ถูกทักว่า "อ้วนขึ้น" บ่อยๆ จนไม่อยากเจอใคร อาจกลายเป็นพฤติกรรมหลีกเลี่ยงทางสังคม
นพ.เจษฎา ทองเถาว์ แพทย์เฉพาะทางสาขาจิตเวชศาสตร์ จิตแพทย์ประจำ รพ.พระศรีมหาโพธิ์ จ.อุบลราชธานี ได้โพสต์เฟซบุ๊ก "คลินิกสุขภาพจิตนายแพทย์เจษฎา" ถึงวิธีการจัดการความรู้สึก เมื่อถูกทักว่าอ้วนขึ้น บ่อยๆ จนรู้สึกด้อยค่า อาจกลายเป็นพฤติกรรมหลีกเลี่ยงทางสังคม โดยระบุว่า
อยากลบตัวเองจากรูปกลุ่ม เพราะถูกทักว่า "ดูอ้วนขึ้น" ถูกทักอ้วนบ่อย ๆ จนไม่อยากออกไปไหน
“อ้วนขึ้นนะ!” ประโยคที่ดูเหมือนจะแค่พูดเล่นๆจากคนใกล้ชิด
แต่สำหรับหลายคน มันอาจเป็นการผลักไสให้เขาออกห่างจากโลกไปเรื่อยๆ
เริ่มจากการรู้สึกไม่มั่นใจเวลาไปงานรวมญาติ กลายเป็นคอยเลี่ยงการถ่ายรูปกลุ่ม หรือถึงขั้นเก็บตัว ไม่อยากออกจากบ้าน ไม่ใช่เพราะไม่ว่าง แต่เพราะ “ไม่อยากโดนทักเรื่องหุ่นอีกแล้ว”
ในทางจิตวิทยา พฤติกรรมเช่นนี้เรียกว่า การหลีกเลี่ยงทางสังคม (Social Avoidance)
ซึ่งมักเกิดจากความรู้สึกด้อยค่า (Low Self-Esteem) และความอับอายต่อรูปลักษณ์ตนเอง งานวิจัยพบว่ากลุ่มคนที่ถูกคอมเมนต์รูปร่างบ่อย ๆ ในวัยรุ่นมีแนวโน้มพัฒนาพฤติกรรมหลีกเลี่ยงทางสังคมสูงขึ้นถึง 40% และมีความเสี่ยงของอาการซึมเศร้าสูงกว่าค่าเฉลี่ย 1.8 เท่า
อาการที่พบบ่อย
-ไม่อยากพบคน ไม่อยากไปสถานที่ที่เคยมีคนทักรูปร่าง
- กังวลล่วงหน้าว่าคนอื่นจะมอง หรือพูดถึงรูปร่างเรา
- ใช้เวลานานในการแต่งตัว หรือเลือกเสื้อผ้าที่ "ปิดบังหุ่น"
- รู้สึกไม่เป็นตัวเองเวลาอยู่ท่ามกลางคนอื่น
แนวทางรักษา
1. จิตบำบัดแบบ CBT (Cognitive Behavioral Therapy) ช่วยให้เข้าใจความคิดเชิงลบเกี่ยวกับรูปร่าง และฝึกจัดการกับความเชื่อผิด ๆที่ฝังรากลึก
2. การรักษาด้วยยาในกลุ่ม SSRIs ใช้ในผู้ที่มีอาการร่วมของซึมเศร้าหรือวิตกกังวลรุนแรง
3. การสร้างพื้นที่ปลอดภัยและไม่ตัดสิน ทั้งที่บ้าน ที่ทำงาน และโซเชียล เป็นสิ่งสำคัญอย่างมาก
การจัดการตัวเองเบื้องต้น
- ฝึกพูดกับตัวเองด้วยความอ่อนโยน : ลองบอกตัวเองว่า “หุ่นของฉันไม่ใช่ข้อสอบที่ใครต้องมาตรวจ”
-ซ้อมแผนการตอบกลับไว้ล่วงหน้า เช่น “สุขภาพดีค่ะ ขอบคุณที่เป็นห่วง” เพื่อไม่ให้อารมณ์พาไป
- เสริมความมั่นใจในคุณค่าด้านอื่นๆของตนที่ไม่ใช่เฉพาะเรื่องรูปลักษณ์ เช่น ความสามารถ มนุษยสัมพันธ์ การงาน
- ลดการติดตามคอนเทนต์รูปร่างเพอร์เฟกต์บนโซเชียล ซึ่งเป็นหนึ่งในตัวกระตุ้นภาพลักษณ์ผิดเพี้ยนโดยไม่รู้ตัว