พ่อยิ้มเพื่อลูกบนสวรรค์ สิบปีหลังมหันตภัยสึนามิญี่ปุ่น ยังแอบร้องไห้
พ่อยิ้มเพื่อลูกบนสวรรค์ - เซาท์ ไชน่า มอร์นิง โพสต์ รายงานรำลึกเหตุการณ์มหาวิปโยคของญี่ปุ่น ครบ 10 ปี เมื่อวันที่ 11 มี.ค. ที่หลายคนยังคงชอกช้ำใจแต่ก็พยายามต่อสู้เพื่อมีชีวิตอยู่ต่อไป ทั้งร่วมกันฟื้นฟูเมือง รวมถึงช่วยเหลือทั้งคนและสัตว์ที่ได้รับผลกระทบ ถูกทอดทิ้งจาก "มหันตภัยซ้อนสาม" ในครั้งนั้น
สามหายภัยในคราวเดียว หรือ triple disasters เริ่มบริเวณแนวชายฝั่งทางตอนเหนือของญี่ปุ่น วันนั้นตรงกับวันศุกร์ ชาวญี่ปุ่นกำลังเฝ้ารอคอยวันหยุดสุดสัปดห์ พนักงานมองนาฬิกาพลางนับเวลาถอยหลังเวลาเลิกงาน ขณะที่เข็มนาฬิกาเดินมาถึง 14.46 น. ขณะโรงเรียนใกล้จะเลิก ผืนดินเริ่มสั่นไหว
แผ่นดินไหวความรุนแรงขนาด 9.0 และ 9.1 เมื่อวันที่ 11 มี.ค. 2554 มีพลังทำลายล้างมหาศาลจนแกนของโลกเคลื่อนตัวและยกเกาะหลักทางตะวันออกของญี่ปุ่นสูงขึ้น 4 เมตร
สึนามิหรือคลื่นยักษ์ถาโถมกลืนทุกสิ่งทุกอย่างลึกเข้าไปในแผ่นดิน 10 กิโลเมตร คร่าชีวิตประชาชนกว่า 18,000 ราย กำแพงน้ำความสูง 40 เมตรทำลายเมืองทั้งเมือง เตาปฏิกรณ์นิวเคลียร์ 3 เตาในโรงไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์เกิดการรั่วไหล
ผ่านมา 10 ปี ชุมชนต่างๆ ริมชายฝั่งตลอดระยะทาง 300 กิโลเมตรยังคงถูกทิ้งร้างเพราะภัยพิบัติครั้งนั้น
A combination photo shows a tsunami-hit area (top) taken from a helicopter on March 11, 2011 in Natori in Miyagi Prefecture, northeastern Japan and the same area pictured from the helicopter on February 14, 2021. Kyodo/via REUTERS
พ่อยิ้มเพื่อลูกบนสวรรค์
หมู่บ้านคามายะ ใกล้กับแม่น้ำคิตาคามิ เป็นที่ตั้งของโรงเรียนประถมโอกาวะ ในวันที่เกิดแผ่นดินไหวและสึนามิ เด็กนักเรียน 74 คนและครู 10 คนเสียชีวิต ขณะที่พ่อแม่ผู้ปกครองและชาวบ้านมุ่งหน้าไปโรงเรียนที่เปิดเป็นศูนย์พักพิงชั่วคราว
ซากปรักหักพังของโรงเรียนกลายเป็นอนุสรณ์รำลึกถึงเหยื่อสึนามิ ผู้ที่ต้องจากไปคนหนึ่ง คือ ด.ญ.โคฮารุ อายุ 12 ปี บุตรสาวของคุณครู ชินิชิโร ฮิราซึกะ
FILE PHOTO: A wave approaches Miyako City from the Heigawa estuary in Iwate Prefecture after the 8.9 magnitude earthquake struck the area March 11, 2011. Mainichi Shimbun/via REUTERS
ชินิชิโรย้อนความหลังอันขมขื่นว่าตอนนั้น กำลังสอนหนังสือที่โรงเรียนมัธยมต้นแห่งหนึ่งใกล้เมืองอิชิโนมากิ หลังเกิดเหตุโรงเรียนเปลี่ยนมาเป็นศูนย์อพยพโดยมีผู้ประสบภัยประมาณ 2,500 คนอยู่รวมกัน ไม่มีโทรทัศน์ ไม่มีโทรศัพท์และถนนถูกตัดขาด
ชินิชิโรกลับไปที่หมู่บ้านคามายะหลังจากเกิดเหตุร้าย 4 วันและเห็นศพเด็กๆ วางเรียงราย หลังจากกู้ศพมาได้จากกองโคลนและซากปรักหักพัง
Children walk among the candles during the 10th anniversary of the 2011 earthquake and tsunami that killed thousands and triggered the worst nuclear accident since Chernobyl in Futaba, Fukushima prefecture, Japan, March 11, 2021. REUTERS/Kim Kyung-Hoon
