แร่แรร์เอิร์ท-ข้อตกลงการค้า ไทยตกลงอะไรบ้างกับสหรัฐฯ ในการประชุมอาเซียน

เมื่อวานนี้ (26 ตุลาคม 2568) นอกจากภาพประวัติศาสตร์ ที่ผู้นำไทย-กัมพูชา-มาเลเซีย และโดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ได้ลงนามสันติภาพ ยุติความขัดแย้งไทย-กัมพูชาร่วมกันแล้ว สหรัฐฯ ยังได้พูดคุยกับชาติอาเซียนถึงความร่วมมือต่าง ไม่ว่าจะเรื่องของเศรษฐกิจ ข้อตกลงการค้า และภาษี ไปถึงเรื่องสำคัญอย่างแร่เอิร์ทด้วย 

ข้อตกลงการค้าต่างตอบแทน ไทย-สหรัฐฯ เป็นอย่างไร ?

หลังรัฐบาลไทย เจรจาภาษีกับสหรัฐฯ ไปแล้ว ในการตกลงล่าสุด สหรัฐฯ จะคงอัตราเพดานภาษีสำหรับไทย ไว้ที่  19% แต่การจัดเก็บภาษีกับสินค้าบางรายการจะถูกปรับลดลงเหลือ 0%

ในขณะที่ไทย จะกำจัดอุปสรรคทางภาษีกับผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม อาหารและสินค้าเกษตรของสหรัฐฯ อย่างเต็มรูปแบบ

นอกจากนี้ ไทยมุ่งมั่นที่จะแก้ไขอุปสรรคที่ไม่ใช่ภาษี (Non-Tariff Barriers) ที่สำคัญหลายประการ เช่น การยอมรับมาตรฐานยานยนต์และความปลอดภัยของสหรัฐฯ, การยอมรับใบรับรองจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (FDA) ของสหรัฐฯ สำหรับเครื่องมือแพทย์และยา เป็นต้น

รวมถึงยังมีข้อผูกพันที่ชัดเจนในประเด็นทางสังคมและกฎหมายที่สำคัญ คือการยกระดับมาตรฐานและกฎระเบียบ ที่ไทยให้คำมั่นว่าจะปรับปรุงกฎหมายและแนวปฏิบัติให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากลใน 3 ด้านที่สำคัญ ได้แก่ สิทธิแรงงาน, สิ่งแวดล้อม โดยจะออกมาตรการต่อต้านการค้าไม้ผิดกฎหมายและการประมงที่ผิดกฎหมาย (IUU Fishing)  และการยอมรับพร้อมปฏิบัติตามข้อตกลงขององค์การการค้าโลก (WTO) ว่าด้วยการอุดหนุนการประมงอย่างเต็มที่ และ ทรัพย์สินทางปัญญา  

นอกจากนี้ ทั้งสองประเทศยังรับทราบข้อตกลงทางการค้าที่กําลังจะเกิดขึ้นระหว่างบริษัทสหรัฐฯ และไทยในภาคเกษตรกรรม พลังงาน และการบิน ซึ่งไทยจะซื้อผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร รวมถึงข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ กากถั่วเหลือง และธัญพืชกลั่นแห้งที่มีสารที่ละลายน้ําได้ โดยมีมูลค่าประมาณ 2.6 พันล้านดอลลาร์ต่อปี

ซื้อผลิตภัณฑ์พลังงาน รวมถึงก๊าซธรรมชาติเหลว น้ํามันดิบ และอีเทน โดยมีมูลค่าประมาณ 5.4 พันล้านดอลลาร์ต่อปี และการจัดซื้อเครื่องบินสหรัฐ 80 ลํา รวมเป็นเงิน 18.8 พันล้านดอลลาร์รวมอยู่ด้วย 

ซึ่งนางศุภจี สุธรรมพันธุ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ เปิดเผยว่า การเจรจาเป็นไปเพื่อให้ประเทศไทยและทุกภาคส่วนได้รับประโยชน์สูงสุด และรัฐบาลให้ความสำคัญกับการเจรจาการค้ากับสหรัฐฯ เป็นลำดับต้น เนื่องจากตลาดสหรัฐฯ เป็นตลาดส่งออกอันดับหนึ่งของไทยและมีบทบาทสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ

