สถาบันพระมหากษัตริย์ของสเปนสะเทือน จากคดีบัญชีลับของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ในสวิตเซอร์แลนด์

สถาบันพระมหากษัตริย์ของสเปนสะเทือน จากคดีบัญชีลับของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ในสวิตเซอร์แลนด์ - BBCไทย

พระเกียรติภูมิของอดีตกษัตริย์สเปนต้องแปดเปื้อนเมื่อเรื่องอื้อฉาวเกี่ยวกับธุรกรรมทางการเงินอันน่าสงสัยและบันทึกบทสนทนาของอดีตคนรักของพระองค์ กลายเป็นข่าวหน้า 1 ของหนังสือพิมพ์ในประเทศ

ข้อกล่าวหาที่สร้างความตกตะลึงหลายข้อเกี่ยวกับการทุจริตและการฟอกเงินที่มีต่ออดีตสมเด็จพระราชาธิบดี ฮวน คาร์ลอสที่ 1 แห่งสเปน กำลังนำความไม่แน่นอนมาสู่อนาคตของสถาบันพระมหากษัตริย์ ภายใต้สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลิเปที่ 6 แห่งสเปน พระราชโอรสของพระองค์

พระเกียรติภูมิในอดีตของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส คือ ทรงนำพาสเปนออกจากยุคเผด็จการเข้าสู่ยุคประชาธิปไตย หลังการเสียชีวิตของนายพลฟรานซิสโก ฟรังโก ในปี 1975 แต่ธุรกรรมทางการเงินส่วนพระองค์ของอดีตกษัตริย์พระชนมายุ 82 พรรษา ทำให้มีการไต่สวนในชั้นศาลในสวิตเซอร์แลนด์และสเปน

ทำไมกษัตริย์องค์ปัจจุบันติดร่างแหไปด้วย

หลังจากกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงสละราชสมบัติในช่วงที่มีข่าวลือต่าง ๆ เกี่ยวกับเรื่องอื้อฉาวในชีวิตส่วนพระองค์เมื่อปี 2014 สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเป ได้ทรงตัดเงินปีของสมเด็จพระราชบิดาลงจำนวนมาก ในขณะที่การยอมรับของประชาชน ต่อสถาบันชั้นสูงแห่งนี้ไม่สูงนัก

ทว่าสมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเปเอง ก็ถูกพาดพิงว่าใช้ชีวิตอย่างหรูหราจากเงินที่อยู่ในต่างประเทศของพระบรมราชชนกหลายล้านดอลลาร์ ทำให้มีการเรียกร้องให้ปฏิรูปสถาบันพระมหากษัตริย์ให้มีกลไกตรวจสอบที่เข้มแข็งขึ้น

แกะรอยเงินราชวงศ์

หลังมีรายงานในสื่อมวลชนเกี่ยวกับทรัพย์สินที่ปกปิดไว้ของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ในปี 2018 อัยการสวิตเซอร์แลนด์ได้เปิดการสอบสวน สอบปากคำบุคคลแวดล้อมของพระองค์ เช่น ทนายความ ที่ปรึกษาทางการเงิน รวมถึง คอรินนา ซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ อดีตคนรัก

การสอบสวนของอัยการอีฟส์ แบร์ทอสซา มุ่งไปที่เงิน 100 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (ประมาณ 3.1 พันล้านบาท) ที่กษัตริย์ซาอุดีอาระเบียพระราชทานให้กับอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ในปี 2008 และกำลังสอบสวนว่า เงินก้อนนี้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการที่กลุ่มบริษัทของสเปนได้สัญญามูลค่า 6.7 พันล้านยูโร (ประมาณ 2.4 แสนล้านบาท) ในการสร้างทางรถไฟความเร็วสูงจากเมืองเมดินา ไปยังนครเมกกะ ในอีก 3 ปีต่อมาหรือไม่

• กษัตริย์สเปนสละสิทธิรับมรดก ทั้งยังตัดเงินปีพระราชบิดาผู้พัวพันในเรื่องอื้อฉาวทางการเงินอีกด้วย
• เจ้าหญิงกริสตินาแห่งสเปนพ้นผิดคดีโกงภาษี
• ศาลเรียกพี่เขยกษัตริย์สเปนรายงานตัวรับโทษจำคุกคดีทุจริต

นายแบร์ทอสซา พบว่ามีกองทุนต่างประเทศ 2 กองทุนที่มีส่วนเชื่อมโยงกับบัญชีธนาคารในสวิตเซอร์แลนด์