ด้านนาโอมิ ภรรยาของฮิราซึกะเป็นครูเช่นกัน ยอมลาออกจากโรงเรียนและขอใบอนุญาตใช้เครื่องจักรกลหนักเพื่อค้นหาศพลูกสาวซึ่งพบร่างไร้ลมหายใจในอีก 5 เดือนถัดมาในอ่าว ห่างจากโรงเรียน 4 กิโลเมตร
ชินิชิโรยังคงสอนหนังสือต่อไปและต้องรวบรวมความกล้าหาญยิ้มให้ลูกๆ อีก 2 คน
Namie Sousei Elementary School students take part in a moment of silence at 2:46 p.m. (0546 GMT), the time when the magnitude 9.0 earthquake struck off Japan's coast in 2011, to mark the 10th anniversary of the earthquake and tsunami that killed thousands and triggered the worst nuclear accident since Chernobyl, in Namie, Fukushima prefecture, Japan, March 11, 2021. REUTERS/Kim Kyung-Hoon
ชินิชิโรกล่าวว่า “ในฐานะครู ผมยิ้มให้กับนักเรียนแล้วแอบไปร้องไห้ในรถระหว่างทางกลับบ้าน และเมื่อกลับถึงบ้านก็ยิ้มให้ภรรยาและลูกๆ อีกครั้ง”
ชินิชิโรเขียนหนังสือภาพขึ้นมาเล่มหนึ่งสำหรับเด็กเล็ก ชื่อว่า “ Kimi wa 3.11 o Shiteimasuka?” หรือ “หนูรู้จัก 11 มี.ค.ไหม” ซึ่งวางแผงเมื่อเดือน ก.พ. ปีนี้ หนังสือเล่มนี้ต้องการสื่อให้ผู้อ่านคำนึงถึงคุณค่าของชีวิตและข้ามอุปสรรคขวากหนามต่างๆ ไปได้
หนังสือ “ Kimi wa 3.11 o Shiteimasuka?” หรือ “หนูรู้จัก 11 มี.ค.ไหม”
ชินิชิโรกล่าวว่าอยากให้ดวงวิญญาณของลูกสาวอยู่ในสรวงสวรรค์และมองเห็นว่าตนดำเนินชีวิตอย่างไร
ขณะที่หมู่บ้านอิตาเตะ ห่างออกไปทางใต้กว่า 100 กิโลเมตรและอยู่ในแผ่นดินจะไม่ได้รับผลกระทบจากสึนามิ แต่ต้องรับผลพวงจากแผ่นดินไหวและสึนามิเพราะกัมมันตรังสีรั่วไหลจากโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ฟุกุชิมะ ไดอิชิที่รั่วไหลหลังจากน้ำท่วมระบบหล่อเย็น
People pray with lanterns to mark the 10-year anniversary of the disaster that killed thousands and set off a nuclear crisis, in Yamada, Iwate Prefecture, Japan in this picture taken by Kyodo on March 11, 2021.
หมู่บ้านที่เปลี่ยนไป
ทัตสึโอะ ฮาราดะ อายุ 80 ปี อาศัยอยู่ที่หมู่บ้านแห่งนี้มาตลอดชีวิต จนกระทั่งถูกคำสั่งให้อพยพพร้อมๆ กับชาวบ้านอีก 5,300 คน
หลังจาก 9 ปีผ่านไป ทัตสึโอะหวนกลับมาที่หมู่บ้านอิตาเตะอีกครั้งเมื่อเดือน เม.ย. ปีที่แล้ว พบชาวบ้านเก่าๆ ที่นี่เพียง 1,500 คน หลายคนเป็นผู้สูงอายุทำให้คิดว่าจิตใจของคนหนุ่มสาวเปลี่ยนไปแล้วจนไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับคนรุ่นถัดไป
ขณะที่คนในหมู่บ้านเหลือน้อย สัตว์ป่ากลับเพิ่มจำนวนขึ้น ก่อนหน้าเหตุวันวิปโยค ไม่เคยมีหมูป่าหรือลิง แต่ตอนนี้ มีฝูงลิงประมาณ 40-50 ตัวเพ่นพ่านไปทั่วและไม่กลัวคนหรือรถยนต์ ทำเหมือนกับคนไปรุกรานถิ่นของพวกมัน
Japan's Emperor Naruhito and Empress Masako bow in front of the altar for the victims of the March 11 earthquake and tsunami, in Tokyo, Japan March 11, 2021. Behrouz Mehri/Pool via REUTERS
ชวนหนุ่มสาวฟื้นฟูบ้านเกิด
ด้าน นานะ มัตสึโมโตะ อายุ 28 ปี กลับบ้านเกิดที่หมู่บ้านอิตาเตะในเมืองฟูกูชิมะเมื่อ 3 ปีก่อน หลังจากเรียนจบที่กรุงโตเกียวและพยายามชักชวนหนุ่มสาวให้กลับหมู่บ้านเช่นกัน