แร่เอิร์ท เมื่อแร่หายากมาอยู่ในการลงนามด้วย

นอกจากเรื่องการค้า และสันติภาพแล้ว ไทยยังได้ลงนาม MOU กับสหรัฐฯ อีกฉบับ คือ Memorandum of Understanding Between The Government of United States of America and The Government of The Kingdom of Thailand Concerning Cooperation to Diversity Global Critical Minerals Supply Chains and Promote Investment หรือบันทึกความเข้าใจ ระหว่าง รัฐบาลสหรัฐอเมริกา กับ รัฐบาลแห่งราชอาณาจักรไทย เรื่อง ความร่วมมือในการกระจายห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญของโลกและส่งเสริมการลงทุน ซึ่งอาจเรียกง่ายๆ ว่าเป็นเรื่องเกี่ยวกับแร่แรร์เอิร์ท 

ใน MOU นี้ มีใจความสำคัญคือการที่ทั้งสองประเทศจะร่วมมือกันเสริมสร้างการบริหารจัดการภาคทรัพยากรแร่ธาตุสำคัญ critical minerals โดยสหรัฐฯ จะช่วยไทยค้นหาพื้นที่ขุดเจาะและผลิตแร่ธาตุจำเป็น ให้ความช่วยเหลือด้านทางเทคนิค ด้านบุคคล โดยมีข้อแม้สำคัญว่าไทยจะให้โอกาสสหรัฐเป็น ‘เจ้าแรก’ ที่จะเข้าถึงแร่ธาตุจำเป็นเหล่านี้ 

โดยสีหศักดิ์ พวงเกตุแก้ว รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศระบุว่า MOU นี้ ไม่มีข้อผูกมัดทางกฎหมายใดๆ โดยไทยจะได้ประโยชน์คือ การเข้าไปอยู่ในซัพพลายเชนเซมิคอนดักเตอร์ระดับโลก และไทยกับสหรัฐฯ จะได้แลกเปลี่ยนข้อมูล ซึ่งไทยจะได้องค์ความรู้และการถ่ายทอดเทคโนโลยีในเรื่องแร่ธาตุสำคัญจากสหรัฐฯ ด้วย นอกจากนี้บันทึกความเข้าใจดังกล่าวจะช่วยส่งเสริมให้เกิดการลงทุนในไทยด้วย

แต่ถึงอย่างนั้น หลังรายละเอียดของ MOU ถูกเผยแพร่ออกมา ต่างก็มีเสียงที่พูดถึงประโยชน์ และความกังวลของไทยหลังจากนี้ ธารา บัวคำศรี ผู้เชี่ยวชาญสิ่งแวดล้อม Climate Connector มองว่าแม้ MOU นี้จะดูดี แต่ก็มีนัยยะที่ใช้ไทยเป็นทางผ่านแร่หายากจากห่วงโซ่อุปทาน critical minerals ที่มีจีนครอบงำอยู่มากกว่า 90% ของทั้งหมด ทั้งยังไม่มีการพูดถึงหายนะทางนิเวศและผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อชีวิตผู้คน

เช่นเดียวกับ วีระพงษ์ ประภา รองหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ที่ก็แสดงความเห็นเช่นกันว่า อาจเป็นโอกาสให้ไทยเร่งพัฒนาอุตสาหกรรมแร่ แต่ก็มีเรื่องน่ากังวลในเรื่องความโปร่งใสในการมีส่วนร่วม, การถ่วงดุลกับจีน ที่ถือครองแร่แรร์เอิร์ทมากที่สุดในโลก และผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม 

ซึ่งที่ผ่านมา ไทยเองก็ประสบปัญหาสิ่งแวดล้อม การปนเปื้อนของแม่น้ำกก จากเหมืองแร่แรร์เอิร์ธ ที่มีต้นทางจากเมียนมามาแล้ว จึงหากมีการขุดแร่ในไทยมากขึ้นนั้น สิ่งแวดล้อมก็เป็นเรื่องจำเป็นที่ต้องตระหนักควบคู่ไปด้วย