ดาไลลามะองค์ต่อไป จุดขัดแย้งใหม่สัมพันธ์จีน-อินเดีย

สถานเอกอัครราชทูตจีนในกรุงนิวเดลีออกแถลงการณ์ในวันนี้ (13 ก.ค.) ระบุว่า การสืบทอดตำแหน่งผู้นำทางจิตวิญญาณของชาวทิเบตอย่าง “องค์ดาไลลามะ” ถือเป็นประเด็นที่เปราะบางและเป็นหนามตำใจในความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับอินเดีย ซึ่งเกิดขึ้นไม่นานก่อนที่รัฐมนตรีต่างประเทศอินเดียเตรียมเดินทางเยือนจีนอย่างเป็นทางการเป็นครั้งแรกนับตั้งแต่เกิดเหตุปะทะบริเวณชายแดนในปี 2020

คำแถลงดังกล่าวมีขึ้นหลังจากดาไลลามะ ซึ่งมีอายุครบ 90 ปีในเดือนนี้ ได้ออกมากล่าวอย่างชัดเจนว่า จีนจะไม่มีบทบาทใด ๆ ในการเลือกผู้สืบทอดตำแหน่งผู้นำทางศาสนาองค์ต่อไป โดยคำกล่าวของท่านได้รับการสนับสนุนจากนักวิเคราะห์ด้านยุทธศาสตร์ของอินเดียและรัฐมนตรีบางคน

อย่างไรก็ตาม จีนได้แสดงท่าทีคัดค้านอย่างแข็งกร้าว โดยยืนกรานว่ากระบวนการสืบทอดตำแหน่งดาไลลามะเป็น “กิจการภายในของจีน” และต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐบาลจีน

ยู จิ่ง โฆษกสถานทูตจีนในอินเดีย เขียนผ่านแพลตฟอร์ม X ว่า “บุคคลในแวดวงยุทธศาสตร์และวิชาการของอินเดียบางคนได้แสดงความเห็นที่ไม่เหมาะสมเกี่ยวกับการกลับชาติมาเกิดของดาไลลามะ” โดยไม่ได้ระบุชื่อ

เธอกล่าวว่า “ในฐานะผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ พวกเขาควรตระหนักถึงความอ่อนไหวของประเด็นที่เกี่ยวข้องกับ ‘ซีจัง’ (คำที่จีนใช้เรียกทิเบต) เป็นอย่างดี การเล่นไพ่เรื่องทิเบตอาจย้อนกลับมาทำร้ายตัวเอง”

อินเดียเป็นที่พำนักของดาไลลามะและรัฐบาลพลัดถิ่นของทิเบตนับตั้งแต่ปี 1959 หลังเกิดเหตุลุกฮือต่อต้านจีนในทิเบตล้มเหลว และปัจจุบันมีชาวทิเบตพำนักอยู่ในอินเดียราว 70,000 คน

คิเรน ริจิจู รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกิจการชนกลุ่มน้อยของอินเดีย ซึ่งนั่งเคียงข้างดาไลลามะในพิธีเฉลิมฉลองวันคล้ายวันเกิด กล่าวว่า “ในฐานะพุทธศาสนิกชน ข้าพเจ้าขอยืนยันว่าเฉพาะดาไลลามะและสำนักงานของท่านเท่านั้นที่มีสิทธิ์ตัดสินเรื่องการกลับชาติมาเกิด”

ด้านกระทรวงการต่างประเทศของอินเดียก็ออกแถลงการณ์เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคมว่า รัฐบาลอินเดียจะไม่แสดงจุดยืนหรือให้ความคิดเห็นใด ๆ ต่อความเชื่อและแนวปฏิบัติทางศาสนา

ในอีกด้านหนึ่ง ความเคลื่อนไหวด้านการทูตระหว่างสองประเทศยักษ์ใหญ่กำลังจะเกิดขึ้น เมื่อ ดร.เอส. ไจศังกร รัฐมนตรีต่างประเทศของอินเดีย เตรียมเดินทางเยือนจีนเพื่อเข้าร่วมการประชุมความมั่นคงระดับภูมิภาคขององค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ (SCO) ที่เมืองเทียนจินในวันที่ 15 กรกฎาคมนี้ โดยจะมีการประชุมทวิภาคีข้างเคียงกับจีนด้วย

นี่ถือเป็นหนึ่งใน ารพบปะระดับสูงครั้งแรก นับตั้งแต่เกิดเหตุปะทะบริเวณพรมแดนเทือกเขาหิมาลัยเมื่อปี 2020 ซึ่งทำให้ทหารอินเดียเสียชีวิตอย่างน้อย 20 นาย และฝ่ายจีนอย่างน้อย 4 นาย

ก่อนหน้านี้ในเดือนมิถุนายน รัฐมนตรีกลาโหมของทั้งสองประเทศก็ได้พบกันนอกรอบการประชุมรัฐมนตรีกลาโหมของ SCO ในจีนเช่นกัน สะท้อนความพยายามที่จะประคับประคองความสัมพันธ์ที่ยังคงเปราะบาง

ประเด็นเรื่องการสืบทอดตำแหน่งดาไลลามะไม่เพียงแต่เกี่ยวข้องกับศาสนา หากแต่ยังเป็นเครื่องมือทางภูมิรัฐศาสตร์ที่ทั้งอินเดียและจีนต่างใช้ในการต่อรองและแสดงอิทธิพลในภูมิภาค ความเคลื่อนไหวของดาไลลามะและท่าทีของผู้นำอินเดียจึงยังคงเป็นประเด็นอ่อนไหวที่มีแนวโน้มจะส่งผลกระทบต่อการฟื้นความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศในอนาคต