สรุปเวทีเสวนา TNN Health "สังคมสูงวัย ความท้าทายและโอกาสของประเทศไทย"

วันที่ 8 กันยายน 2568 ที่งานสัมมนาแห่งปี 2025 เนื่องในโอกาสก้าวสู่ปีที่ 18 ของ TNN ช่อง 16 กับภารกิจครั้งใหญ่ “TRANSFORMING THAILAND: ปรับโฉมไทย สู่อนาคตและความยั่งยืน” เวทีสุขภาพ ของ TNN Health พูดคุยถึงประเด็นเร่งด่วนที่กำลังเป็นความท้าทายใหม่ของสังคมไทย กับหัวข้อ "สังคมสูงวัย ความท้าทายและโอกาสของประเทศไทย" โดยได้รับกียรติจากผู้เชี่ยวชาญแต่ละสาขา ได้แก่ 

• คุณพรนิภา มาสิลีรังสี รองอธิบดีกรมกิจการผู้สูงอายุ
• นพ.จตุพล คงถาวรสกุล ศูนย์กล้ามเนื้อกระดูก และข้อ โรงพยาบาลนวเวช
• นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช จ.นครราชสีมา
• คุณอุมาพันธุ์ เจริญยิ่ง รองกรรมการผู้จัดการ บมจ. เมืองไทยประกันชีวิต

โดยมีหมอดาว พญ.ฉัตรดาว จางวางกร แพทย์เฉพาะทางสาขาเวชศาสตร์ครอบครัว พิธีกรรายการ TNN Health เป็นผู้ดำเนินรายการ

ฉายภาพสถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทย

เริ่มต้นการพูดคุย ด้วยการฉายภาพสถานการณ์สังคมผู้สูงอายุของประเทศไทย โดย คุณพรนิภา มาสิลีรังสี รองอธิบดีกรมกิจการผู้สูงอายุ กล่าวว่า ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ มีประชากรสูงวัยถึง 13.9 ล้านคน หรือคิดเป็น เกือบ 20 เปอร์เซ็นต์ ของจํานวนประชากรทั้งประเทศ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นประชากรผู้หญิงมากกว่าประชากรชาย ส่วนสถานการณ์ทั่วโล แนวโน้มผู้สูงอายุก็เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องเช่นเดียวกันกัน คาดว่าในปี 2593 ผู้สูงอายุทั่วโลกจะมีจำนวนสูงถึง 2,100 ล้านคน

การเข้าสู่สังคมสูงวัยพร้อมกันทั่วโลกเช่นนี้ ย่อมส่งผลต่อสังคมอย่างมาก หลักๆ มีอยู่ 3 ข้อ ได้แก่

1. ขาดแคลนแรงงาน ทั้งในภาคเกษตร อุตสาหกรรม และบริการ ส่งผลให้การเติบโตทางเศรษฐกิจชะลอตัวในระยะยาว และอาจส่งผลต่อรายได้ของรัฐ และการจัดเก็บภาษีน้อยลง
2. ภาระการคลังสูงขึ้น ค่าใช้จ่ายบำนาญและสวัสดิการผู้สูงอายุ รวมถึงค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพเพิ่มสูงขึ้น จากความต้องการบริการที่เพิ่มสูงขึ้น
3. วัยทำงานต้องรับภาระดูแลผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้น ต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายของทั้งลูกและพ่อแม่ที่สูงวัย ซึ่งยิ่งประชากรมีอายุยืนาวขึ้น ยิ่งมีแนวโน้มที่ต้องพึ่งพาการดูแลช่วยเหลือจากผู้อื่นเพิ่มขึ้น

ทั้งหมดนี้จึงส่งผลต่อความท้าทายของสังคมสูงอายุแทบจะให้ทุกมิติ ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ สังคม สุขภาพ และเทคโนโลยี ซึ่งจะเห็นจากปัญหาหลอกลวงออนไลน์ เหยื่อส่วนใหญ่มักเป็นผู้สูงอายุ หรือวัยเกษียณที่อยู่ที่บ้าน และไม่ได้ออกไปทำกิจกรรมที่ไหน