กองทุนหนึ่งคือ มูลนิธิลูคัม (Lucum Foundation) ในปานามา ที่ตั้งขึ้นมาเพื่อรับเงินพระราชทาน 100 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ จากอดีตกษัตริย์อับดุลเลาะห์ที่เสด็จสวรรคตแล้วของซาอุฯ มูลนิธินี้ปิดตัวลงในปี 2012 โดยเงินเกือบทั้งหมดถูกบริจาคให้แก่ นางสาวซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ นักธุรกิจหญิงเชื้อสายเยอรมัน

นางสาว ซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ ครอบครองสัญญาที่อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงลงพระนามาภิไธยไว้ เพื่อแสดงให้เห็นว่า เงินบริจาคนี้ "เป็นของขวัญที่ไม่อาจเรียกคืนได้" และไม่ใช่การฟอกเงิน แต่เธอระบุว่า เธอจ่ายเงินกู้คืนให้ลูคัมครบแล้ว หลังยืม มาเพื่อซื้ออะพาร์ตเมนต์ 2 แห่งที่เธอและอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงใช้ในเมืองวิลลาร์ เมืองตากอากาศของสวิตเซอร์แลนด์

อีกกองทุนหนึ่งคือ Fondation Zagatka ที่จดทะเบียนในลิกเตนสไตน์ และผู้รับผลประโยชน์หลักคือ อัลวาโร เด ออร์ลีนส์ ซึ่งเป็นพระญาติห่าง ๆ ของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส อัยการสวิตเซอร์แลนด์ได้ซักเขาว่า ทำไมบัญชีของกองทุนนี้จึงได้รับเงินจำนวนหลายล้านดอลลาร์สหรัฐฯ มาจากข้อตกลงทางธุรกิจในต่างประเทศ และยังมีการจ่ายเงินมากกว่า 5 ล้านยูโร (ประมาณ 179 ล้านบาท) สำหรับเที่ยวบินส่วนพระองค์ของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส

นายเด ออร์ลีนส์ อ้างว่า เขาถวายการช่วยเหลืออดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส เพราะเป็นญาติ และเงินหลายล้านดอลลาร์ในกองทุนซากัตกา (Zagatka) เป็นของเขาเองทั้งหมด

เมื่อเดือน มิ.ย. อัยการที่ศาลสูงสุดของสเปน ประกาศเริ่มการสอบสวนอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ในสเปน เป็นครั้งแรก เพื่อวินิจฉัยว่า พระองค์จะทรงถูกตั้งข้อหาจากอาชญากรรมใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเงินจากซาอุฯ หรือไม่ ขณะนี้อดีตกษัตริย์ของสเปนยังทรงได้รับการยกเว้นไม่ถูกดำเนินคดี จากการกระทำใด ๆ ที่เกิดขึ้นก่อนการสละราชสมบัติในปี 2014

อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส เริ่มมีปัญหาตอนไหน

ข่าวลือเกี่ยวกับชีวิตที่หรูหราของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส, ข้อกล่าวหาว่ามีสัมพันธ์นอกสมรส และการพัวพันกับการทำข้อตกลงที่ทุจริต เกิดขึ้นบ่อยครั้งในช่วงที่ทรงครองราชย์ แต่สื่อกระแสหลักของสเปนและกลุ่มผู้กุมอำนาจทางการเมืองในขณะนั้นไม่ใส่ใจ จนกระทั่งอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงประสบอุบัติเหตุ ขณะเสด็จประพาสล่าสัตว์เมื่อเดือน เม.ย. 2012

พระองค์ไม่ได้ทรงกำลังล่าหมูป่าหรือกวางอยู่ในสเปน แต่เป็นการล่าช้างในบอตสวานา ขณะที่ตอนนั้นอัตราการว่างงานในสเปนขึ้นไปแตะระดับสูงสุด 24% ในช่วงที่เศรษฐกิจถดถอยที่สุดนับตั้งแต่พระองค์ทรงนำพาประเทศสู่ประชาธิปไตย

กระดูกพระโสณี (สะโพก) ของพระองค์หัก เมื่อพระองเสด็จนิวัตสเปน การประพาสล่าสัตว์ที่เก็บเป็นความลับของพระองค์ก็ถูกเปิดเผย อุบัติเหตุขณะล่าสัตว์เกิดขึ้นไม่นาน หลังจากเกิดเรื่องอื้อฉาวอีกเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับ อิญากิ อูร์ดังการิน พระราชบุตรเขย การสอบสวนการทุจริตทำให้เขาต้องถูกจำคุกในปี 2018

สื่อมวลชนหันมารายงานข่าวของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส และชาวสเปนจึงได้รับรู้ว่า กษัตริย์ของพวกเขาเสด็จประพาสบอตสวานาพร้อมกับ ซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ คนรักของพระองค์ โดยมีนักธุรกิจชาวซาอุฯ เป็นผู้ออกค่าใช้จ่าย

