ตำนาน F‑14 Tomcat เจ้าเวหาแห่งอิหร่านที่ผลิตในสหรัฐอเมริกา มรดกจากยุคสงครามเย็น

ตำนานเครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat หรือ Grumman F-14 Tomcat เครื่องบินขับไล่สองที่นั่งความเร็วเหนือเสียงที่เคยเป็นสัญลักษณ์แห่งอำนาจทางอากาศของกองทัพเรือสหรัฐฯ ในช่วงสงครามเย็น

ประเทศเดียวในโลกที่ได้รับอนุญาตให้ซื้อเครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat นอกเหนือจากสหรัฐอเมริกาคือ อิหร่าน แต่เป็นประเทศอิหร่านในยุคก่อนการปฏิวัติอิสลามในปี 1979 ซึ่งทำให้อากาศยานชนิดนี้กลายเป็นหัวใจสำคัญของกองทัพอากาศอิหร่าน (IRIAF) มายาวนานกว่า 40 ปี

เครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat ถูกออกแบบมาเพื่อการสกัดกั้นระยะไกลและควบคุมอากาศเหนือทะเลโดยเฉพาะสำหรับกองทัพเรือสหรัฐฯ มีความเร็วสูงสุดระดับ Mach 2.34 หรือ 2,890 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และบินได้สูงกว่า 15,000 เมตร จุดเด่นปีกพับปรับมุมได้ (Variable-sweep wing) ซึ่งเป็นจุดเด่นสำคัญในการออกแบบเพื่อรองรับการบินช้าเพื่อบินขึ้นและลงจอด แต่หากต้องการบินด้วยด้วยความเร็วสูงเหนือเสียง ปีกจะพับเข้าเพื่อลดแรงต้านอากาศ ทำให้บินได้เร็วขึ้นและมีเสถียรภาพมากขึ้น

ย้อนไปในช่วงต้นทศวรรษ 1970 ชาห์แห่งอิหร่านได้อนุมัติการจัดซื้อ F‑14 Tomcat จำนวน 80 ลำ จากสหรัฐอเมริกา บางแหล่งข่าวพบว่ามีการส่งมอบจริง 79 ลำ เพื่อรับมือกับภัยคุกคามจากสหภาพโซเวียต โดยเฉพาะการบินลาดตระเวนของ MiG‑25 Foxbat บนเขตแดนอิหร่าน F‑14 ซึ่งติดตั้งเรดาร์ AN/AWG‑9 และขีปนาวุธระยะไกล AIM‑54 Phoenix จึงกลายเป็นคำตอบที่เหมาะสมที่สุดในยุคนั้น

ภายหลังการปฏิวัติอิสลามในปี 1979 ความสัมพันธ์ระหว่างอิหร่านกับสหรัฐฯ ถูกตัดขาด การจัดส่งอะไหล่และการบำรุงรักษาถูกระงับทันที อย่างไรก็ตาม อิหร่านสามารถประคองฝูงบิน F‑14 Tomcat ให้ประจำการต่อไปได้ ด้วยการพัฒนาเทคโนโลยีภายในประเทศ การลักลอบซื้อชิ้นส่วนผ่านตลาดมืด และการปลดชิ้นส่วนจากเครื่องบินที่ไม่ได้ใช้งาน

ในช่วงสงครามอิหร่าน-อิรัก (1980–1988) เครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat ของอิหร่านได้แสดงบทบาทอย่างโดดเด่น มีรายงานว่าสามารถสกัดเครื่องบินอิรักได้มากกว่า 100 ลำ โดยไม่สูญเสียตัวเองมากนัก นักบินอย่าง พันตรี จัมชีด อัฟชาร์ (Jamshid Afshar) ได้กลายเป็นตำนานในฐานะ “เอซ” ผู้ทำลายศัตรูได้มากถึง 6 ลำ

แม้เวลาจะผ่านไปกว่า 4 ทศวรรษ แต่เครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat ยังคงมีสถานะในกองทัพอากาศอิหร่านจนถึงปัจจุบัน โดยมีประมาณ 30-40 ลำ ที่ยังอยู่ในครอบครอง และอาจมีราว 20 ลำ ที่ยังสามารถขึ้นบินได้จริง หน่วยปฏิบัติการหลัก ได้แก่ ฝูงบินขับไล่ทางยุทธวิธีที่ 81, 82 และ 83 ณ ฐานทัพ Isfahan ประเทศอิหร่าน

อย่างไรก็ตาม สถานการณ์ล่าสุดในสงครามอิสราเอล และอิหร่าน ในปี 2025 กองทัพอิสราเอลรายงานว่าได้ทำลายเครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat หลายลำของอิหร่าน โดยเป้าหมายอยู่ที่ฐานทัพใกล้กรุงเตหะราน แม้ไม่ชัดเจนว่าลำที่ถูกทำลายยังคงประจำการหรือปลดประจำการแล้ว แต่เหตุการณ์นี้สะท้อนถึงความเปราะบางของยุทโธปกรณ์รุ่นเก่าในสนามรบสมัยใหม่

เครื่องบินขับไล่ F‑14 Tomcat ของอิหร่านจึงไม่ได้เป็นเพียงเครื่องบินรบธรรมดา หากแต่เป็นสัญลักษณ์ของความสามารถในการรักษาเทคโนโลยีขั้นสูงภายใต้ข้อจำกัดระดับโลก และเป็นมรดกทางยุทธศาสตร์ที่ยังคงแผ่ปีกป้องกันน่านฟ้าอิหร่าน แม้จะถูกโลกตะวันตกตัดขาดมานานเกือบครึ่งศตวรรษก็ตาม