คุณพรนิภา มาสิลีรังสี รองอธิบดีกรมกิจการผู้สูงอายุ

ปัญหาสุขภาพของคนสูงวัย ต้องรู้เท่าทันก่อนสาย

หากต้องเจาะลึกรายละเอียดมากขึ้น เน้นไปที่ปัญหาด้านสุขภาพของผู้สูงอายุ นพ.จตุพล คงถาวรสกุล ศูนย์กล้ามเนื้อกระดูก และข้อ โรงพยาบาลนวเวช ระบุว่า ผู้สูงอายทั่วโลกที่มีปัญหาโรคกระดูกพรุนเพิ่มขึ้นประมาณ 18-22 เปอร์เซนต์ เนื่องจากมีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ตัวเลขในประเทศไทย สำหรับโรคข้อเข่าเสื่อม ในคนทั่วไป อยู่ที่ประมาณ 20-25 เปอร์เซนต์ ที่น่าสนใจคือ พระสงฆ์ มีความเสี่ยง 35 เปอร์เซนต์ เนื่องจากการทำกิจของสงฆ์ต้องนั่งเป็นเวลานาน ทำให้พระสงฆ์มีความเสี่ยงข้อเข่าเสื่อมมากกว่าคนทั่วไป 

นพ.จตุพล คงถาวรสกุล ศูนย์กล้ามเนื้อกระดูก และข้อ โรงพยาบาลนวเวช

เมื่อดูแนวโน้มของคนเกิดใหม่น้อย และผู้สูงอายุมากขึ้นเช่นนี้ โรคกระดูกพรุนและโรคข้อเข่าเสื่อม จึงเป็น 2 โรค ที่ควรให้ความสนใจ 

ที่น่าสังเกตคืออาการเหล่านี้เกิดกับผู้สูงอายุวัยเกษียณเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากพอไม่ต้องไปทำงานแล้ว อยู่บ้านเป็นหลักแต่ยังคงอยากทำโน้นนี้ตลอดเวลา ตอนยังไม่เกษียณไม่เป็นเป็นอะไร แต่พอเกษียณต้องมาพบแพทย์ แพทย์บอกให้เปลี่ยน ก็รู้สึกไม่มีความหวัง เพราะที่ผ่านมาทำงานมาตลอด แม้เกษียณก็ไม่อยากอยู่เฉยๆ 

ทางแก้ไข ต้องยึดหลักทางสายกลาง คนสูงอายุพอมีปมในใจ อยากจะทำอะไร มักจะลืม 2 ข้อ คือ 1.ทางสายกลาง 2.มีสติรู้ตัว 

แปลว่า เมื่อเริ่มเจ็บปวด เริ่มมีปัญหา ต้องหยุด ไม่ใช่ไปต่อ ทางสายกลางคือ ก่อนที่จะลงมือทำอะไร ควรต้องรู้จักตัวเองก่อน ยกตัวอย่าง ออกกำลังกายหนักๆ เมื่ออายุมากขึ้น เริ่มไม่ไหว ก็ต้องถอยลงมา ในจุดที่พอไหว เมื่อไหร่ที่เรารู้จักตัวเอง เราจะไม่ต้องเป็นเลยสักโรค 

การเตรียมพร้อมนโยบายสาธารณสุข เปลี่ยนจากรักษามาเน้นที่ป้องกัน 

นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช จ.นครราชสีมา ยังฉายภาพกว้างของระบบสาธารณสุขประเทศไทย มีการเตรียมพร้อมรับมือต่อสังคมผู้สูงอายุอย่างไร 

นพ.เจษฎ์ ระบุว่า อยากให้ทุกคนเปรียบตัวเองมีอายุเยอะแล้วเหมือนกับรถคลาสสิก มีความเท่ สมาร์ทของตัวเอง แต่รถคลาสสิกจะใช้งานดีไม่ดี อยู่ที่การทำนุบำรุง 

แต่ปัญหาของประเทศไทย คือ ข้อที่ 1 เรามีรถคลาสสิกเยอะ แต่ปัญหาอยู่ที่ช่างซ่อม หมอที่ดูแลเวชศาสร์ผู้สูงอายุ ทั่วประเทศไทย มีอยู่ไม่ถึง 300 คน ข้อที่ 2 ประเทศไทยไม่มีอู่ซ่อมที่เชี่ยวชาญดูแลรถคลาสสิกทั่วประเทศไทย โดยเฉพาะต่างจังหวัด ค่อนข้างยากในการเข้าถึง ข้อที่ 3 ทุนสำหรับคนสูงอายุ ประเทศไทยระดมทุนเกือบ 50 เปอร์เซนต์มาให้กับคนสูงอายุ