ปัญหาด้านพระพลานามัยหลายอย่างและข่าวลือเกี่ยวกับชีวิตส่วนพระองค์ ทำให้กษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงตัดสินพระราชหฤทัยสละราชสมบัติให้แก่สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเป ในเดือนมิ.ย. 2014 แต่นั่นก็ยังไม่ใช่เรื่องที่เลวร้ายที่สุดของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ซึ่งทรงได้รับพระบรมราชอิสริยยศใหม่ว่า "พระราชาธิบดีกิตติคุณ" (emeritus king)

เปิดโปงเทปสนทนาลับ

ในปี 2018 สื่อออนไลน์ เอล เอสปาญอล (El Español) ได้ตีพิมพ์บทความหลายชิ้นมาได้มาจากบทสนทนาที่ถูกบันทึกเสียงไว้ระหว่างซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ และนายโฮเซ่ วียาเรโฮ อดีตตำรวจมือสอบสวนซึ่งปัจจุบันถูกจำคุกอยู่ โดยที่อดีตคนรักของกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ไม่รู้ว่า วียาเรโฮ มักจะบันทึกเสียงการสนทนากับคนร่ำรวยหรือคนมีอำนาจเก็บไว้

ตอนที่เธอคุยกับเขาที่บ้านในกรุงลอนดอนในปี 2015 นางสาวซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ เล่าถึงสิ่งที่เธอกล่าวหาว่า เป็นความพยายามที่ไม่รัดกุมในการฟอกเงินของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส เธอบอกว่า เธอรู้สึกตกใจมาก เมื่อจู่ ๆ กษัตริย์โมร็อกโกก็ตรัสกับเธอว่า เธอได้บ้านมูลค่า 3 ล้านยูโร (ประมาณ 107 ล้านบาท) เป็นของขวัญ ก่อนที่เธอจะถูกขอให้ส่งมอบบ้านนี้ให้แก่อดีตกษัตริย์สเปน

"พวกเขาบอกว่า 'เธอไม่อยากจะให้ของคืน' แต่ถ้าฉันให้คืน มันก็คือการฟอกเงิน แล้วฉันก็จะถูกจำคุก" เสียงของนางสาวซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ ที่ได้ยินจากเทป พูดไว้ จากนั้นเธอก็อ้างว่า สมาชิกหน่วยข่าวกรอง CNI ของสเปน ได้กดดันให้เธอร่วมมือ

"พระองค์ไม่ทรงทราบว่าอะไรถูกกฎหมาย และอะไรผิดกฎหมาย" นางสาวซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ กล่าว

เทปสนทนานี้ได้นำไปสู่การสอบสวนในนครเจนีวาและศาลแห่งชาติของสเปน ศาลสูงสุดของสเปนได้เข้ามารับคดีนี้ไปไต่สวน เพราะเป็นสถาบันทางตุลาการเพียงแห่งเดียวที่ได้รับอนุญาตให้ไต่สวนอดีตกษัตริย์

ความเสียหายต่อสมาชิกราชวงศ์

ขณะที่กงล้อแห่งความยุติธรรมหมุนไปอย่างช้า ๆ และอาจจะไม่สามารถนำอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส เข้าสู่การไต่สวนในชั้นศาลได้ สื่อก็พากันรายงานเรื่องชีวิตที่หรูหราของอดีตกษัตริย์

หนังสือพิมพ์ เอล ปาอิซ (El País) ของสเปน ซึ่งปกติมักสนับสนุนอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส เปิดเผยถึง การเดินทางไปสวิตเซอร์แลนด์ในปี 2010 และมอบกระเป๋าเอกสารที่บรรจุเงินสด 1.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (ประมาณ 59 ล้านบาท) ให้แก่ผู้จัดการทรัพย์สินของพระองค์ โดยพระองค์ตรัสว่า เงินนี้เป็นของขวัญจากผู้ปกครองบาห์เรน

แต่สิ่งที่เสียหายที่สุดสำหรับสถาบันกษัตริย์ของสเปน บางทีอาจจะเป็นการเปิดโปงเมื่อเดือน มี.ค. ว่า สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเป ทรงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้รับผลประโยชน์ทางสายเลือดของกองทุนลูคัม และซากัตกา ทำให้พระองค์ทรงต้องปฏิเสธการรับมรดกที่อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอสเตรียมถวายให้พระองค์

ในแถลงการณ์ที่ไม่เคยมีมาก่อน สำนักพระราชวังของสเปน ระบุว่า อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส จะไม่ทรงได้รับเงินปีราว 200,000 ยูโร (ประมาณ 7.2 ล้านบาท) ที่มาจากงบประมาณของรัฐอีกต่อไป นับจากนั้นอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ก็ไม่ทรงปรากฏพระองค์ในที่สาธารณะอีกเลย

