อพวช.เผยสถิติคลังเมล็ดพันธุ์โลก เก็บพันธุกรรมพืช 6,300 ชนิด

องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) เปิดนิทรรศการ “คลังเมล็ดพันธุ์แห่งอนาคต Mystery of Svalbard” ภายในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ประจำปี 2568 (NST Fair 2025) ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 9–17 สิงหาคม ที่ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ โดยจำลองบรรยากาศคลังเมล็ดพันธุ์โลก “สฟาลบาร์” ประเทศนอร์เวย์ เพื่อให้ประชาชนได้เรียนรู้บทบาทการเป็น “ตู้เซฟกลางของโลก” สำหรับพันธุกรรมพืช

นายสุวรงค์ วงษ์ศิริ รักษาการผู้อำนวยการ อพวช. กล่าวว่า นิทรรศการครั้งนี้ช่วยสร้างความเข้าใจด้านความมั่นคงทางอาหารของมนุษยชาติ โดยคลังเมล็ดพันธุ์สฟาลบาร์ ตั้งอยู่ใต้ภูเขาน้ำแข็งลึกกว่า 150 เมตร ที่เมืองลองเยียร์เบียน ประเทศนอร์เวย์ ภายในสามารถเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ได้โดยไม่ต้องพึ่งไฟฟ้า เนื่องจากสภาพอากาศหนาวเย็น ความชื้นต่ำ และอยู่ห่างไกลจากพื้นที่ความขัดแย้ง

ปัจจุบัน มีมากกว่า 100 ประเทศส่งเมล็ดพันธุ์ไปฝากเก็บในคลัง รวมกว่า 1.3 ล้านตัวอย่าง จากพืชกว่า 6,300 ชนิด บรรจุในถุงอลูมิเนียมปิดสนิท เก็บไว้ในห้องอุณหภูมิ -18 องศาเซลเซียส สามารถรักษาสภาพได้นานถึง 100 ปี โดยยังคงสิทธิความเป็นเจ้าของของธนาคารเมล็ดพันธุ์เดิม สามารถร้องขอคืนได้เมื่อเกิดเหตุจำเป็น

กรณีตัวอย่างคือ ประเทศซีเรีย ซึ่งเป็นประเทศแรกที่เบิกถอนเมล็ดพันธุ์จากคลังเมื่อปี 2558 เนื่องจากสงครามกลางเมืองส่งผลกระทบต่อศูนย์วิจัย ICARDA ที่เมืองอะเลปโป ต่อมาในปี 2560 และ 2562 ได้มีการเบิกถอนเพิ่มเติมเพื่อนำไปสร้างคลังเมล็ดพันธุ์ใหม่ที่โมรอกโกและเลบานอน

สำหรับประเทศไทย สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เคยเสด็จฯ เยี่ยมชมคลังเมล็ดพันธุ์สฟาลบาร์ในปี 2556 และได้พระราชทานเมล็ดพันธุ์ถั่วของไทย 2 สายพันธุ์ร่วมฝากไว้ ปัจจุบันมี 4 หน่วยงานไทยส่งเมล็ดพันธุ์ไปเก็บรักษา ได้แก่

• กรมการข้าว ฝากเมล็ดพันธุ์ข้าว 1,611 ตัวอย่าง
• ศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท ฝากเมล็ดพันธุ์ถั่ว 151 ตัวอย่าง
• มูลนิธิชัยพัฒนา ฝากเมล็ดพันธุ์ 22 ชนิด รวม 31 ตัวอย่าง
• กรมวิชาการเกษตร ฝากเมล็ดพันธุ์ 15 ชนิด รวม 55 ตัวอย่าง

นอกจากนิทรรศการจำลองคลังเมล็ดพันธุ์แล้ว ยังมีกิจกรรมเสริม เช่น VR 360 องศา, กิจกรรม “Hot Seeds Therapy” และ “Creative Clay Time” รวมถึงบูธพันธมิตรเกษตรโลกจากญี่ปุ่น ฝรั่งเศส และจีน ภายใต้แนวคิด “เทคโนโลยีเกษตรเพื่อสิ่งแวดล้อม”

ผู้สนใจสามารถเข้าชมงาน NST Fair 2025 ได้ที่ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ จัดแสดงจนถึงวันที่ 17 สิงหาคม 2568