ทั้งหมดที่พูดมาในมุมมองของกระทรวงสาธารณสุข ที่อยากปรับและพัฒนาคือ เปลี่ยนจากเน้นที่การรักษา มาเป็น การป้องกัน ซึ่งเป็นเรียกที่สำคัญ ซึ่งนโยบาย Prevention มีในทุกกองทุน ทั้ง 30 บาท ประกันสังคม และระบบรักษาของราชการ เบิกที่กรมบัญชีกลาง การเข้าถึงระบบเป็นเรื่องที่สำคัญ ต้องประชาสัมพัน์ให้คนตระหนักรู้เกี่ยวกับการความสำคัญของการทำนุบำรุง หรือการป้องกัน 

นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช จ.นครราชสีมา

ในเรื่องนี้ นพ.จตุพล คงถาวรสกุล ยังเสริมข้อมูลการเตรียมพร้อมด้านข้อมูลสำหรับผู้สูงอายุในการดูแลสุขภาพได้อย่างน่าสนใจ 

นพ.จตุพล กล่าวว่า สิ่งที่ผมคิดอยากให้มีการปรับปรุงสำหรับกระทรวงสาธารณสุข คือ เรื่อง information overload หรือ ระเบิดข้อมูลข่าวสาร บนโซเซียลมีเดีย เราไม่สามารถกลั่นกรองได้ว่าอะไรคือข้อเท็จจริงหรือความเห็น จึงควรต้องมีการสื่อสารกับประชาชนให้รู้เท่าทัน ช่วยสกรีนสิ่งที่เป็นโฆษณาที่ไม่เป็นจริงออกไป ช่วยให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและเชื่อถือได้มากขึ้น  เพราะหากไม่มีการกลั่นกรองข้อมูลแล้ว เมื่อมีการหลงเชื่อทำตาม ก็อาจมีผลข้างเคียงกับสุขภาพตามมา

สร้างหลักประกัน เตรียมความพร้อมในระดับปัจเจก 

นอกจากภาครัฐ ที่จะเป็นกุญแจหลักในการเตรียมความพร้อมให้กับประชากรสูงวัยที่กำลังเพิ่มขึ้นแล้ว การเตรียมความพร้อมในระดับปัจเจกก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน เรียกสำคัญก็คือเตรียมความพร้อมวางแผนด้านการเงิน

คุณอุมาพันธุ์ เจริญยิ่ง รองกรรมการผู้จัดการ บมจ. เมืองไทยประกันชีวิต ชี้ว่า การชีวิตยืนยาวอย่างมีคุณภาพ คืออยู่อย่างมีรายได้ให้เพียงพอ ซึ่งประกันเป็นหนึ่งในแผนการเงินสำหรับผู้สูงอายุ ที่จะเป็นหลักประกันเมื่อมีความจำเป็นต้องใช้จ่ายค่ารักษาพยาบาลในตอนที่มีอายุเพิ่มมากขึ้น

คุณอุมาพันธุ์ เจริญยิ่ง รองกรรมการผู้จัดการ บมจ. เมืองไทยประกันชีวิต

ปัจจุบันการคุ้มครองสัดส่วนไปถึง 100 การพิจารณาประกันสุขภาพ ปัจจัยพื้นฐานที่ควรรู้คือ ต้องพิจารณาจากไลฟ์สไตล์ โรงพยาบาลที่ใช้ สวัสดิการที่มี ความเสี่ยงสุขภาพ ความสามารถในการจ่ายเบี้ย

เหล่านี้ล้วนเป็นข้อมูลที่ต้องรู้ก่อนการตัดสินใจเลือกประกัน ส่วนเทคนิคก็เปรียบเหมือนกับการเลือกกาแฟ ไซส์ เล็กกลางใหญ่ มีตั้งแต่ แยกค่ารักษา ร่วมจ่ายแบบ CopaymentฝDeductible ไปจนถึงเหมาจ่าย 

การวางแผนการดูแลสุขภาพที่มีหลักประกันให้ตัวเองเหมือนกับเป็นการวางแผนให้ลูกหลาน เป็นการบริหารความเสี่ยงสุขภาพในระยะยาว

สรุป

การเปลี่ยนผ่านสู่สังคมสูงวัยเป็นความท้าทายระดับชาติ แต่ผู้สูงอายุไม่ใช่ ภาระ แต่คือ "พลัง" ของประเทศที่มีประสบการณ์และความสามารถ การเตรียมตัวที่ดีทั้งด้านสุขภาพ การเงิน และจิตใจ รวมถึงการสนับสนุนจากภาครัฐที่เน้นการป้องกันและการสื่อสารข้อมูลที่ถูกต้อง จะช่วยให้ประเทศไทยรับมือกับสังคมสูงวัยได้อย่างมีประสิทธิภาพและสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับทุกคน