อุตสาหกรรมอวกาศก้าวหน้า แลกด้วยมลพิษมหาศาล ช่องว่างที่ไร้การควบคุม

อุตสาหกรรมด้านอวกาศเป็นทั้งโอกาสและความท้าทายสำหรับมนุษยชาติที่สามารถช่วยพัฒนา ยกระดับการสื่อสาร และการสำรวจทางวิทยาศาสตร์ รวมถึงภารกิจของรัฐ ไปสู่การแข่งขันเชิงพาณิชย์ระดับโลก แต่ขณะเดียวกันอุตสาหกรรมอวกาศก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในหลายด้านหากไร้การควบคุม โดยงานวิจัยจาก University College London ระบุว่า ในปี 2023 มีการปล่อยจรวดขึ้นสู่อวกาศถึง 223 ครั้ง และเพิ่มขึ้นในปี 2024 มีการปล่อยจรวดมากถึง 259 ครั้ง ใช้เชื้อเพลิงรวมกันมากกว่า 153,000 ตัน 

งานวิจัยยังระบุว่า การปล่อยฝูงดาวเทียม Mega Constellation หรือฝูงดาวเทียมสื่อสารจากหน่วยงานเอกชนอย่างเช่น Starlink, OneWeb และ Thousand Sails ล้วนเป็นตัวการปล่อยมลพิษและก๊าซคาร์บอนขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศเพิ่มขึ้นกว่าปกติถึง 3 เท่า แม้ว่าปริมาณก๊าซคาร์บอนจากการปล่อยจรวดจะน้อยกว่าภาคอุตสาหกรรมอื่นๆ แต่อนุภาคเหล่านี้กลับอยู่ในชั้นบรรยากาศได้นานกว่ามลพิษที่ถูกปล่อยจากภาคพื้นดิน และยังส่งผลกระทบต่อสภาพอากาศได้รุนแรงถึง 500 เท่า นอกจากนี้บางโครงการใช้เชื้อเพลิงจรวดชนิดแข็งสามารถปล่อยคลอรีนซึ่งมีผลทำลายชั้นโอโซนได้โดยตรงอีกด้วย

ย้อนกลับไปเมื่อปี 1960-2016 มีการส่งจรวดและดาวเทียมขึ้นสู่วงโคจรในอวกาศปีละ 100-200 ชิ้น แต่ปัจจุบันเพิ่มขึ้นเป็นหลักพันชิ้นต่อปี และที่สำคัญวัตถุเหล่านั้นมีอายุการใช้งานที่จำกัด เมื่อหมดอายุการใช้งานก็จะกลายเป็นขยะอวกาศลอยอยู่ในวงโคจรต่อไป บางส่วนอาจหลุดวงโคจรและตกลงสู่พื้นโลก ระหว่างที่วัตถุเหล่านั้นกลับเข้าสู่ชั้นบรรยากาศโลกจะถูกเผาไหม้ ชิ้นส่วนเกิดการย่อยสลายกลายเป็นอนุภาคโลหะขนาดจิ๋ว ก่อให้เกิดมลพิษเพิ่มขึ้นจากเดิม ทีมวิจัยจาก University College London บันทึกว่า ในปี 2024 มีวัตถุทั้งจากดาวเทียมและชิ้นส่วนจรวดถูกเผาไหม้และกลับสู่โลกมากถึง 2,539 ชิ้น 

ความรับผิดชอบในอวกาศยังคงเป็นช่องว่าง เนื่องจากไม่มีกรอบกฎหมายด้านสิ่งแวดล้อมในอวกาศอย่างขัดเจน นักวิทยาศาสตร์จำนวนหนึ่งได้เรียกร้องให้เกิดการควบคุมดูแลโดยใช้หลักการแบบ “ทะเลหลวง” คือ ประเทศที่ปล่อยวัตถุขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศต้องจัดการดูแลโดยถือว่าวัตถุชิ้นนั้นอยู่ในครอบครอง คล้ายกับการแก้ปัญหาการปล่อยมลพิษทางทะเลที่ทั่วโลกเคยประสบมา นอกจากนี้นักวิทยาศาสตร์ยังเสนอระเบียบสากลแบบใหม่ โดยเน้นไปที่การจำกัดการปล่อยมลพิษจากจรวดและเชื้อเพลิงบางประเภท มีการกำหนดมาตรฐานการออกแบบดาวเทียมให้สลายตัวอย่างปลอดภัยโดยไม่ก่อให้เกิดมลพิษ ก่อนที่อวกาศจะกลายเป็นแหล่งมลพิษในรูปแบบใหม่ที่ส่งผลกระทบต่อโลกและยากต่อการจัดการได้