งดทัก! ขอพักใจ เทรนด์ใหม่ “Social Detox” ฮีลใจ คลายเครียด

ปัจจุบันโซเชียลมีเดียได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน เราใช้มันเป็นเหมือนอีกหนึ่งอวัยวะในการดำเนินชีวิต ทั้งการติดต่อ สื่อสาร หรือสร้างอัตลักษณ์ของตนเอง แต่บางครั้งผู้ใช้ก็อาจเริ่มรู้สึกเหนื่อยล้า ไม่สนุก หรืออยากลดการใช้งาน 

ซึ่งบทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจปัญหาสุขภาพจิตของคนยุคใหม่ ที่เป็นหนึ่งในสาเหตุให้หลายคนเลือกที่จะเลิกหรือลดการใช้ Social Media หรือที่เรามักคุ้นหูกันว่า “Social Detox” นั่นเอง โดย “อริษา เบ็ญอะดรัม” นักจิตวิทยาคลินิก Me Center 

ซึ่งสาเหตุเกิดจากหลายปัจจัยร่วมกัน เช่น คอนเทนต์ซ้ำ ๆ การเปลี่ยนแปลงของวัย ความเครียดทางสังคม และข้อมูลจำนวนมากที่ต้องรับรู้ในแต่ละวัน และภาวะที่สมองรับข้อมูลเกินขีดจำกัดนี้เรียกว่า Cognitive Load ซึ่งทำให้เกิดความอิ่มตัวทางอารมณ์และความเหนื่อยล้าทางใจ ส่งผลให้เกิดความเครียดสะสมโดยไม่รู้ตัว 

หรืออีกหนึ่งกลไกทางจิตวิทยาที่อธิบายปรากฏการณ์นี้คือ ทฤษฎีการเปรียบเทียบทางสังคม (Social Comparison Theory) อธิบายว่า มนุษย์มีแนวโน้มจะเปรียบเทียบตนเองกับผู้อื่นอยู่เสมอ เมื่อเห็นชีวิตคนอื่นดูดีกว่า ก็อาจเกิดความรู้สึกด้อยค่า ไม่พอใจในชีวิตตัวเอง และนั่นเป็นหนึ่งในเหตุผลสำคัญที่ทำให้หลายคนเริ่มรู้สึกไม่อยากอยู่บนโลกออนไลน์ 

ปรากฏการณ์ที่พบมากขึ้นคือ ผู้ใช้จำนวนหนึ่งเริ่มรู้สึกเหนื่อยล้า เบื่อหน่าย และเลือกที่จะ ลดการใช้งาน หยุดอัพเดท หรือแม้กระทั่งปิดบัญชีถาวร ซึ่งสะท้อนถึงความเปลี่ยนแปลงในพฤติกรรมการใช้สื่อ และความสัมพันธ์ระหว่าง สื่อ – จิตใจ – สุขภาวะ 

ผลของการใช้ Social Media อย่างต่อเนื่องและขาดสมดุล 

อาจนำไปสู่ผลเสียต่อสุขภาพจิตได้มากกว่าที่คิด เช่น 

-ความรู้สึกด้อยค่าในตนเอง (Low self-esteem) จากการเปรียบเทียบชีวิตกับคนอื่น 

-ความเครียดและความวิตกกังวล (Stress & Anxiety) จากการรับข้อมูลจำนวนมากเกินไปในแต่ละวัน เมื่อสมองรับข้อมูลเกินขีดจำกัด จะเกิดความล้าและประสิทธิภาพการคิดลดลง 

-ภาวะอารมณ์แปรปรวน (Mood fluctuation) เนื่องจากเนื้อหาบางประเภทกระตุ้นอารมณ์เชิงลบซ้ำ ๆ 

-ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมลดลง (Reduced social interaction) การใช้โซเชียลมากเกินไปอาจทำให้เวลาและพลังในการปฏิสัมพันธ์กับคนรอบตัวลดลง ส่งผลต่อความใกล้ชิดและความสัมพันธ์ส่วนตัว 

เมื่อสัญญาณเหล่านี้เกิดขึ้นซ้ำ ๆ ร่างกายและจิตใจจะเริ่มส่งสัญญาณเตือน เช่น นอนไม่หลับ ขาดสมาธิ หรือรู้สึกไม่อยากเปิดโทรศัพท์ สิ่งเหล่านี้คือจุดที่ควร “พัก” จากโซเชียลมีเดีย เพื่อฟื้นฟูสมดุลของจิตใจ และเรียกคืนพื้นที่สงบภายในกลับมาอีกครั้ง 

Social Media Detox หรือ Digital Detox คืออะไร?

