คนไทย เสียชีวิตจากเชื้อดื้อยา 3 หมื่นคนต่อปี เหตุใช้ยาเกินจำเป็น ?

เป็นหวัด คัดจมูก ปวดหัว หรือแม้กระทั่งท้องเสีย นอกจากยาที่ใช้รักษาตามอาการ คนไทยจำนวนไม่น้อยที่ไปร้านขายยามักจะขอซื้อยาฆ่าเชื้อร่วมด้วย เพราะเชื่อว่าเป็นการรักษาอย่างครอบคลุม ป้องกันการติดเชื้อ ซึ่งในความเป็นจริงพฤติกรรมดังกล่าว อาจนำไปสู่การติดเชื้อดื้อยา อันตรายถึงชีวิต 

ยาปฏิชีวนะ คือยาที่ใช้รักษาการติดเชื้อที่เกิดจากแบคทีเรีย หรือที่หลายคนเรียกว่ายาฆ่าเชื้อ โดยออกฤทธิ์ฆ่าหรือยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ไม่สามารถรักษาการติดเชื้อไวรัส เช่น ไข้หวัดได้ ซึ่งการใช้ยาปฏิชีวนะต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์และต้องรับประทานให้ครบตามที่แพทย์สั่ง เพื่อป้องกันการดื้อยา

เชื้อดื้อยา คืออะไร ?

เชื้อดื้อยา คือ เชื้อโรค เช่น แบคทีเรีย ที่เกิดการเปลี่ยนแปลงจนมีความสามารถต้านทานยาปฏิชีวนะ หรือยาฆ่าเชื้อแบททีเรียที่ใช้รักษา ทำให้การรักษาไม่ได้ผลและโรคอาจลุกลามอันตรายถึงชีวิตได้ 

เชื้อดื้อยาเกิดได้จากหลายสาเหตุ ซึ่งสาเหตุหลักที่พบ คือการใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น เช่น พฤติกรรมการซื้อยากินเอง ขอยาแรง ๆ จะได้หายไว ๆ การกินยาไม่ครบตามที่แพทย์สั่ง  กินยาพร่ำเพรื่อ เป็นต้น

ผศ. นพ.พิสนธิ์ จงตระกูล ประธานคณะทำงานสร้างความเข้มแข็งประชาชนด้านการใช้ยาอย่างสมเหตุผล เปิดเผยว่า ผลกระทบของเชื้อดื้อยา จะทำให้การรักษาโรคติดเชื้อซับซ้อนและรุนแรงมากขึ้น ต้องใช้ยาที่แรงขึ้นและมีราคาสูง 

"ที่ร้ายแรงที่สุด หากป่วยถึงขั้นวิกฤตและต้องใช้ยาปฏิชีวนะ แต่ติดเชื้อดื้อยา อาจนำไปสู่การสูญเสียชีวิตได้ ซึ่งปัจจุบันประเทศไทยมีผู้ติดเชื้อดื้อยากว่า 88,000 คนต่อปี และมีผู้เสียชีวิตมากถึง 38,000 คนต่อปี เป็นเรื่องจริง"

ผศ. เภสัชกร ดร.กิติยศ ยศสมบัติ ผู้ช่วยคณบดี คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระบุว่า ร้านขายยา ถูกมองเป็นจุดกระจายยา ที่เข้าถึงง่าย ประชาชนมีความคาดหวังอยากได้ยาแรง เพื่อให้หายเร็วขึ้น ซึ่งยาปฏิชีวนะที่ประชาชนต้องการอาจไม่จำเป็นต่อการรักษาโรค

ปัญหาดังกล่าวยังกระทบไปสู่วงการเสริมความงาม ที่พบว่าผู้มาทำหัตถการ อย่างเช่น การรักษาสิวอักเสบ กลับใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น เพราะมองว่าเป็นการป้องกันการติดเชื้อ นพ.วีรวัต อุครานันท์ ผอ.สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย์ กล่าว

แพทย์ชี้ 6 พฤติกรรมเสี่ยงเชื้อดื้อยา 

1. เรียกยาปฏิชีวนะอย่างผิด ๆ ว่า "ยาแก้อักเสบ"

2. เรียกยาปฏิชีวนะอย่างสั้น ๆ ว่า "ยาฆ่าเชื้อ"

3. ใช้ยาปฏิชีวนะ กับโรคที่ไม่ได้เป็นโรคติดเชื้อ เช่น โรคภูมิแพ้

4. ใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่แยกแยะโรคไวรัสหรือแบคทีเรีย

5. เรียกหายาออกฤทธิ์กว้าง ขอยาแรงๆ  

6. ใช้ยาไม่ถูกระยะเวลา ขนาดและความถี่

หยุดเชื้อดื้อยา ได้อย่างไร 

-ไม่ซื้อยาปฏิชีวนะใช้เอง ตั้งใจหลีกเลี่ยงการใช้ยาปฏิชีวนะ

-ปรึกษาแพทย์ เภสัชกร ว่าเป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียหรือไม่

-ปฏิเสธยาปฏิชีวนะ หากไม่ได้เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรีย

-ไม่เรียกหายปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์แรง 

-ถ้าเป็นโรคต้องใช้ยาถูกขนาด ถูกระยะเวลา 

ข้อมูลเหล่านี้ถูกพูดถึงในวงเสวนา "ดื้อยาหยุดได้" ภายใต้หัวข้อ หยุด ดี้อยา หยุดท้าทายระบบ ร่วมกันสร้างมุมมองใหม่ด้านการใช้ยาในสังคมไทย จัดโดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผนึกกำลัง คณะทำงานสร้างความเข้มแข็งประชาชนด้านการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (สยส.) และภาคเอกชน โดยมีการเปิดเผยข้อมูล สถานการณ์เชื้อดื้อยาในประเทศไทย ที่รุนแรงและยืดเยื้อมานานกว่า 10 ปี จากพฤติกรรมการใช้ยาปฏิชีวนะ อย่างไม่สมเหตุสมผลในสังคมไทย