โดยยุติโครงการกับหน่วยงานท้องถิ่นเพื่อฟื้นฟูหมู่บ้าน หันมาเปิดบริษัทเองเพื่อทำงานสานต่อความฝันที่ต้องการให้อาคารที่ถูกทิ้งร้างตั้งแต่เกิดภัยพิบัติกลับมาใช้ประโยชน์เป็นบ้านพักที่อาศัยร่วมกันและเป็นพื้นที่สำหรับศิลปินและสตาร์ทอัพ
Yuya Hatakeyama, a Tomioka town official, walks by a temporary storage location for bags of dirt with possible radioactive waste in a "difficult-to-return" zone in Tomioka town, Fukushima prefecture. (AP Photo/Hiro Komae)
หมู่บ้านอิตาเตะได้รับผลประโยชน์จากโครงการฟื้นฟูต่างๆ ของรัฐบาลโดยองค์กรท้องถิ่นได้รับเงินสนับสนุนการศึกษาของนักเรียน ตั้งแต่ค่าเล่าเรียน ค่าอาหารกลางวัน ค่าทัศนศึกษาและชุดนักเรียน
แต่คนส่วนใหญ่ยังกลัวรังสีและไม่กล้ากลับหมู่บ้านทำให้ไม่ค่อยมีคนใหม่กลับไปมากนัก แต่มัตสึโมโตะไม่กังวลเพราะคิดว่าปลอดภัยที่จะอาศัยที่นี่ หลังจากค้นคว้าวิจัยและหารือกับนักวิทยาศาสตร์หลายคน แต่ทุกคนก็มีสิทธิตัดสินใจเอง
FILE - In this April 7, 2011, file photo, dogs wander around a town of Minami Soma, inside the deserted evacuation zone established for the 20 kilometer radius around the Fukushima Daiichi nuclear power plant in northeastern Japan. (AP Photo/Hiro Komae, File)
หลังเกิดเหตุโศกนาฏกรรม ประชาชนประมาณ 165,000 คนละทิ้งบ้านเรือนตามคำสั่งอพยพหรือสมัครใจไปอยู่ที่อื่น
ปัจจุบัน หลายพื้นที่ได้รับการประกาศว่าปลอดภัยแล้วและมีโครงการจูงใจให้กลับมา แต่หลายคนยังไม่เต็มใจและคนที่ต้องปฏิบัติตามคำสั่งอพยพเหลือเพียงร้อยละ 2 เท่านั้น
Paper lanterns are lit for the victims of the March 11, 2011 earthquake and tsunami disaster that killed thousands and triggered the worst nuclear accident since Chernobyl, in Tokyo, Japan, March 11, 2021, to mark the10th anniversary of the disaster. REUTERS/Issei Kato T
ด้านทางการระบุว่าผู้อพยพมีประมาณ 35,700 คน แต่ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่าน่าจะมากกว่านั้น 2 เท่า และยังไม่กำหนดยกเลิกคำสั่งอพยพซึ่งคาดว่าอาจจะยกเลิกคำสั่งได้เร็วที่สุดภายในปี 2584 หรืออีก 20 ปีข้างหน้า
มหันตภัยถล่มภูมิภาคโทโฮคุเมื่อ 10 ปีที่แล้ว ไม่เคยเกิดขึ้นในญี่ปุ่นมาก่อนและต้องอาศัยความพยายามอย่างหนักเพื่อฟื้นฟูให้กลับมาเป็นเหมือนเดิมก่อนเกิดเหตุร้าย
จนถึงทุกวันนี้ รัฐบาลทุ่มงบประมาณฟื้นฟูไปแล้วกว่า 280,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือประมาณ 8,400,000 ล้านบาท
An abandoned restaurant stands surrounded by weeds in the exclusion zone in Tomioka town, Fukushima prefecture, northeastern Japan, Saturday, Feb. 27, 2021. (AP Photo/Hiro Komae)
อย่างไรก็ตาม คัตสุไอ ฮิราซาวะ รัฐมนตรีกระทรวงฟื้นฟู มองว่า เงินลงทุนเทลงไปที่การก่อสร้างอาคารใหม่ๆ แต่กลับจ่ายเงินน้อยนิดในการฟื้นคืนชีวิต เช่น การให้บริการปรึกษาด้านสุขภาพจิตสำหรับผู้ที่บอบช้ำทางจิตใจ
////