DSI ลุยสอบฮั้ว-นอมินี ใครเปิดประตูให้ความสูญเสียนี้เกิดขึ้น?
สัญญา 4 ฉบับ กับคำถามค้างคาใจ ใครต้องรับผิด เมื่ออาคารถล่มกลางกรุง?
ภายใต้ซากปูน มีคำถามทางกฎหมายรอคำตอบ
การถล่มของอาคารสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ไม่ใช่แค่เหตุเศร้าสลดที่พรากชีวิตผู้คนในหลายครอบครัว หากยังเป็นปรากฏการณ์ทางกฎหมายครั้งสำคัญ ที่สะท้อนจุดเปราะบางของระบบจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ และโครงสร้างการควบคุมคุณภาพงานก่อสร้างในประเทศไทย
สัญญาทั้ง 4 ฉบับ—ตั้งแต่ออกแบบ ควบคุมงาน เปลี่ยนแบบ ไปจนถึงก่อสร้าง—คือเส้นทางที่ควรจะรับประกันความมั่นคงปลอดภัยของอาคาร แต่ในกรณีตึกถล่มของสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) กลับกลายเป็น “จุดต้องสงสัย” ที่อาจซ่อนร่องรอยของความผิดพลาด ความหละหลวม หรือแม้แต่การกระทำโดยเจตนาให้เกิดประโยชน์ทับซ้อน ซึ่งกรมสอบสวนคดีพิเศษ (DSI) กำลังตรวจสอบในประเด็นใหญ่คือ การใช้นอมินีต่างชาติ และการฮั้วประมูลที่อาจเริ่มต้นจากกระดาษสัญญาเพียงฉบับเดียว แต่จบลงด้วยชีวิตหลายสิบชีวิตใต้ซากอาคาร
แม้อาคารจะถล่มลงมาเหมือนเป็นอุบัติเหตุจากโครงสร้างที่บกพร่อง แต่การที่ กรมสอบสวนคดีพิเศษ (DSI) รับเรื่องนี้ไว้เป็น “คดีพิเศษ” ใน 2 ประเด็นสำคัญ คือ
- การใช้ “นอมินี” หรือคนไทยเป็นตัวแทนแฝงให้คนต่างชาติทำธุรกิจ
- และ “ฮั้วประมูล” หรือการตกลงล่วงหน้าระหว่างบริษัท เพื่อให้คนใดคนหนึ่งชนะการประมูลโดยไม่แข่งขันจริง
นั่นสะท้อนให้เห็นว่า ปัญหาอาจไม่ได้อยู่แค่เรื่องเหล็ก-ปูน-แบบแปลน
แต่อาจลึกถึงขั้น “ระบบการจัดซื้อจัดจ้างของรัฐ” ว่ามีการเอื้อประโยชน์เฉพาะกลุ่ม หรือมีการปลอมชื่อ บิดเบือนข้อมูล เพื่อให้บางบริษัทได้งานหรือเปล่า?
พูดง่าย ๆ คือ ตึกอาจไม่ได้พังเพราะวัสดุอย่างเดียว
แต่อาจพังเพราะ กระบวนการจัดจ้างที่ผิดตั้งแต่ต้นน้ำ
ไม่ว่าจะเป็นการตั้งบริษัทบังหน้าให้ต่างชาติเข้ามา?
หรือการจับมือกันฮั้วราคาก่อนยื่นซอง?
หากเรื่องนี้เป็นจริง ก็หมายความว่า การถล่มของอาคารนี้ ไม่ใช่แค่เรื่องวิศวกรรมผิดพลาด แต่เป็นโศกนาฏกรรมที่เกิดจากระบบที่บิดเบี้ยว — และนั่นคือสิ่งที่ DSI ต้องพิสูจน์ให้ได้
'นอมินี' คนไทยในนาม คนต่างชาติในเงา
หนึ่งในผู้รับเหมาก่อสร้างโครงการนี้ คือกิจการร่วมค้า ITD – China Railway No.10
ข้อสงสัยสำคัญคือ บริษัทที่อยู่ในกิจการร่วมค้า มีการใช้บุคคลสัญชาติไทยเป็นตัวแทนของนักลงทุนต่างชาติหรือไม่?