คือการบำบัดภาวะเสพติดโซเชียลมีเดียที่ก่อให้เกิดความทุกข์ ด้วยการ “พาตัวเองออกห่างจากโลกออนไลน์” ชั่วคราว เพื่อพักใจ พักสมอง และเรียกคืนตัวตนกลับมาอีกครั้ง 

ประโยชน์ที่ได้จากการทำ Social Detox

1. มีเวลาทบทวนและเข้าใจตัวเองมากขึ้น 

2. ได้ลองทำสิ่งใหม่ๆ ที่ไม่เคยทำมาก่อน ฝึกสมาธิและความสงบใจ 

3. รู้สึกเป็นอิสระมากขึ้น จากความกดดันของโลกออนไลน์ 

4. มีความสัมพันธ์ที่ดีขึ้นกับคนใกล้ตัว เพราะมีเวลาให้กันมากขึ้น 

5. เกิดความรักและเห็นคุณค่าในตัวเองมากขึ้น 

วิธีปฏิบัติในการทำ Social Detox

1. ปิดโทรศัพท์มือถืออย่างต่ำ 1 วันเพื่อให้สมองได้พักจากการเสพสื่อ แต่หากจำเป็นต้องใช้โทรศัพท์เพื่อการทำงาน ให้ลองจำกัดการใช้สื่อ การเข้าถึง ความถี่ และระยะเวลา 

2. Log out จากแพลตฟอร์มต่างๆ ที่ใช้เป็นประจำ เช่น Facebook, X, Instagram อย่างต่ำ 1 วัน หรือกำหนดเวลาในการใช้บางแอพพลิเคชั่นที่จำเป็นต่อการทำงาน เช่น Line, Email 

3. หากยังเลิกเล่นโซเชียลไม่ได้ ให้ลองคัดเพื่อนในโซเชียลให้เหลือเฉพาะคนที่สนิทหรือมีความสัมพันธ์เชิงบวกจริงๆ แล้วหันมาเสพสื่อทางบวกมากขึ้น เพื่อให้ฟีดกลายเป็นพื้นที่ปลอดภัยที่ช่วยเติมพลัง สงบใจ และทำให้เราใช้โซเชียลอย่างมีความสุขมากขึ้น 

4. หากิจกรรมอื่นทำแทน เช่น อ่านหนังสือ ออกกำลังกาย ทำอาหาร หรือใช้เวลาอยู่กับธรรมชาติ 

5. ปรับมุมองในการใช้โซเชียลมีเดีย โดยตระหนักว่า คนในโลกโซเชียลมักจะเสนอแง่มุมดีๆ ของตัวเองซึ่งไม่ใช่ภาพสะท้อนทั้งหมดของชีวิต แต่จริงๆ แล้วไม่มีอะไรที่ดีเพียงด้านเดียวไม่ว่าคนหรือสิ่งต่าง ๆ 

“ในวันที่โลกออนไลน์อาจเต็มไปด้วยข้อมูลมากมายจนเรารู้สึกเหมือนถูกรบกวน บางครั้ง “การหายไป” ไม่ใช่การหนี แต่คือ “การพัก” เพื่อกลับมาฟังเสียงของตัวเองให้ชัดขึ้นอีกครั้ง” 

หากสนใจปรึกษาจิตแพทย์และนักจิตวิทยาคลินิก ติดต่อได้ที่ 

Me Center คริสตัล ดีไซน์ เซนเตอร์ (CDC) ชั้น 2 โทร 085-355-2255 

Me Center ศูนย์สมองและสุขภาพจิต ชั้น 8 โรงพยาบาลอินทรารัตน์ โทร 02-481-5555 ต่อ 8300 

Line Official: @mecenter (https://lin.ee/mCheDsu)