะใช้พลังงานที่ปราศจากการปล่อยคาร์บอน เพิ่มเป็น 20% ภายในปี 2025 แต่จากปัญหาการขาดแคลนพลังงานของจีน รวมถึงยุโรป ก็ทำให้เห็นถึงข้อเสียบางประกาศของการจะพึ่งพาเฉพาะแหล่งพลังงานหมุนเวียน เช่น ลม และน้ำ

เช่น หากฤดูฝนมาช้า ก็จะทำให้เขื่อนพลังน้ำแถบตอนใต้ของจีนผลิตพลังงานไม่ได้ตามเป้าหมาย

นี่เป็นปัญหาน่าหนักอกสำหรับจีนหรือไม่?

การขาดแคลนพลังงาน จนทำให้ต้องแบ่งสัดส่วนพลังงาน แท้จริงเป็นเรื่องปกติในจีน โดยเฉพาะในภาคโรงงงาน โดยโครงข่ายไฟฟ้าท้องถิ่นบางพื้นที่ จะมีตารางวันและเวลาในการตัดไฟจากนิคมอุตสาหกรรม เพื่อจะได้ให้ประชาชนในเมืองได้รับพลังงานก่อน ในช่วงที่มีความต้องการใช้ไฟมาก

แล้วโรงไฟฟ้าจีนจะเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าได้อีกหรือไม่?

ส่วนใหญ่ไม่ เพราะราคาถ่านหินที่พุ่งสูงแตะระดับที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน ในขณะที่ราคาสาธารณูปโภคที่สามารถเรียกเก็บจากลูกค้านั้น กลับถูกควบคุมโดยรัฐบาล ดังนั้น โรงไฟฟ้าเหล่านี้ จึงมองว่าไม่คุ้มค่ากันนัก

เพราะแม้กระทั่งโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ที่ดำเนินการโดยรัฐบาลจีนยังขาดทุน

แต่ก็มีรัฐบาลท้องถิ่นบางแห่ง เช่น กวางซี และกวางตุ้ง ที่เริ่มปรับกฎใหม่ อนุญาตให้ผู้ผลิตไฟฟ้าสามารถเรียกเก็บค่าธรรมเนียมเพิ่มเติมจากลูกค้าได้

จีนจะยกเลิกเป้าหมายช่วยลดโลกร้อนหรือไม่?

ไม่น่าจะเป็นเช่นนั้น โดยหนังสือพิมพ์ The People's Daily ของทางการจีน ได้กล่าวโทษการวางแผนที่ไม่ดีนักของรัฐบาลท้องถิ่น กรณีการตัดไฟ พร้อมกับย้ำว่า ได้ประกาศแนวทางเป้าหมายประเทศสีเขียว และการลดการใช้พลังงาน มานานถึง 6 ปีแล้ว

พรรคคอมมิวนิสต์จีน จะประชุมพรรคครั้งใหญ่ในเดือนพฤศจิกายน 2022 ซึ่งเป็นครั้งที่ 2 ในรอบ 10 ปี โดยมีวาระสำคัญคือการดำรงตำแหน่งสมัยที่ 3 ของปธน.สี จิ้น ผิง ตลอดจนแนวนโยบายของผู้น

หมายรวมถึง การย้ำชัดในเจตนารมณ์การเป็นกลางทางคาร์บอนของเขา ที่ได้ตอกย้ำในที่ประชุมสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ หรือ UNGA ไปเมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา จึงเป็นไปไม่ได้อย่างยิ่งที่จีนจะยอมกลืนน้ำลายตัวเองในเรื่องนี้