ถ้าใช่ นั่นเข้าข่ายความผิดตาม พ.ร.บ.การประกอบธุรกิจของคนต่างด้าว พ.ศ.2542 มาตรา 36
ซึ่งห้ามบุคคลต่างชาติใช้ชื่อคนไทยบังหน้าเพื่อดำเนินธุรกิจในกิจการที่สงวนไว้สำหรับคนไทย
❝หากมีการพิสูจน์ได้ว่าบริษัทไทยที่ร่วมประมูล เป็นเพียงนอมินีของจีน
ก็หมายความว่า... การเข้าถึงโครงการก่อสร้างระดับพันล้านของรัฐนั้นอาจไม่ชอบด้วยกฎหมายตั้งแต่ต้น❞
ฮั้วประมูล: เกมลวงราคา – ล็อกผู้รับงาน
นอกจากประเด็นนอมินี คดีพิเศษยังโยงถึง การเสนอราคาที่มิชอบในการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ
หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า “ฮั้วประมูล” อันเป็นความผิดตาม พ.ร.บ.ว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับการเสนอราคาต่อหน่วยงานของรัฐ พ.ศ.2542 มาตรา 7 และ 8
● มาตรา 7: ห้ามมิให้ผู้ใดตกลงร่วมกันเพื่อเอาเปรียบหน่วยงานรัฐ โดยทำให้เกิดราคาที่ไม่เป็นธรรม
● มาตรา 8: ห้ามผู้ร่วมเสนอราคากระทำการใด ๆ ที่ทำให้ผู้หนึ่งผู้ใดได้รับงานโดยไม่สุจริต
หากมีพฤติการณ์ร่วมกันของบริษัทหลายแห่ง เช่น สมยอมไม่เสนอราคาแข่งขัน หรือ เสนอราคาหลอก เพื่อให้บริษัทใดบริษัทหนึ่งชนะการประมูล – จะถือว่าเป็นความผิดฐานฮั้วประมูล ซึ่งมีบทลงโทษทั้งจำคุกและปรับหนัก
เมื่อความรับผิดโยงถึง “เจ้าหน้าที่รัฐ”
ในขณะที่ DSI รับผิดชอบเฉพาะส่วนของ “เอกชน”
หากพบว่ามีเจ้าหน้าที่รัฐมีส่วนรู้เห็น – เช่น
- ละเลยไม่ตรวจสอบแบบก่อสร้าง
- อนุมัติให้เปลี่ยนแบบโดยไม่ผ่านมาตรฐาน
- ยอมให้แอบอ้างวิศวกรโดยไม่ตรวจสอบสถานะจริง
การดำเนินคดีจะเปลี่ยนมือไปอยู่ในเขตอำนาจของ สำนักงาน ป.ป.ช. ซึ่งดูแลความผิดของเจ้าหน้าที่รัฐ ตาม พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ.2561
ประเด็นทางกฎหมายที่ต้องติดตาม
- มีการออกแบบ/เปลี่ยนแบบ โดยละเมิดหลักวิศวกรรม หรือไม่?
- วิศวกรที่ถูกแอบอ้างชื่อ เข้ามาเกี่ยวข้องอย่างไร? และใครอนุมัติให้ผ่านการควบคุมงาน?
- ผู้ว่าจ้างภาครัฐ (สตง./หน่วยงานกลาง) มีระบบตรวจสอบคุณภาพและการควบคุมงานอย่างไร?
- มีหลักฐานการสมยอมราคาหรือจัดฉากการประมูลในช่วงต้นของโครงการหรือไม่?
- เจ้าหน้าที่รัฐในกระบวนการเซ็นรับรอง มีใครละเว้นหรือมีส่วนรู้เห็นหรือไม่?
จากสัญญาถึงความเชื่อมั่น
สัญญา 4 ฉบับที่เกี่ยวข้องกับโครงการนี้ ไม่ได้เป็นเพียงเอกสารธุรกรรมของราชการ แต่เป็น ข้อตกลงที่ควรปกป้องชีวิตประชาชน
หากวันหนึ่งเกิดความสูญเสียมหาศาลจากการที่ไม่มีใครอ่านมันอย่างจริงจัง
หรือแย่กว่านั้น – มีผู้ร่วมมือกันเพื่อให้มัน “เป็นเพียงพิธีกรรม”