อาจเกิดอะไรขึ้นต่อไป

อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ทรงไม่มีสิทธิ์คุ้มกันในสวิตเซอร์แลนด์ ไม่ว่า การกระทำที่อาจจะเป็นความผิดนั้น เกิดขึ้นเมื่อใดก็ตาม ดังนั้น ยังต้องรอดูต่อไปว่า อัยการแบร์ทอสซา จะสั่งฟ้องพระองค์หรือไม่

ส่วนการไต่สวนของศาลสูงสุดสเปน ผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่เชื่อว่า อดีตกษัตริย์สเปน จะรอดพ้นจากข้อกล่าวหาต่าง ๆ เพราะการกระทำที่อาจเป็นความผิดเหล่านั้นส่วนใหญ่เกิดขึ้นก่อนที่พระองค์จะทรงสละราชสมบัติ

รัฐสภาของสเปนได้ลงมติคัดค้านกลุ่มฝ่ายซ้ายซึ่งเป็นเสียงข้างน้อยในสภาและพรรคการเมืองระดับภูมิภาค ที่ต้องการตั้งคณะกรรมการสอบสวนที่มาของทรัพย์สินในต่างประเทศของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส

ผลการสำรวจความคิดเห็นของชาวสเปนต่ออนาคตของสมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเป แบ่งออกเป็นสองฝ่ายเท่า ๆ กัน

สามวันหลังจากสมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเปทรงประกาศไม่ยอมรับมรดกจากพระบรมราชชนก พระองค์ทรงมีพระราชดำรัสผ่านทางโทรทัศน์ถึงชาวสเปนที่กำลังอยู่ในช่วงล็อกดาวน์เนื่องจากการระบาดของโควิด-19 โดยไม่มีการตรัสถึงเรื่องอื้อฉาวต่าง ๆ ขณะที่มีประชาชนบางส่วนออกมาเคาะหม้อที่ระเบียงบ้านของตัวเอง เพื่อแสดงการประท้วงพฤติกรรมของสมาชิกราชวงศ์สเปน

กษัตริย์สเปนควรทำอย่างไร

ในช่วงไม่กี่สัปดาห์ที่ผ่านมา สำนักพระราชวังปฏิเสธที่จะแสดงความคิดเห็นต่อการเปิดโปงเรื่องต่าง ๆ เกี่ยวกับสิ่งที่ทางสำนักพระราชวังสเปนเรียกว่า เป็น "ชีวิตส่วนพระองค์" ของอดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส

รายงานจากหลายแห่งระบุว่า อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอสและผู้ช่วยที่ได้รับการว่าจ้างของพระองค์ ส่งเงินหลายล้านยูโรไปที่พระตำหนักซาร์ซูเอลา (Zarzuela) ของราชวงศ์สเปน และการปรากฏขึ้นของเทปบันทึกเสียงชิ้นใหม่ที่นางสาวซู ซาย์น-วิตต์เก็นสไตน์ กล่าวว่า อดีตกษัตริย์ทรงใช้ทรัพย์สินของพระองค์ชำระค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ของราชวงศ์สเปน "เป็นเงินสด" แต่เรื่องเหล่านี้ก็แทบไม่มีผลต่อการเว้นระยะห่างจากสมเด็จพระบรมราชชนกของสมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเปของสเปน

คนบางส่วนเห็นว่า เป็นเรื่องจำเป็นที่สมเด็จพระราชาธิบดีทรงต้องตัดขาดจากอดีตอย่างสิ้นเชิง

นายกรัฐมนตรีเปโดร ซานเชซ ยอมรับเมื่อไม่นานนี้ว่า ข้อกล่าวหาต่าง ๆ ที่มีต่ออดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส "น่าเป็นห่วง" และเขาสนับสนุนให้มีการปฏิรูปเรื่องให้สิทธิยกเว้นการดำเนินคดีแก่ประมุขของรัฐของสเปนที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ

โฮเซ่ อันโตนิโอ ซาร์ซาเลโฮส ผู้สนับสนุนสถาบันกษัตริย์คนสำคัญของสเปน และเป็นอดีตบรรณาธิการของหนังสือพิมพ์เอบีซี ซึ่งนิยมกษัตริย์ กล่าวว่า สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเปต้องรักษาอนาคตของพระองค์บนราชบัลลังก์ไว้ รวมถึง "การย้าย" อดีตกษัตริย์ฮวน คาร์ลอส ออกไปจากพระตำหนักซาร์ซูเอลาด้วย

"สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลีเป ควรอธิบายต่อสังคมสเปนอย่างชัดเจน และพระองค์ควรพิจารณาเปิดเผยรายได้ต่อสาธารณชน เหมือนกับที่นักการเมืองที่ได้รับเลือกตั้งทำ"