รู้จัก ภาวะเซลล์หลอดเลือดซอมบี้ หลังโควิด

ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช เป็นแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบประสาทและประสาท เจ้าของเพจสาระสมองกับ อจ.หมอสุรัตน์ ได้ออกมาให้ความรู้เกี่ยวกับภาวะที่เกิดขึ้นกับหลอดเลือดหลังหายจากโควิด โดยกล่าวว่า หลังเป็นโควิด คุณจะมีภาวะเซลล์หลอดเลือดซอมบี้ 

เคสคนไข้

คือ เอางี้ คนไข้ ร่างกาย ผ่านสมรภูมิโควิดมา จะติดกี่ครั้งก็แล้วแต่ แต่อาการหลังโควิด มันไม่ปกติ 

คนไข้ชายคนนึง มีปัญหา เหนื่อยง่ายขึ้น ติดตามไป หลอดเลือดหัวใจตีบ เกิดหลังโควิด บังเอิญ หรือ เป็นจริง ? 

อีกคน สมอง brain fog หัวไม่โล่งไปเลย โลกที่เคยสดใส กลับกลายเป็นหมอกควันหลังหายโควิด  เป็นจริงหรือคิดไปเอง ?

สาวอีกคน หลังโควิด ปวดเนื้อตัวเรื้อรัง อ่อนเพลียง่าย ทั้งที่ก่อนนี้ เป็นนักปีนเขา มันคือเหตุจริงหรือเปล่า

น่าสนใจ ตอนนี้ มีการค้นพบว่า หลังติดโควิด หลอดเลือดจากทำงานผิดปกติ ครึ่งผีครึ่งคน ทำงานได้บ้างไม่ได้บ้าง เรียกว่า เซลล์ซอมบี้ ที่หลอดเลือด

กลไกของความผิดปกติของหลอดเลือด (Endothelial Dysfunction) ในกลุ่มอาการหลังติดเชื้อไวรัส (Post-Viral Syndromes)

งานวิจัยเกี่ยวกับหลอดเลือด

งานวิจัยล่าสุดชี้ให้เห็นว่าความผิดปกติของเซลล์บุผนังหลอดเลือด (endothelial cells) อาจเป็นกลไกหลักที่อยู่เบื้องหลังอาการเรื้อรังหลังกาติดเชื้อไวรัส โดยเฉพาะในภาวะ Long COVID ทฤษฎีใหม่ระบุว่าเซลล์หลอดเลือดที่กลายสภาพเป็น “เซลล์ซอมบี้” (Zombie Endothelial Cells) ก่อให้เกิดความผิดปกติทั้งระบบหลอดเลือดและภูมิคุ้มกันอย่างต่อเนื่อง

เซลล์ซอมบี้ในหลอดเลือด (Zombie Endothelial Cells)

หลังการติดเชื้อไวรัส เช่น SARS-CoV-2 เซลล์บุผนังหลอดเลือดบางส่วนจะไม่ตาย แต่กลับอยู่ในสภาพ “แก่” หรือ senescent ทำหน้าที่ผิดปกติ ส่งผลให้

• เกิดลิ่มเลือดขนาดเล็ก (microclots) ผิดปกติ
• ดึงดูดเซลล์ภูมิคุ้มกันเข้ามาและกระตุ้นผิดทิศทาง จนนำไปสู่การอักเสบเรื้อรัง

ทำให้ผนังหลอดเลือดรั่ว (เพิ่ม permeability) เกิดอาการทั่วร่างกาย ได้แก่ 

• มีลิ่มเลือดขนาดเล็ก (Microclots)

พบว่าผู้ป่วย Long COVID มีลิ่มเลือดเล็กผิดปกติ ที่ย่อยสลายได้ยาก ขัดขวางการลำเลียงออกซิเจนและสารอาหารไปยังเนื้อเยื่อ สัมพันธ์กับอาการเหนื่อยล้า สมองล้า และปวดกล้ามเนื้อ

• การไหลเวียนของเลือดในระดับจุลภาคผิดปกติ (Microcirculatory Dysfunction)

งานวิจัยเชิงปริมาณพบว่า ความหนาแน่นของหลอดเลือดขนาดเล็กและการไหลเวียนลดลงในเนื้อเยื่อหลังติดเชื้อ ซึ่งอาจอธิบายอาการต่าง ๆ เช่น สมองเสื่อมเล็กน้อย ความวิตกกังวล ปัญหาลำไส้ และการหายใจผิดปกติ

• ปฏิกิริยาระหว่างระบบภูมิคุ้มกันกับหลอดเลือด (Immune-Inflammatory Crosstalk)

เซลล์ซอมบี้ในหลอดเลือดหลั่งสารที่คงสภาพการอักเสบระดับต่ำแบบเรื้อรัง และกระตุ้นการทำงานของภูมิคุ้มกันผิดปกติอย่างต่อเนื่อง

• การรบกวนของแกนลำไส้-สมอง (Gut-Brain Axis Disruption)

ผนังหลอดเลือดที่รั่วทำให้สารพิษจากลำไส้เข้าสู่กระแสเลือดได้มากขึ้น ก่อให้เกิดอาการทางสมอง เช่น สมองล้า และปัญหาทางลำไส้ ระบบประสาทอักเสบ และอาจส่งผลต่อเส้นประสาทเวกัสที่ทำหน้าที่พักผ่อน

• การเปลี่ยนแปลงเชิงกลและระดับเซลล์เม็ดเลือด

พบว่ามีการเปลี่ยนแปลงลักษณะของเม็ดเลือดแดงและขาว เช่น ขนาดหรือความแข็ง ส่งผลต่อการไหลเวียนในระดับจุลภาค และการส่งออกซิเจนในระยะยาว

กลไก “เซลล์หลอดเลือดซอมบี้” อธิบายได้ถึงอาการที่หลากหลาย เช่น อ่อนเพลีย วิงเวียน ปวดท้อง ปัญหาสมอง ซึ่งพบได้ทั้งใน Long COVID และกลุ่มอาการหลังติดเชื้อไวรัสอื่น ๆ