ทำความรู้จัก “ริกเตอร์” (Richter) มาตราวัดขนาดแผ่นดินไหว คืออะไร ?

ในอดีต การรายงานแผ่นดินไหวมักใช้คำว่า “ริกเตอร์” (Richter) ต่อท้ายตัวเลขขนาดของแผ่นดินไหว เช่น “แผ่นดินไหวขนาด 7.5 ริกเตอร์” ทำให้หลายคนเข้าใจว่า “ริกเตอร์” เป็นมาตราวัดความรุนแรงของแผ่นดินไหว อย่างไรก็ตาม ข้อเท็จจริงคือ “ริกเตอร์” เป็นชื่อของมาตราส่วนที่ใช้วัดขนาด (Magnitude) ของแผ่นดินไหวไม่ใช่ความรุนแรง (Intensity)

มาตราริกเตอร์ (Richter Scale) ถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ. 1935 โดย ชาลส์ ฟรานซิส ริกเตอร์ (Charles Francis Richter) ร่วมกับเบโน กูเทนเบิร์ก (Beno Gutenberg) นักแผ่นดินไหววิทยาแห่งสถาบันเทคโนโลยีแห่งแคลิฟอร์เนีย (California Institute of Technology – Caltech) โดยใช้หลักคณิตศาสตร์ที่อิงจากลอการิทึมของแอมพลิจูดคลื่นไหวสะเทือนที่ตรวจจับได้จากเครื่องวัด (Seismograph) พร้อมปรับค่าสำหรับระยะห่างระหว่างเครื่องมือกับจุดศูนย์กลางแผ่นดินไหว

มาตราริกเตอร์สามารถใช้วัดแผ่นดินไหวขนาดเล็กถึงขนาดกลางได้อย่างแม่นยำ อย่างไรก็ตาม เมื่อมีการศึกษาแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ขึ้นในระดับโลก พบว่ามาตราริกเตอร์มีข้อจำกัด จึงได้มีการพัฒนา “มาตราโมเมนต์” หรือ Moment Magnitude Scale (Mw) ซึ่งสามารถประเมินพลังงานที่ปลดปล่อยจากแผ่นดินไหวได้อย่างแม่นยำมากขึ้น โดยเฉพาะในกรณีแผ่นดินไหวขนาดใหญ่

ปัจจุบัน การรายงานแผ่นดินไหวตามหลักสากลจึงนิยมใช้ตัวเลขขนาดโดยไม่ใส่หน่วย เช่น “แผ่นดินไหวขนาด 7.3” หรือ “แผ่นดินไหวขนาด 9.0” แทนการใช้คำว่า “ริกเตอร์” ซึ่งเลิกใช้ในทางวิชาการไปแล้ว แม้ชื่อของมาตราริกเตอร์จะไม่ได้ใช้อย่างแพร่หลายเหมือนในอดีต แต่นักวิทยาศาสตร์อย่าง ชาลส์ ฟรานซิส ริกเตอร์ และ เบโน กูเทนเบิร์ก ยังคงได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้วางรากฐานที่สำคัญให้กับศาสตร์ด้านแผ่นดินไหววิทยาของโลก