ทำไม 'ยาทรามาดอล' ถึงถูกจัดเป็นยาควบคุมพิเศษ?

ยาทรามาดอล (Tramadol) ถูกจัดเป็น “ยาควบคุมพิเศษ” มีผล ม.ค. 2569

กระทรวงสาธารณสุขประกาศให้ ยาทรามาดอล (Tramadol) ตำรับยาเดี่ยวชนิดรับประทาน เป็นยาในบัญชียาควบคุมพิเศษอย่างเป็นทางการ หลังพบมีการนำไปใช้ในทางที่ผิดโดยเฉพาะในกลุ่มเยาวชน โดยประกาศฉบับนี้จะมีผลบังคับใช้ในอีก 180 วันหลังจากลงประกาศในราชกิจจานุเบกษา ซึ่งเท่ากับจะเริ่มมีผลตั้งแต่ช่วงกลางเดือนมกราคม 2569

ประกาศดังกล่าวมีชื่อว่า “ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาควบคุมพิเศษ (ฉบับที่ 57)” ออกตามพระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 และฉบับแก้ไขเพิ่มเติม โดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข นายสมศักดิ์ เทพสุทิน ได้ลงนามเมื่อวันที่ 16 มิถุนายน 2568 และเผยแพร่ในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม 2568

อ่านประกาศฉบับเต็ม  “ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาควบคุมพิเศษ (ฉบับที่ 57)”

ทำไมต้องควบคุม "ยาทรามาดอล"?

แม้ ยาทรามาดอล (Tramadol) จะเป็นยาแก้ปวดที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในการรักษาอาการปวดระดับปานกลางถึงรุนแรง แต่ฤทธิ์ของมันที่คล้ายมอร์ฟีนก็เป็นดาบสองคม ทรามาดอลจัดอยู่ในกลุ่มโอปิออยด์ ซึ่งออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง ส่งผลให้เมื่อใช้ต่อเนื่องนาน ๆ ผู้ป่วยอาจเกิดภาวะดื้อยา ต้องเพิ่มขนาดยา และมีความเสี่ยงต่อการเสพติดทั้งทางร่างกายและจิตใจ ยิ่งไปกว่านั้น หากหยุดยาโดยไม่อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ อาจเกิดอาการถอนยา เช่น คลื่นไส้ เหงื่อแตก นอนไม่หลับ หรือแม้กระทั่งภาวะซึมเศร้า

ความจำเป็นในการควบคุมยาทรามาดอลยิ่งเร่งด่วนขึ้น เมื่อพบแนวโน้มการใช้ผิดวัตถุประสงค์ในกลุ่มเด็กและเยาวชน บางรายนำแคปซูลสีเขียวเหลืองนี้ไปใช้ร่วมกับเครื่องดื่มหรือสารอื่นเพื่อหวังผลในทางมึนเมา ทั้งที่ยานี้ในทางการแพทย์มีขนาดรับประทานจำกัดไม่เกิน 400 มิลลิกรัมต่อวัน หากใช้เกินกว่า 500 มิลลิกรัม หรือประมาณ 10 แคปซูลขึ้นไป อาจทำให้เกิดอาการรุนแรง เช่น ชัก กล้ามเนื้อสลาย ลิ่มเลือดในหลอดเลือด หรือไตวายเฉียบพลัน ซึ่งเสี่ยงถึงชีวิต

อีกหนึ่งปัจจัยสำคัญคือความง่ายในการเข้าถึงยา โดยเฉพาะในพื้นที่ที่การควบคุมยังไม่เข้มงวด ผู้ที่ต้องการสามารถซื้อยาทรามาดอลจากร้านขายยา หรือสั่งทางออนไลน์ได้โดยไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ ด้วยเหตุนี้ กระทรวงสาธารณสุขจึงตัดสินใจยกระดับ “ทรามาดอลสูตรยาเดี่ยวชนิดรับประทาน” ให้เป็น ยาควบคุมพิเศษ ซึ่งหมายความว่าหลังมีผลบังคับใช้แล้ว จะสามารถจ่ายยาได้เฉพาะในสถานพยาบาลเท่านั้น เพื่อลดความเสี่ยงจากการนำไปใช้ในทางที่ผิด และคุ้มครองกลุ่มเปราะบางอย่างเยาวชนจากภัยยาเสพติดในรูปแบบใหม่

ผลกระทบของการปรับสถานะยา

การปรับสถานะให้ “ยาทรามาดอล” เป็นยาควบคุมพิเศษนั้น มีผลเฉพาะตำรับยาเดี่ยวชนิดรับประทานเท่านั้น ซึ่งหมายความว่า ต่อจากนี้ไป ร้านขายยาทั่วไปจะไม่สามารถจำหน่ายยาชนิดนี้ได้อีกต่อไป ผู้ป่วยที่จำเป็นต้องใช้ยานี้จะต้องได้รับจากสถานพยาบาลที่มีแพทย์กำกับเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม ยาสูตรผสม เช่น ทรามาดอลร่วมกับพาราเซตามอล ยังสามารถให้บริการผ่านเภสัชกรในร้านยาได้ต่อไป โดยต้องอยู่ภายใต้การประเมินของผู้ประกอบวิชาชีพ

การตัดสินใจครั้งนี้ผ่านความเห็นชอบของคณะกรรมการยา ซึ่งประกอบด้วยผู้ทรงคุณวุฒิจากหลายสาขา ทั้งด้านการแพทย์ เภสัชกรรม และนโยบายสาธารณสุข โดยพิจารณาจากทั้งหลักฐานทางการแพทย์ สถิติการใช้ผิดวัตถุประสงค์ และรายงานปัญหาที่เกิดขึ้นในกลุ่มเยาวชนทั่วประเทศ

กระทรวงสาธารณสุขยืนยันว่า การควบคุมนี้เป็นไปเพื่อความปลอดภัยของประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง และจะมีการติดตามประเมินผลการบังคับใช้กฎหมายอย่างใกล้ชิดหลังจากมีผลบังคับใช้