เคยสงสัยไหม? ยาที่เรากินเข้าไป รู้ได้อย่างไรว่าต้องไปทำงานตรงไหน

เคยสงสัยไหม ตอนที่เราทานยา ไม่ว่าจะเป็นยาแก้ปวดหัว ปวดท้อง ยาลดไข้ ยแก้แพ้ หรือยาแก้ไอ ตอนกินเรากลืนยาลงท้อง แล้วยารู้ได้อย่างไร ว่าต้องไปออกฤทธิ์ตรงไหน เพจสุขภาพ Tensia ออกมาโพสต์ไขข้อสงสัยเรื่องนี้ โดยบอกว่า

ยาถูกออกแบบมาให้เนเหมือนลูกกุญแจ

กินยามาแล้ว ยามันรู้ได้ไงว่าต้องไปทำงานที่ไหน คำตอบคือ มันไม่รู้หรอกค่ะ ยาไม่ได้ติดระบบนำวิถีอะไรแบบนั้น แต่ยาถูกออกแบบมาให้เหมือน "ลูกกุญแจ" ที่สวมได้กับแม่กุญแจ

พอกินแล้ว มันก็ไหลตามเลือดทั่วร่างกาย เจอแม่กุญแจที่ไหน มันก็เสียบ ออกฤทธิ์ไป

• ผลจากการเสียบจุดที่เราต้องการ ก็เป็นผลการรักษา
• ผลจากการเสียบจุดที่เราไม่ต้องการ ก็เป็นอาการผลข้างเคียง

ยกตัวอย่างเช่น 

1. ยาแก้แพ้ antihistiamine ชนิด Hydroxyzine

แม่กุญแจเป้าหมาย: 

ตัวรับ histamine (H1), ยาเสียบกับตัวรับแล้ว 

สารชื่อ histamine จะมาเสียบเพื่อออกฤทธิ์ไม่ได้

อวัยวะที่มีแม่กุญแจ: 

โพรงจมูก ⮕ กินแล้วเลยแก้ภูมิแพ้ ลดบวม ลดน้ำมูก 

เพราะ histamine ทำให้หลอดเลือดขยาย ผนังบวม น้ำมูกไหล

อวัยวะที่มีแม่กุญแจ แต่เราไม่ต้องการ: สมอง ⮕ ง่วงแทน  เพราะ histamine ทำให้ตื่นตัว

2. ยาแก้ปวด Naproxen

แม่กุญแจเป้าหมาย:

เอนไซม์ชื่อ COX ไว้สร้างสารชื่อพรอสตาแกลนดิน (PG)

ยาเสียบแล้ว จะทำให้ COX หมดฤทธิ์

อวัยวะที่มีแม่กุญแจ: 

จุดอักเสบ ⮕ กินแล้ว PG ลดลง ลดอักเสบ 

(เพราะ PG เป็นสารก่ออักเสบ)

อวัยวะที่มีแม่กุญแจแต่เราไม่ต้องการ:

กระเพาะอาหาร ไต 

⮕ ลดเมือก ลดด่าง เสี่ยงแผลกระเพาะ

⮕ หลอดเลือดไตตีบชั่วคราว เสี่ยงไตวาย 

เสี่ยงในคนที่มีความเสี่ยงสูง: อายุมาก, เคยเป็นแผลกระเพาะ, ใช้มากกว่า 1 ชนิด, มีปริมาตรเลือดต่ำอยู่ ฯลฯ

ยาตัวอื่นก็ประมาณนี้ค่ะ ยาไม่รู้หรอกว่าต้องไปไหน มันแค่ไปหาเป้าหมายของมัน

▪️ ยาโดนเป้าหมายที่ต้องการ ⮕ ฤทธิ์การรักษา

▪️ ยาโดนเป้าหมายที่ไม่ต้องการ ⮕ ผลข้างเคียง

▪️ ยาโดนภูมิคุ้มกันจำได้ แล้วต่อต้าน ⮕ แพ้ยา